Thực phẩm bổ sung 'giảm dị ứng tự nhiên' có thực sự hiệu quả?

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), có đến 1/4 người trưởng thành tại Hoa Kỳ phải đối mặt với tình trạng dị ứng theo mùa.

Trong bối cảnh thị trường thuốc dị ứng đa dạng, một xu hướng đáng chú ý tại Hoa Kỳ là sự chuyển dịch sang các thành phần tự nhiên. Điều này đã tạo cơ hội cho các nhà sản xuất và những người có sức ảnh hưởng tích cực quảng bá những lợi ích của viên uống, bột và các loại thực phẩm bổ sung khác, hứa hẹn đẩy lùi những cơn hắt hơi và sổ mũi. Các sản phẩm này thường chứa các chiết xuất từ thực vật như quercetin, cây tầm ma, cây hoàng liên, cũng như các vitamin và khoáng chất như kẽm, vitamin C.

Tuy nhiên, liệu những thực phẩm bổ sung này có thực sự hiệu quả trong việc làm giảm các triệu chứng dị ứng? Các chuyên gia y tế cho rằng cơ sở khoa học cho những tuyên bố này còn nhiều hạn chế.

Tiến sĩ Y khoa Shikha Gupta, bác sĩ chuyên khoa dị ứng và miễn dịch được cấp chứng chỉ, chia sẻ với Health: "Bất kỳ khuyến nghị nào chúng tôi đưa ra đều dựa trên sự hiểu biết rõ ràng về cả rủi ro và lợi ích. Nhược điểm lớn nhất của các chất bổ sung là chúng ta hiện chưa có đủ dữ liệu đáng tin cậy để đánh giá chúng một cách toàn diện."

Hãy cùng tìm hiểu những loại thực phẩm bổ sung phổ biến nào được cho là có tác dụng giảm dị ứng, những nguy cơ tiềm ẩn mà chúng có thể gây ra và những phương pháp khác đã được chứng minh hiệu quả trong việc làm dịu các triệu chứng khó chịu này.

Nhược điểm lớn nhất của nhiều chất bổ sung là chưa có đủ dữ liệu đáng tin cậy để đánh giá toàn diện.

Tại sao dị ứng lại xảy ra?

Dị ứng theo mùa xuất hiện khi hệ thống miễn dịch nhầm lẫn một số chất trong không khí, chẳng hạn như phấn hoa cỏ dại hoặc phấn hoa cây, là mối đe dọa và phản ứng thái quá.

Vào mùa xuân, phấn hoa từ cây là tác nhân gây dị ứng chủ yếu. Đến mùa hè, thủ phạm thường là cỏ và khi thu đến, đó là phấn hoa cỏ dại và nấm mốc. Một số người còn gặp phải tình trạng "dị ứng quanh năm", thường do lông thú cưng hoặc mạt bụi gây ra.

Khi hệ thống miễn dịch phát hiện những tác nhân này, nó sẽ giải phóng các hóa chất như histamine để bảo vệ cơ thể. Chính sự giải phóng histamine này gây ra hàng loạt các triệu chứng vật lý liên quan đến dị ứng, chẳng hạn như sổ mũi và hắt hơi.

Tiến sĩ Joshua Davidson, bác sĩ chuyên khoa dị ứng và miễn dịch học được cấp chứng chỉ, giải thích với Health: "Dị ứng là một ví dụ điển hình về việc hệ thống miễn dịch phản ứng thái quá với những tác nhân vốn vô hại như vảy da thú cưng, mạt bụi hoặc phấn hoa."

Thực phẩm bổ sung có thực sự làm giảm triệu chứng dị ứng?

Đáng tiếc là, theo các bác sĩ chuyên khoa dị ứng được Health phỏng vấn, không có bất kỳ loại thực phẩm bổ sung đơn lẻ nào được chứng minh là có hiệu quả trong việc chống lại dị ứng một cách đáng kể.

Tiến sĩ Gupta cho biết: "Chúng tôi tin rằng có những chất bổ sung tiềm năng và chúng tôi đang tích cực nghiên cứu thêm về chúng. Tuy nhiên, các nghiên cứu cần đạt được ý nghĩa thống kê để chúng tôi có thể đưa ra những khuyến nghị chắc chắn và chúng ta vẫn chưa có được điều đó."

