Tiêu dùng thiếu bền vững: Bài toán nan giải về rác thải

Thế giới hiện đại vận hành theo nhịp tiêu dùng cao và đổi mới liên tục. Từ thực phẩm, thời trang đến đồ điện tử, con người ngày càng có xu hướng “mua nhanh – thải nhanh”. Nhưng ẩn sau hành vi tưởng chừng vô hại ấy là một khối lượng rác khổng lồ mà Trái Đất đang phải oằn mình gánh chịu.

Ảnh minh họa.

Tại các đô thị lớn, rác sinh hoạt chất thành từng núi, từ các khu dân cư đến bãi tập kết. Phần lớn rác vẫn được xử lý bằng cách chôn lấp, trong khi năng lực tái chế và xử lý hiện đại còn hạn chế. Việc chôn lấp kéo dài khiến môi trường đất, nước, không khí dần bị ô nhiễm nghiêm trọng. Những tấm bạt phủ không thể ngăn được mùi hôi, khí thải và dòng nước rỉ từ bãi rác len lỏi vào lòng đất và không khí đô thị.

Một trong những loại rác gây lo ngại nhất là nhựa dùng một lần – túi nylon, hộp xốp, chai nhựa... Chúng xuất hiện dày đặc trong sinh hoạt hằng ngày nhưng lại gần như không phân hủy, khiến môi trường tự nhiên dần trở thành “bãi chứa” vĩnh viễn. Những hình ảnh về dòng sông ngập rác, đại dương ô nhiễm, hay động vật hoang dã chết vì nuốt phải nhựa đã không còn xa lạ.

Đằng sau núi rác ấy là văn hóa tiêu dùng thiếu bền vững. Khi sản phẩm bị hạ giá trị để tiêu thụ nhanh hơn, khi thời trang thay đổi theo tuần, và khi người tiêu dùng dễ dàng từ bỏ đồ vật chỉ vì... không hợp xu hướng, thì lượng rác sẽ chỉ tăng thêm. Mỗi món hàng hôm nay là rác ngày mai – và bài toán xử lý chưa bao giờ đơn giản.

Dù hệ thống xử lý rác là trách nhiệm của cơ quan quản lý, nhưng chính người tiêu dùng là nhân tố tạo ra – và có thể giảm thiểu – khối lượng rác mỗi ngày. Từ việc lựa chọn sản phẩm ít bao bì, dùng lại thay vì mua mới, đến việc phân loại rác tại nguồn, hành vi cá nhân góp phần quyết định tương lai môi trường.

Ở cấp độ chính sách, nhiều đô thị lớn đã bắt đầu thúc đẩy các biện pháp giảm rác như phân loại rác bắt buộc, khuyến khích dùng túi sinh học, hay yêu cầu doanh nghiệp sản xuất có trách nhiệm xử lý bao bì sau tiêu dùng. Đây là những bước chuyển cần thiết để thoát khỏi mô hình “tiêu dùng – vứt bỏ” vốn đã kéo dài hàng chục năm qua.

Đồng thời, xu hướng tiêu dùng xanh cũng đang dần hình thành – đặc biệt ở nhóm người trẻ. Họ quan tâm đến nguồn gốc sản phẩm, vòng đời vật liệu, và tác động môi trường khi lựa chọn mua sắm. Nhiều cộng đồng sống xanh, startup tái chế, và các chiến dịch thu gom rác đang tạo ra thay đổi từ dưới lên.

Song, để hành tinh thoát khỏi áp lực tiêu dùng, cần một nỗ lực đồng bộ giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Cơ chế hỗ trợ kinh tế tuần hoàn, đầu tư cho công nghệ tái chế hiện đại và thúc đẩy giáo dục môi trường phải được triển khai mạnh mẽ và nhất quán.

Rác thải không tự sinh ra – nó bắt đầu từ mỗi hành vi tiêu dùng. Giảm mua sắm không đồng nghĩa với sống kham khổ, mà là sống tỉnh táo và có trách nhiệm với hành tinh. Khi mỗi cá nhân biết tiết chế nhu cầu, ưu tiên sự bền vững và chủ động tái sử dụng, đó chính là bước đầu tiên để tạo nên một xã hội tiêu dùng xanh.

Bích Ngọc