IAEA: Không có dấu hiệu Nga chuẩn bị tái khởi động nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia

Quang cảnh nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ở miền Nam Ukraine. Ảnh: THX/TTXVN

Nhà máy Zaporizhzhia, do Nga kiểm soát ngay sau khi mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022, là cơ sở điện hạt nhân lớn nhất châu Âu. 6 lò phản ứng tại đây đã ngừng hoạt động kể từ khi xung đột giữa Nga và Ukraine bùng phát.

Theo một quan chức giấu tên của IAEA, các nhóm giám sát tại chỗ không phát hiện bất kỳ hoạt động nào cho thấy nhà máy sẽ được tái vận hành trong thời gian tới. Quan chức này cũng nhấn mạnh nếu việc khởi động lại diễn ra, nhà máy cần được cấp đủ nguồn điện và nước làm mát từ bên ngoài – vốn vẫn chưa thể đảm bảo trong điều kiện hiện nay.

IAEA từ lâu đã kêu gọi thiết lập một lệnh ngừng bắn tại khu vực này để có thể thực hiện các biện pháp cải thiện an toàn, đặc biệt liên quan đến việc làm mát nhiên liệu hạt nhân.

Về phía Ukraine, một quan chức cho biết chính phủ nước này đã chính thức chuyển lời phản đối tới IAEA sau khi xuất hiện các báo cáo rằng Nga đang xây dựng đường dây điện nhằm kết nối nhà máy Zaporizhzhia với lưới điện của Nga. Đại diện của Ukraine tại IAEA, ông Yuriy Vitrenko, nhấn mạnh bất kỳ hành động nào như vậy đều là vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế và chủ quyền của nước này.

Trước đó, tờ New York Times ngày 28/5 trích dẫn một báo cáo từ tổ chức Greenpeace cho biết Nga đã xây dựng hơn 80 km đường dây điện nối các thành phố Mariupol và Berdyansk – hai khu vực do Nga kiểm soát – để phục vụ việc truyền tải điện từ nhà máy Zaporizhzhia.

Trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 3, Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi cho rằng việc tái vận hành một trong 6 lò phản ứng của nhà máy có thể diễn ra. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng hiện điều kiện cơ sở hạ tầng – đặc biệt về nước làm mát và điện – chưa cho phép điều đó.

Sau sự kiện đập Kakhovka bị phá hủy vào năm 2023, hồ chứa cung cấp nước chủ yếu cho nhà máy Zaporizhzhia đã cạn kiệt. Kể từ đó, nhà máy phải sử dụng nước từ các giếng khoan, đủ để làm mát các lò phản ứng khi ngừng hoạt động, nhưng không đáp ứng được nhu cầu nếu chúng được tái khởi động.

Một quan chức IAEA cho biết, nhà máy Zaporizhzhia đã mất nguồn nước làm mát chính, khiến hệ thống không thể vận hành theo đúng thiết kế ban đầu. Theo ông, khi đi vào hoạt động, nhà máy đòi hỏi lượng nước làm mát cao gấp nhiều lần so với khi ngừng vận hành. Quan chức này nhấn mạnh: “Hiện chúng tôi chưa thấy có giải pháp khả thi nào để khắc phục nhanh chóng vấn đề này”.

Linh Tô (TTXVN)