Mặc dù các nhà nghiên cứu vẫn đang nỗ lực tìm hiểu tác động (hoặc sự thiếu tác động) của các chất bổ sung đối với người bị dị ứng, một số thành phần nhất định đã cho thấy tiềm năng hứa hẹn hơn trong việc làm dịu các triệu chứng.

Vitamin C là một trong số đó. Chất dinh dưỡng có nhiều trong các loại trái cây và rau quả như cam và ớt đỏ này đã được chứng minh là có đặc tính kháng histamine và chống viêm tự nhiên.

Theo Tiến sĩ Andy Nish, chuyên gia dị ứng và miễn dịch học được cấp chứng chỉ, vitamin C có lẽ là chất bổ sung được nghiên cứu kỹ lưỡng nhất trong lĩnh vực giảm dị ứng. Một số nghiên cứu nhỏ đã gợi ý rằng việc bổ sung vitamin C có thể giúp giảm cả lượng histamine do cơ thể sản xuất và các triệu chứng dị ứng thông thường như hắt hơi, sổ mũi và ngứa.

Tiến sĩ Davidson cũng nhận định: "Vitamin C rất an toàn, phổ biến, dễ kiếm, không đắt và nếu bạn dùng quá nhiều, cơ thể sẽ tự đào thải. Rất khó để dùng quá liều. Vì vậy, tôi thích nó vì những lý do đó."

Quercetin cũng là một chất bổ sung khác được nhiều người tìm kiếm với hy vọng làm dịu các triệu chứng dị ứng. Flavonoid này, một hợp chất thực vật có mặt trong nhiều loại thực phẩm như hành tây, quả mọng, táo và bông cải xanh, cũng có thể được tìm thấy ở dạng viên nang và bột.

Một số nghiên cứu cho thấy quercetin có khả năng giảm giải phóng histamine, tình trạng viêm và các triệu chứng hen suyễn. Các thử nghiệm lâm sàng ban đầu với quy mô nhỏ cũng chỉ ra rằng việc sử dụng quercetin hàng ngày có thể giúp giảm các triệu chứng như hắt hơi.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Gupta khuyến cáo rằng nếu muốn tăng cường quercetin, nên ưu tiên các thực phẩm tự nhiên giàu quercetin hơn là các sản phẩm bổ sung.

Đáng ngạc nhiên, men vi sinh cũng có thể có tác động đến tình trạng dị ứng. Các nghiên cứu ban đầu cho thấy hệ vi sinh đường ruột có thể liên quan đến các bệnh như chàm, sốt cỏ khô và hen suyễn.

Về mặt lý thuyết, việc bổ sung men vi sinh thông qua thực phẩm như kim chi, sữa chua và các thực phẩm lên men khác, hoặc qua thực phẩm bổ sung, có thể giúp giảm các triệu chứng dị ứng theo mùa. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu để xác nhận chắc chắn hiệu quả này.

Một số thực phẩm bổ sung có thể khiến tình trạng dị ứng trở nên tồi tệ hơn?

Tránh xa, giảm thiểu tối đa sự tiếp xúc với bất kỳ chất gây dị ứng nào kích hoạt phản ứng như phấn hoa.

Chỉ vì một chất có vẻ "tự nhiên" không có nghĩa là nó hoàn toàn vô hại. Trên thực tế, các bác sĩ chuyên khoa dị ứng đã cảnh báo Health rằng một số chất bổ sung thực sự có thể làm trầm trọng thêm tình trạng dị ứng.

Ví dụ, cây tầm ma thường được coi là một loại thuốc kháng histamine tự nhiên và có thể được dùng dưới dạng viên nang hoặc trà. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy tác động của nó đối với các triệu chứng dị ứng không nhất quán hoặc rất ít.

Thậm chí, Tiến sĩ Davidson còn cảnh báo rằng cây tầm ma có thể gây ra tác dụng ngược lại: "Ví dụ, nếu bạn bị dị ứng với phấn hoa cỏ dại, trong khi cây tầm ma lại là một loại cỏ dại, thì bạn có thể bị bùng phát bệnh."

