Các quốc gia đang phát triển phải chi số tiền khổng lồ để trả nợ

Con số này phản ánh những áp lực tài chính ngày càng gia tăng sau khi nhiều quốc gia phải vay thêm nợ để ứng phó với đại dịch Covid-19.

Theo báo cáo mới nhất từ Ngân hàng Thế giới, các quốc gia đang phát triển đã chi 1,4 nghìn tỷ USD vào năm 2023 để trả nợ nước ngoài. Số liệu này phản ánh những áp lực tài chính ngày càng gia tăng sau khi nhiều quốc gia phải vay thêm nợ để ứng phó với đại dịch Covid-19.

Các quốc gia đang phát triển đang phải chi số tiền khổng lồ để trả nợ. Ảnh: iStock

Chi phí vay mượn đã đạt mức cao nhất trong vòng 20 năm khi các ngân hàng trung ương gia tăng lãi suất nhằm kiểm soát lạm phát. Thêm vào đó, việc đồng nội tệ mất giá cùng sự không chắc chắn về tăng trưởng kinh tế toàn cầu đã làm trầm trọng thêm gánh nặng nợ, đặc biệt đối với các quốc gia nghèo nhất.

Trong năm 2023, các quốc gia đủ điều kiện nhận hỗ trợ từ Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA) của Ngân hàng Thế giới đã chi tổng cộng 96,2 tỷ USD để trả nợ. Trong đó, chi phí lãi suất đạt mức kỷ lục 34,6 tỷ USD, tăng gấp bốn lần so với một thập kỷ trước. Trung bình, các quốc gia IDA dành gần 6% thu nhập từ xuất khẩu để trả lãi suất, mức cao nhất kể từ năm 1999. Trong một số trường hợp, tỷ lệ này lên tới 38%, gây áp lực nghiêm trọng lên ngân sách quốc gia.

Các chủ nợ tư nhân rút lui, các tổ chức đa phương vào cuộc

Khi điều kiện tín dụng toàn cầu ngày càng thắt chặt, các chủ nợ tư nhân đã giảm mạnh khoản cho vay mới đối với các quốc gia nghèo và thay vào đó tập trung vào việc thu hồi nợ. Ngược lại, các tổ chức đa phương như: Ngân hàng Thế giới đã gia tăng hỗ trợ, đẩy mạnh giải ngân cho các dự án đầu tư phát triển ở quốc gia kém phát triển.

Kinh tế trưởng Indermit Gill của Ngân hàng Thế giới nhấn mạnh: “Các tổ chức đa phương đã trở thành 'phao cứu sinh' cho các quốc gia nghèo đang phải cân bằng giữa việc trả nợ và đầu tư vào y tế, giáo dục và các lĩnh vực phát triển thiết yếu.”

Tổng nợ nước ngoài của các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình đạt mức kỷ lục 8,8 nghìn tỷ USD vào cuối năm 2023, tăng 8% so với năm 2020. Đối với các quốc gia IDA, tổng nợ tăng gần 18%, lên mức 1,1 nghìn tỷ USD.

Chi phí vay mượn cũng tăng đáng kể. Lãi suất cho các khoản vay từ các chủ nợ chính thức đã tăng gấp đôi lên hơn 4%, trong khi lãi suất từ các chủ nợ tư nhân đạt 6%, mức cao nhất trong 15 năm. Dù lãi suất toàn cầu đã bắt đầu giảm, chúng vẫn cao hơn mức trung bình trước đại dịch, đặt ra thách thức dài hạn cho các quốc gia đang phát triển.

Ngân hàng Thế giới đang hỗ trợ các quốc gia tái cấu trúc nợ để giảm áp lực trả nợ mà không ảnh hưởng đến các khoản đầu tư xã hội quan trọng. Báo cáo cũng nhấn mạnh những tiến bộ trong việc minh bạch hóa nợ, đặc biệt ở các quốc gia IDA.

Năm 2023, gần 70% các quốc gia đủ điều kiện đã công bố dữ liệu nợ công trực tuyến, tăng từ 50% vào năm 2020. Haishan Fu, Trưởng phòng Thống kê của Ngân hàng Thế giới, nhận định: “Việc đảm bảo dữ liệu minh bạch có thể thúc đẩy đầu tư, giảm tham nhũng và ngăn ngừa các cuộc khủng hoảng nợ.”

Thách thức dài hạn

Mặc dù các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình ghi nhận dấu hiệu phục hồi kinh tế vào năm 2023, tỷ lệ nợ trên GNI của các quốc gia IDA vẫn tăng 1,9 điểm phần trăm, trái ngược với xu hướng giảm ở các quốc gia khác.

Indermit Gill đã kêu gọi tăng cường các biện pháp bảo vệ quốc gia đi vay, cho rằng họ nên có quyền tái cấu trúc nợ tương tự như các doanh nghiệp mà không làm mất đi cơ hội vay vốn mới. Ông cảnh báo nếu không cải cách, các mục tiêu phát triển bền vững sẽ bị đe dọa nghiêm trọng.

Báo cáo của Ngân hàng Thế giới vẽ ra một bức tranh đáng lo ngại về áp lực nợ ngày càng gia tăng tại các quốc gia đang phát triển. Tuy nhiên, báo cáo cũng nhấn mạnh vai trò thiết yếu của các tổ chức đa phương trong việc mang lại sự ổn định tài chính và tính minh bạch, những yếu tố cần thiết để thúc đẩy phát triển bền vững trong bối cảnh đầy thách thức hiện nay.

Tùng Lâm