Chuyên gia: Đây là 'thời điểm vàng' để chống lại ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí không chỉ gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe con người mà còn mang đến những tác động tiêu cực khó có thể đo lường đối với nhiều lĩnh vực khác như du lịch và kinh tế.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.

Tại Việt Nam, một số chuyên gia cho rằng, cần xem thời điểm ô nhiễm không khí chạm mức kỷ lục hiện nay là “thời điểm vàng” để chống lại ô nhiễm không khí.

Các quốc gia đang ‘tuyên chiến’ với ô nhiễm không khí

Theo Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, Bộ TN&MT, các kết quả theo dõi hiện nay cho thấy ô nhiễm tập trung chủ yếu vào hàm lượng bụi, đặc biệt là bụi mịn (PM2.5). Các thông số NO2, O3, CO và SO2 đều nằm trong giới hạn cho phép của QCVN 05:2023/BTNMT. Ô nhiễm không khí có tính quy luật theo mùa, bắt đầu từ tháng 10 - 11 và kéo dài đến tháng 3 - 4 năm sau, chủ yếu xuất hiện tại các khu vực có mật độ giao thông cao và nhiều cơ sở sản xuất. Trong ngày, mức độ ô nhiễm thường tăng cao vào khoảng từ 6 - 8h sáng và 17 - 19h chiều.

Trong những ngày cuối năm 2024, đầu năm 2025, ứng dụng đo chỉ số chất lượng không khí IQAir đã xếp Hà Nội là thành phố ô nhiễm nhất thế giới, với chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở mức cao, gây nguy hại đáng kể cho sức khỏe con người. Thậm chí, trong một số ngày, chỉ số ô nhiễm tại Hồ Tây (Hà Nội) đã đạt ngưỡng nâu - mức độ nguy hiểm đối với sức khỏe.

Về vấn đề ô nhiễm không khí, PGS.TS. Lý Bích Thủy, Đại học Bách Khoa Hà Nội cho hay, dù có điều kiện tự nhiên không thuận lợi thế nhưng Bắc Kinh đã rất thành công trong việc kiểm soát ô nhiễm không khí (bụi mịn). Năm 2013, mức độ ô nhiễm không khí tại thủ đô Bắc Kinh, Trung Quốc nghiêm trọng nhất. Năm 2013 chỉ số PM2.5 bình quân của thành phố Bắc Kinh là 89,5 µg/m3, vượt mức tiêu chuẩn quốc qia 35 µg/m3 tới 156%. Tuy vậy, nhờ ban hành nhiều chủ trương, chính sách, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó giai đoạn 2013 - 2017 tập trung xử lý nguồn phát thải công nghiệp và đốt than; giai đoạn 2018 - 2020 đẩy mạnh giải quyết vấn đề ô nhiễm từ phát thải giao thông. Chất lượng không khí của thành phố Bắc Kinh sau 5 năm triển khai được cải thiện rõ rệt. Nồng độ bụi mịn PM2.5 giảm 35,6% so với năm 2013; số ngày ô nhiễm nặng giảm 60%.

Những yếu tố quan trọng góp phần vào thành công của Bắc Kinh bao gồm mục tiêu rõ ràng; các biện pháp kiểm soát hiệu quả đối với các nguồn thải lớn như nhiệt điện, công nghiệp, giao thông, xây dựng và đốt hở; phương pháp thực thi sáng tạo với trách nhiệm cao; cùng với sự phát triển mạnh mẽ của nền tảng khoa học và công nghệ.

Đẩy lùi ô nhiễm không khí từ lâu cũng đã trở thành một trong những ưu tiên hành động của Chính phủ Thái Lan, đặc biệt từ khi vấn đề bụi mịn PM2.5 gây ra những hậu quả nghiêm trọng và được chú ý từ năm 2019. Trong các biện pháp mà Thái Lan áp dụng, nổi bật là kế hoạch hành động quốc gia Giải quyết vấn đề ô nhiễm bụi mịn giai đoạn 2019 - 2024.

“Thời điểm vàng” chống lại ô nhiễm không khí

Mặc dù ô nhiễm không khí có tính chất theo mùa, nhưng mức độ ô nhiễm chưa từng đạt tới kỷ lục như hiện nay. Theo nhận định của TS. Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới Không khí Sạch Việt Nam, đây là 'thời điểm vàng' để thu hút sự chú ý và tạo sự đồng thuận cao về vấn đề từ lâu nay vốn bị coi nhẹ, từ đó, xác định và khẩn trương triển khai những giải pháp cấp bách và lâu dài.

Ông Tùng cho biết, những khó khăn trong công tác kiểm soát ô nhiễm không khí gồm: tắc nghẽn về thể chế, thiếu nhiều quy chuẩn, tiêu chuẩn, còn nặng về tiền kiểm thay vì hậu kiểm, thiếu dữ liệu khoa học, chưa xác định rõ trách nhiệm liên quan của các đối tượng có phát sinh nguồn bụi, khí thải gây ô nhiễm môi trường không khí…

Theo ông Tùng, dù đã thực hiện nhiều biện pháp bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng không khí, nhưng các biện pháp triển khai tại Việt Nam vẫn còn dàn trải, thiếu ưu tiên và chưa thực sự quyết liệt. Ông Tùng nhận định rằng, yếu tố quyết định thành công trong cuộc chiến chống ô nhiễm không khí chính là quyết tâm chính trị và nguồn lực hỗ trợ.

Hơn nữa, trách nhiệm quản lý ô nhiễm không khí chưa được phân cấp cụ thể tới từng cấp phường, xã, dẫn đến trách nhiệm giải trình còn thấp. Để giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí hiệu quả, không chỉ cần sự cam kết của lãnh đạo thành phố và chính quyền địa phương, mà còn cần sự đồng hành của người dân và doanh nghiệp, vì ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến tất cả mọi người. Cần tận dụng 'thời điểm vàng' này để huy động toàn bộ lực lượng tham gia vào cuộc chiến chống ô nhiễm không khí, bởi càng chậm trễ, hậu quả sẽ càng nghiêm trọng.

Bích Ngọc