Tiến sĩ Nish cũng lưu ý rằng cây butterbur (cây bơ gai), một loại thực phẩm bổ sung thảo dược khác được quảng bá để giảm dị ứng, thực tế có thể gây ra phản ứng dị ứng ở những người vốn đã nhạy cảm với cây cỏ phấn hương, cúc vạn thọ, cúc dại hoặc hoa cúc.

Nghiêm trọng hơn, một số nghiên cứu cho thấy rằng các chất bổ sung từ cây hoàng liên không được chế biến đúng cách có thể gây hại cho gan hoặc làm tăng nguy cơ ung thư.

Tiến sĩ Davidson thận trọng: "Bạn phải cẩn thận với điều đó. Thành thật mà nói, tôi hiếm khi đề cập đến cây butterbur, ít nhất là với bệnh nhân của mình."

Các phương pháp thay thế hiệu quả hơn để giảm dị ứng

Hầu hết các bác sĩ có lẽ sẽ không hướng đến các loại thực phẩm bổ sung để giảm dị ứng nhưng có nhiều chiến lược đã được chứng minh hiệu quả mà họ thường khuyến nghị. Nhìn chung, các bác sĩ tiếp cận việc điều trị dị ứng theo ba giai đoạn chính: tránh xa tác nhân gây dị ứng, dùng thuốc và liệu pháp tiếp xúc.

Tránh né đơn giản là giảm thiểu tối đa sự tiếp xúc với bất kỳ chất gây dị ứng nào kích hoạt phản ứng của bạn. Tiến sĩ Davidson gợi ý những biện pháp như đóng cửa sổ nhà và xe để hạn chế phấn hoa xâm nhập. Máy lọc không khí cũng rất hữu ích vì chúng giữ lại phấn hoa và ngăn không cho chúng lưu thông trở lại trong không gian sống. Tắm vào buổi tối cũng giúp loại bỏ các chất gây dị ứng bám trên tóc và da trước khi đi ngủ.

Tiến sĩ Davidson nhấn mạnh: "Nếu bạn có thể giảm thiểu sự tiếp xúc trước khi nghĩ đến việc dùng thuốc hoặc các phương pháp điều trị khác, có lẽ bạn sẽ không cần đến quá nhiều biện pháp can thiệp và đó là điều tuyệt vời."

Nếu việc tránh né không đủ để kiểm soát các triệu chứng, bác sĩ chuyên khoa dị ứng có thể đề nghị các loại thuốc không kê đơn phổ biến là các thuốc kháng histamine, hoạt động bằng cách giảm hoặc ngăn chặn histamine do cơ thể giải phóng.

Bác sĩ cũng có thể kê đơn steroid dạng xịt mũi có tác dụng nhắm vào và giảm viêm ở đường mũi.

Tiến sĩ Davidson lưu ý rằng điều quan trọng cần nhớ là dị ứng là một tình trạng viêm. Do đó, các hoạt động giúp kiểm soát phản ứng miễn dịch nói chung cũng có thể giúp giảm tình trạng viêm do dị ứng. Ví dụ, ông thường thảo luận với bệnh nhân về việc tập thể dục, một hoạt động có tác dụng chống viêm, để hỗ trợ điều trị dị ứng.

Trong trường hợp cả biện pháp tránh né và thuốc không kê đơn đều không hiệu quả, bác sĩ chuyên khoa dị ứng có thể đề nghị liệu pháp tiếp xúc dưới dạng tiêm, giúp người bệnh giảm dần độ nhạy cảm với các tác nhân gây dị ứng theo thời gian.

Trên hết, các chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc liên hệ với bác sĩ để thảo luận về các phương án điều trị thay vì tự ý sử dụng thực phẩm bổ sung và hy vọng vào điều kỳ diệu.

Tiến sĩ Nish kết luận: "Đối với dị ứng, bạn không cần phải chịu đựng. Hãy đến gặp bác sĩ, đặc biệt là bác sĩ chuyên khoa dị ứng. Chúng tôi có khả năng thành công rất cao trong việc giúp bạn giảm thiểu các triệu chứng khó chịu."

Hoàng Nam