Vì sao vẽ một vòng tròn lại nhốt được kiến?

Nếu từng thử dùng phấn hoặc bút để vẽ một vòng tròn trên mặt đất rồi đặt một con kiến vào giữa, bạn có thể sẽ ngạc nhiên khi thấy nó cứ loay hoay đi vòng quanh mà không bước ra ngoài. Dường như vòng tròn đơn giản ấy đã tạo nên một “rào chắn vô hình”. Nhưng sự thật đằng sau lại nằm ở chính cơ chế hoạt động của loài kiến.

Kiến không nhìn đường – chúng “ngửi” đường đi

Không giống con người hay nhiều loài động vật khác, kiến không dùng mắt để định hướng. Thay vào đó, chúng dựa vào pheromone – các hợp chất mùi mà đồng loại để lại – để lần theo dấu vết, tìm thức ăn hoặc quay về tổ. Mọi bước đi của chúng đều được điều khiển bởi cảm nhận mùi qua râu chứ không phải thị lực.

Ảnh minh họa.

Vì vậy, khi bạn vẽ một vòng tròn bằng phấn, bút lông, hay bất kỳ chất có mùi hóa học mạnh, bạn đã vô tình tạo ra một dải mùi lạ mà kiến không nhận diện được. Chúng sẽ do dự, quay đầu, hoặc thậm chí dừng lại trước ranh giới đó – như thể đó là một vùng nguy hiểm tiềm ẩn.

Chất mùi – “hàng rào hóa học” ngăn bước kiến

Một số loại phấn hoặc mực còn chứa các chất như canxi cacbonat, menthol, hoặc tinh dầu – vốn là các thành phần khiến kiến khó chịu hoặc bị kích ứng. Chúng không hề bị nhốt theo nghĩa vật lý, mà chỉ đơn giản là không muốn hoặc không dám bước qua một ranh giới mà chúng không thể “ngửi thấy sự an toàn”.

Các nhà nghiên cứu về hành vi côn trùng gọi đây là hiện tượng tránh tiếp xúc hóa học (chemical avoidance) – một phản ứng phòng vệ rất phổ biến ở kiến và nhiều loài côn trùng khác.

Không phải loài kiến nào cũng bị “nhốt”

Hiện tượng này không đúng với tất cả loài kiến. Có loài sẽ dừng lại, lưỡng lự, nhưng cũng có loài vẫn vượt qua vòng tròn mà không hề do dự. Điều này phụ thuộc vào độ nhạy mùi và ngưỡng phản ứng hóa học của từng loài.

Tạm kết: Vòng tròn không phải phép thuật, mà là phản ứng bản năng

Vẽ vòng tròn “nhốt” kiến thực chất không phải là điều kỳ bí hay siêu nhiên. Đó chỉ là cách mà hệ thống cảm nhận mùi của loài kiến phản ứng với mùi lạ trong môi trường. Và điều thú vị hơn cả: chính sự đơn giản ấy lại là lời nhắc về cách tự nhiên vận hành – nơi mà mỗi loài đều mang trong mình một “hệ điều hành” riêng để tồn tại và thích nghi.