Gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và thi hành pháp luật

* PHÓNG VIÊN: Thưa Thứ trưởng, dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) được xây dựng, hoàn thiện khá gấp rút và mới được quyết định đưa vào chương trình nghị sự kỳ họp bất thường thứ 9. Ông cho biết thêm về sự cấp thiết trình Quốc hội ban hành dự án luật ngay tại kỳ họp này.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh

* Thứ trưởng NGUYỄN THANH TỊNH: Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) là một dự án luật đặc biệt quan trọng vì tác động đến việc xây dựng, hoàn thiện cả hệ thống pháp luật, là “luật làm luật”. Luật cung cấp giải pháp toàn diện thực hiện đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, nhằm thực hiện hiệu quả 1 trong 3 đột phá chiến lược theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng. Việc khẩn trương sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật là thực hiện ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên khai mạc kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV và kết luận của Tổng Bí thư tại buổi làm việc với Ban Cán sự đảng Bộ Tư pháp; chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ về việc đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện thể chế, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong “kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc”.

Trong quá trình thực hiện, mặc dù Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép soạn thảo theo trình tự, thủ tục rút gọn, song để bảo đảm chất lượng của dự án luật, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tư pháp chủ động thực hiện đầy đủ các bước theo quy định của Luật hiện hành. Hiện nay, dự thảo luật được bố cục gồm 8 chương, 72 điều (giảm 9 chương, 101 điều so với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015). Trong đó, có sự đổi mới rất căn bản, có những nội dung mang tính “đột phá” trong quy trình làm luật. Luật gọn hơn nhưng chất lượng phải tốt hơn - đây là yêu cầu xuyên suốt quá trình xây dựng dự thảo này.

* Việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật lâu nay luôn có “độ trễ” nhất định so với sự phát triển của thực tiễn. Vấn đề này được khắc phục như thế nào trong dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi)?

* Dự thảo luật đã đưa ra 2 nhóm giải pháp. Một là,đổi mới căn bản quy trình lập chương trình xây dựng pháp luật để bảo đảm sự linh hoạt, kịp thời phản ứng chính sách. Chẳng hạn như tách quy trình xây dựng chính sách ra khỏi chương trình lập pháp hàng năm để giao cho Chính phủ hoặc cơ quan trình chịu trách nhiệm nghiên cứu, thông qua chính sách làm cơ sở cho việc quy phạm hóa văn bản luật trước khi trình Quốc hội. Quốc hội giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định chương trình lập pháp hàng năm theo nguyên tắc chỉ đưa vào chương trình những dự án được Chính phủ hoặc cơ quan trình xây dựng bảo đảm chất lượng.

Hai là, dự thảo luật quy định quy trình thông qua các đạo luật trong 1 kỳ họp, đồng thời đơn giản hóa quy trình, thủ tục rút gọn và bổ sung quy trình thông qua văn bản trong trường hợp đặc biệt đối với các dự án, dự thảo văn bản xử lý các tình huống khẩn cấp và quan trọng của quốc gia sau khi có ý kiến của Bộ Chính trị để kịp thời giải quyết các vấn đề phát sinh liên quan đến lợi ích quốc gia, dân tộc.

* Hiện nay, công tác tổ chức thi hành pháp luật vẫn bị đánh giá là “khâu yếu”. Dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) có giúp khắc phục nhược điểm này?

* Dự thảo luật có một chương hoàn toàn mới, đó là tổ chức thi hành văn bản quy phạm pháp luật, quy định gắn kết chặt chẽ giữa công tác xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật. Dự thảo xác lập cơ chế thường xuyên đánh giá hiệu quả thực thi của văn bản quy phạm pháp luật sau ban hành để kịp thời nhận diện, xử lý hiệu quả những mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập, những “điểm nghẽn” có nguyên nhân từ quy định của pháp luật; đồng thời quy định trách nhiệm của cơ quan nhà nước, tổ chức, người có thẩm quyền trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm tổ chức thi hành và báo cáo hoặc cung cấp thông tin về tổ chức thi hành theo quy định của pháp luật.

Dự thảo luật cũng kế thừa quy định tại luật hiện hành và sửa đổi, bổ sung một số nội dung về giám sát, kiểm tra, xử lý, hợp nhất, pháp điển, rà soát, hệ thống hóa cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật (trong đó, quy định rõ đối tượng kiểm tra, thẩm quyền, phương thức, căn cứ thực hiện kiểm tra văn bản, nội dung kiểm tra văn bản, việc xử lý trách nhiệm khi ban hành văn bản trái pháp luật và khắc phục hậu quả; bổ sung quy định về việc tự kiểm tra văn bản do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành...).

Bên cạnh đó, thực tế thời gian qua cho thấy, trong quá trình tổ chức thi hành văn bản quy phạm pháp luật, nhiều quy định ở các văn bản dưới luật còn có cách hiểu khác nhau, cần thiết phải có sự hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền để bảo đảm việc áp dụng được thống nhất thay vì thường xuyên phải sửa đổi, điều chỉnh pháp luật. Dự thảo luật bổ sung quy định về hướng dẫn áp dụng văn bản quy phạm pháp luật để bảo đảm các cơ quan, tổ chức hiểu đúng và thực hiện thống nhất. Các cơ quan, tổ chức có thể căn cứ vào nội dung hướng dẫn để quyết định việc áp dụng pháp luật cho từng trường hợp cụ thể và chịu trách nhiệm đối với việc áp dụng pháp luật.

ANH PHƯƠNG