Thí điểm chính sách đặc thù, giải điểm nghẽn thể chế cho khoa học công nghệ

Thể chế vẫn là điểm nghẽn phát triển của khoa học công nghệ

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, thể chế, chính sách, cơ chế, pháp luật hiện vẫn là “điểm nghẽn” của phát triển.

Đặc biệt, các cơ chế, chính sách về tài chính, ưu đãi thuế, khai thác tài sản công, tiếp nhận, quản lý, sử dụng các nguồn tài trợ, viện trợ để phục vụ cho phát triển khoa học công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo (ĐMST), thu hút nhân tài còn chưa đổi mới để đáp ứng nhu cầu phát triển và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Thủ tục hành chính ở Việt Nam còn nhiều vướng mắc, chưa khuyến khích, thậm chí còn cản trở hoạt động KHCN, ĐMST. Cơ chế thử nghiệm ở Việt Nam chưa phải là công cụ “sandbox” đúng nghĩa nhằm giải phóng năng lực ĐMST quốc gia.

Cơ chế thu hút đầu tư xã hội cho KHCN, ĐMST không còn phù hợp với thực tiễn phát triển. Việt Nam chưa có các quy định về thuế, vay vốn kinh doanh, thành lập doanh nghiệp trực thuộc đơn vị sự nghiệp công lập để thúc đẩy ĐMST.

Để KHCN, ĐMST, nguồn nhân lực chất lượng cao là động lực thúc đẩy mục tiêu tăng trưởng cả nước năm 2025 đạt 8% trở lên, tạo nền tảng vững chắc để đạt tốc độ tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030, Chính phủ cần đặt quyết tâm cao nhất, nỗ lực lớn nhất.

Điều này phải được thực hiện bằng việc rà soát, loại bỏ các “điểm nghẽn” thể chế ngay trong quý I/2025 đối với các nghị định và quý II/2025 đối với các Luật. Cụ thể như cơ chế, chính sách khơi thông nguồn lực tài chính ngân sách Nhà nước, giao quyền tự chủ đối với tài sản công, viện trợ, tài trợ cho KHCN, ĐMST, thu hút, đào tạo nhân tài, nhân lực chất lượng cao,...

Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt. Ảnh: Nhật Bắc

Giải điểm nghẽn, tăng cường thí điểm để thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 03 của Chính phủ, Bộ KH&CN đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan tham mưu, xây dựng, hoàn thiện và triển khai các giải pháp mang tính đột phá để quyết tâm "cởi trói", tháo gỡ các điểm nghẽn cản trở sự phát triển của KHCN, ĐMST, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Theo Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, nhiệm vụ trọng tâm của Bộ KH&CN thời gian tới sẽ là hoàn thiện thể chế, chính sách về KHCN, ĐMST, cải thiện thứ hạng của Việt Nam về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) và triển khai các chính sách đặc thù tại các địa phương trọng điểm như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng.

Bộ KH&CN đã xây dựng, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số chính sách mới để tháo gỡ ngay các vướng mắc, khó khăn trong hoạt động KHCN và ĐMST. Trong đó, tập trung đề xuất thí điểm một số chính sách như xử lý tài sản hình thành từ nhiệm vụ nghiên cứu KHCN sử dụng ngân sách Nhà nước; các chính sách phát triển thị trường KHCN.

Cơ quan này đang xây dựng Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo để thể chế hóa các chủ trương, chính sách đột phá của Đảng về KHCN, ĐMST theo quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị để trình Quốc hội thông qua trong năm 2025.

Bộ KH&CN sẽ hoàn thiện, trình Quốc hội thông qua trong năm 2025 đối với 3 dự án luật gồm: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi.

Song song đó, trong Quý 1/2025, Bộ KH&CN sẽ xây dựng, hoàn thiện dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định một số nội dung về đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo.

Nghị định này nhằm tạo cơ sở pháp lý cho các trung tâm đổi mới sáng tạo, tổ chức hỗ trợ ĐMST và khởi nghiệp sáng tạo, thúc đẩy hoạt động ứng dụng, chuyển giao công nghệ và ĐMST trong các ngành, lĩnh vực, góp phần phát triển kinh tế xã hội.

Các kỹ sư kiểm tra chất lượng sản phẩm tại một xưởng sản xuất drone Việt. Ảnh: MiSmart

Tại Hội nghị phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và nhân lực chất lượng cao thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt cho hay, Bộ KH&CN sẽ đẩy nhanh tiến độ thí điểm các chính sách đặc thù đối với hoạt động KHCN, ĐMST tại các địa phương như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng.

Bộ KH&CN đánh giá, đây là những địa phương đã có đầy đủ cơ chế, chính sách, có tiềm năng, lợi thế phát triển nổi trội so với các địa phương khác. Do đó, 3 thành phố này cần đẩy nhanh tiến độ triển khai, thí điểm các chính sách đặc thù đã được phê duyệt.

Các cơ chế, chính sách đặc thù, tháo gỡ điểm nghẽn được thí điểm thành công tại các địa phương nêu trên sẽ là tiền đề để nhân rộng mô hình triển khai cho các tỉnh, thành phố trên cả nước.

Trọng Đạt