Muốn phát triển lâu dài, hãy bắt đầu từ sự tôn trọng biển cả

Trong bối cảnh nguồn lợi thủy sản ngày một suy giảm, tỉnh Bình Thuận đang chủ động mở ra một chương mới: Phát triển bền vững dựa trên nền tảng bảo vệ biển. Để pphục vụ mục tiêu đó, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch thực hiện Quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Một góc cảng cá La Gi, tỉnh Bình Thuận. Ảnh PN.

Từ ngư trường vàng đến mô hình phát triển xanh

Với vùng biển rộng hơn 52.000 km² và đường bờ biển dài 192 km, tỉnh Bình Thuận sở hữu một trong những ngư trường trọng điểm nhất cả nước. Sản lượng khai thác hàng năm dao động từ 200.000 - 230.000 tấn, góp phần quan trọng vào xuất khẩu thủy sản quốc gia. Tuy nhiên, áp lực từ việc khai thác quá mức, mất cân bằng sinh thái và suy giảm trữ lượng đã buộc tỉnh Bình Thuận phải nhìn nhận lại cách tiếp cận biển.

Chi cục Thủy sản tỉnh Bình Thuận tuần tra, kiểm soát trên biển. Ảnh PN.

Không phải ngẫu nhiên mà kế hoạch này được xem là bản đồ định hướng phát triển thủy sản có chiều sâu bởi tỉnh Bình Thuận hiện có 8.317 tàu cá có chiều dài 6m trở lên, trong đó có 1.960 chiếc khai thác vùng khơi xa với gần 50.000 ngư dân trực tiếp khai thác hải sản.

Tỉnh Bình Thuận hiện có 8.317 tàu cá có chiều dài 6m trở lên, trong đó có 1.960 chiếc khai thác vùng khơi xa. Ảnh PN.

Tuy nhiên, sản lượng khai thác liên tục giảm, nhiều loài hải đặc sản có giá trị kinh tế cao đang sụt giảm nghiêm trọng. Lòng biển đang "mỏng dần" dưới áp lực của khai thác quá mức và biến đổi khí hậu. Vì vậy, việc tái cấu trúc ngành khai thác thủy sản không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết.

Kế hoạch đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm tối thiểu 12% tổng số tàu cá so với hiện nay để bảo đảm phát triển khai thác thủy sản hiệu quả và bền vững; gắn phát triển sinh kế của cộng đồng ngư dân với phát triển nuôi trồng thủy sản, du lịch sinh thái.

Tỉnh chủ trương tổ chức sản xuất thủy sản khai thác theo chuỗi giá trị, chú trọng tăng về giá trị sản xuất. Đến năm 2030, khoảng 80% tàu cá khai thác thủy sản ở vùng lộng và vùng khơi tham gia chuỗi liên kết sản xuất trên biển.

Chi cục Thủy sản tỉnh Bình Thuận theo dõi hệ thống giám sát hành trình tàu cá trên biển. Ảnh PN.

Tỉnh Bình Thuận sẽ thiết lập 8 khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản, kết hợp kiểm soát nghiêm hoạt động khai thác, xử lý vi phạm đánh bắt bất hợp pháp (IUU) và thúc đẩy các hình thức nghề cá truyền thống, thân thiện với môi trường. Các hợp tác xã, tổ đoàn khai thác trên biển sẽ được hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và đào tạo nghề, góp phần xây dựng một cộng đồng ngư dân “sống cùng biển, không sống nhờ biển”.

Từ ý thức ngư dân đến hành trình gìn giữ đại dương

Trong hành trình bảo vệ nguồn lợi biển, người ngư dân không chỉ là đối tượng được hỗ trợ mà còn là chủ thể của sự thay đổi.

Khi mỗi lần buông lưới là một lần cân nhắc tới thế hệ mai sau; khi mỗi hòn đảo, rạn đá trở thành biểu tượng của sự sống chứ không chỉ là ngư trường đánh bắt, đó là lúc văn hóa ứng xử với biển đang dần chuyển mình.

Kiểm ngư bắt giữ một vụ khai thác nguồn lợi hải sản trái quy định trên vùng biển Bình Thuận. Ảnh PN.

Theo định hướng, tỉnh Bình Thuận sẽ đẩy mạnh khai thác hải sản ở vùng khơi, giảm áp lực lên vùng ven bờ - nơi đang chịu tác động mạnh từ hoạt động đánh bắt nhỏ lẻ, thiếu kiểm soát.

Ngành thủy sản tỉnh cũng sẽ nâng cao năng lực quản lý tàu cá thông qua công nghệ giám sát hành trình, quy hoạch cảng cá, bến cá phù hợp, kết hợp với truy xuất nguồn gốc thủy sản.

Song hành với đó là việc bảo vệ các sinh cảnh sống quan trọng của sinh vật biển như rạn san hô, cỏ biển, vùng cửa sông ven biển. Các khu vực sinh sản, ương dưỡng của nhiều loài cá sẽ được khoanh vùng và bảo vệ nghiêm ngặt, tránh sự can thiệp của con người trong mùa sinh sản. Công tác thả giống tái tạo nguồn lợi cũng được tỉnh duy trì thường niên như một “lễ hội của sự sống” dưới đại dương.

Trong chiến lược mới, ngư dân không còn là “người đi bắt cá” đơn thuần mà trở thành những “người bảo vệ biển”. Họ là chủ thể trong chuỗi khai thác và bảo vệ tài nguyên, được đào tạo, hỗ trợ để chuyển đổi mô hình sinh kế phù hợp hơn với điều kiện mới.

Bộ đội Biên phòng tuyên truyền cho ngư dân.

Tỉnh Bình Thuận sẽ phát triển các mô hình nghề cá đồng quản lý, nơi ngư dân trực tiếp tham gia vào quá trình ra quyết định, giám sát và khai thác. Đồng thời, khuyến khích hình thành các tổ đội hợp tác sản xuất trên biển, tăng khả năng liên kết và giảm chi phí vận hành. Những mô hình nghề cá thân thiện với môi trường như lồng bè, câu tay, lưới lọc… đang được khuyến khích và nhân rộng.

Chương trình Cùng ngư dân thắp sáng đèn trên biển của Báo Pháp luật TP.HCM đến với tỉnh Bình Thuận tháng 11-2023.

Bảo vệ và khai thác bền vững không còn là lựa chọn mà là sứ mệnh bắt buộc trong một thế giới biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên. Từ tỉnh Bình Thuận, ngư trường trù phú, một thông điệp rõ ràng đang được lan tỏa: Muốn phát triển lâu dài, hãy bắt đầu từ sự tôn trọng biển cả.

PHƯƠNG NAM