Những hồ nước ngày càng 'phình to' ở Tây Tạng

Hồ nước tại Tây Tạng đang không ngừng được mở rộng. Ảnh: The Cool Down.

Hình ảnh từ vệ tinh cho thấy hồ nước tại đây đang mở rộng nhanh chóng bởi sự tác động liên quan đến khí hậu bao gồm lượng mưa và băng tan. Sự gia tăng mực nước tại cao nguyên Tây Tạng vô tình định hình lại cảnh quan của vùng đất này. Bên cạnh đó còn tiềm ẩn nhiều hậu quả về hệ sinh thái, cơ sở hạ tầng và nơi sinh sống của con người.

Những nơi xuất hiện biến đổi nằm ở huyện Nyima và Qiemo, thuộc vùng đất khô cằn ở Changtang, Tây Tạng. Máy quét Thematic Mapper (TM) trên vệ tinh Landsat 5 đã chụp một hình ảnh vào ngày 8/1/1994, trong khi thiết bị Operational Land Imager-2 (OLI-2) trên Landsat 9 chụp một ảnh khác vào ngày 11/8/2024, cho thấy sự mở rộng đáng kể của hồ nước theo thời gian.

Ảnh vệ tinh một số hồ ở phía bắc cao nguyên Tây Tạng được chụp vào ngày 11/8/2024 bởi Operational Land Imager-2 trên Landsat 9. Ảnh: Scitech Daily.

Trong một nghiên cứu dựa trên dữ liệu Landsat được công bố vào năm 2024, các nhà nghiên cứu ước tính rằng cao nguyên này có tổng cộng 4.385 hồ có diện tích trên 0,1 km², với 4,2% trong số đó có diện tích 10-50 km² và 2,9% có diện tích trên 50 km².

Tổng diện tích các hồ trên cao nguyên khi đó là 37.471km². Đến năm 2023, số lượng hồ tăng lên hơn 6.159, với tổng diện tích đạt 53.267 km².

Lý do chủ yếu khiến các hồ nước ở Tây Tạng không ngừng mở rộng được cho là vì chúng nằm trong các lưu vục nội lục. Tức là nước chảy về "vùng trũng" và không có lối thoát tự nhiên. Do đó, diện tích hồ bị chi phối bởi lượng mưa, tốc độ bốc hơi, mức độ tan băng theo mùa và sự tan chảy của các sông băng.

Một số nhóm nghiên cứu chỉ ra rằng lượng mưa tăng là động lực chính thúc đẩy sự mở rộng của các hồ trong khu vực. Ảnh: The Daily Galaxy.

Một số nghiên cứu công bố trên Scientific Reports, Journal of Hydrology và Science of the Total Environment đã phân tích hàng thập kỷ hình ảnh vệ tinh Landsat và xác nhận sự mở rộng đáng kể của các hồ tại khu vực phía bắc cao nguyên Tây Tạng.

Có không ít nghiên cứu chỉ ra lượng mưa tăng là động lực chính thúc đẩy sự mở rộng của các hồ trong khu vực, trong khi những nhóm khác lại cho rằng nhiệt độ không khí tăng cao, sự tan chảy các sông băng và lớp đất đóng băng vĩnh cửu cũng là những tác nhân quan trọng.

Các nhà nghiên cứu cảnh báo trên Nature Geoscience đến năm 2100, việc mở rộng hồ có thể dẫn đến "tác động xã hội và sinh thái lan rộng", hàng trăm km đường bộ, khu định cư và 10.000 km2 đất đai, đồng cỏ sẽ bị ngập trong nước.

Fangfang Yao, một nhà nghiên cứu tại Đại học Colorado Boulder, cho biết trên Science: "Diện tích hồ nước tăng mạnh đang nhấn chìm nhà cửa, buộc người dân phải di dời gia súc, đồng thời khiến một số hồ sông băng dễ bị vỡ đột ngột, gây ra lũ quét".

Quỳnh Trang