Hé lộ nguyên nhân khiến con người thường quên ký ức thời thơ ấu

Ảnh minh họa: Sohu

Công trình nghiên cứu này được công bố trên tạp chí Science vào ngày 20/3, tiến hành theo dõi 26 em bé trong độ tuổi từ 4,2 đến 24,9 tháng. Các bé được chia làm hai nhóm: một nhóm dưới 12 tháng tuổi và nhóm còn lại từ 12 - 24 tháng tuổi.

Trong thử nghiệm, các bé được đặt vào máy fMRI để theo dõi phản ứng khi xem một loạt hình ảnh đặc biệt, mỗi hình xuất hiện trong khoảng hai giây. Các nhà khoa học tập trung quan sát hoạt động của hồi hải mã, vùng não chịu trách nhiệm về trí nhớ, cảm xúc và hệ thần kinh tự chủ.

“Hồi hải mã là một cấu trúc nằm sâu trong não bộ, không thể quan sát được bằng các phương pháp thông thường. Vì vậy, chúng tôi đã phát triển một phương pháp tiếp cận mới để có thể thực hiện thí nghiệm trí nhớ trên trẻ em trong máy MRI… Trước đây, những nghiên cứu dạng này chủ yếu thực hiện khi trẻ đang ngủ do trẻ sơ sinh thường xuyên cử động, khó tuân theo hướng dẫn và có thời gian chú ý ngắn”, Tiến sĩ Nick Turk-Browne, giáo sư tâm lý học tại Đại học Yale và là tác giả chính của nghiên cứu, chia sẻ qua email.

Tiến sĩ Simona Ghetti, chuyên gia tâm lý học tại Đại học California, Davis, người chuyên nghiên cứu về sự phát triển trí nhớ ở trẻ em, cho biết những nghiên cứu trước đây đã chứng minh trẻ sơ sinh có khả năng mã hóa ký ức. Tuy nhiên, điểm đặc biệt của nghiên cứu lần này là đã xác lập được mối liên hệ giữa quá trình mã hóa trí nhớ và hoạt động của hồi hải mã. Lưu ý rằng bà Ghetti không tham gia vào nghiên cứu này.

Trong thử nghiệm, sau một khoảng thời gian, các bé được cho xem hai hình ảnh đặt cạnh nhau, bao gồm một hình quen thuộc và một hình mới. Để xác định mức độ nhận diện hình ảnh, các nhà khoa học theo dõi chuyển động mắt của trẻ nhằm đánh giá hình ảnh nào thu hút sự chú ý của bé lâu hơn.

Nếu ánh mắt của trẻ tập trung nhiều hơn vào hình quen thuộc, điều đó cho thấy bé có khả năng ghi nhớ. Ngược lại, nếu trẻ không có sự ưu tiên rõ ràng giữa hai hình, điều đó có thể cho thấy trí nhớ của bé chưa phát triển đầy đủ.

“Chuyển động mắt là một công cụ đã được sử dụng trong hàng trăm nghiên cứu về trí nhớ và phân loại ở trẻ sơ sinh. Trẻ sơ sinh tự nhiên hướng mắt đến những thứ chúng thấy thú vị, và các nhà nghiên cứu đã tận dụng đặc điểm này để tìm hiểu cơ chế hoạt động của trí nhớ”, bà Ghetti cho biết qua email.

Ảnh minh họa: K.sina

Phân tích hoạt động của hồi hải mã

Sau khi thu thập dữ liệu, nhóm nghiên cứu tiến hành phân tích các bản quét fMRI từ những trẻ nhìn lâu hơn vào hình ảnh quen thuộc và so sánh với nhóm không có sự ưu tiên rõ ràng. Những thử nghiệm bị loại trừ nếu trẻ không tập trung vào màn hình hoặc có nhiều chuyển động như chớp mắt quá nhiều trong lúc quét.

Kết quả cho thấy, khả năng mã hóa ký ức có sự khác biệt giữa các độ tuổi. Ở nhóm trẻ lớn hơn, hồi hải mã có mức độ hoạt động cao hơn khi mã hóa thông tin. Ngoài ra, chỉ nhóm trên 12 tháng tuổi mới xuất hiện sự kích hoạt ở vỏ não trán ổ mắt, khu vực liên quan đến quá trình ra quyết định về trí nhớ và nhận diện.

“Ở người trưởng thành, chúng ta có xu hướng ghi nhớ những thông tin quan trọng và có liên hệ trực tiếp đến trải nghiệm của bản thân”, Tiến sĩ Lila Davachi, giáo sư tâm lý học tại Đại học Columbia, nhận định. Mặc dù không tham gia vào nghiên cứu này, bà nhấn mạnh: “Điều đặc biệt trong nghiên cứu này là nó đã chứng minh được rằng ngay từ khi còn rất nhỏ, hồi hải mã của trẻ sơ sinh đã tham gia vào quá trình mã hóa trí nhớ, ngay cả khi các hình ảnh không có ý nghĩa đặc biệt đối với trẻ”.

Hiện tại, nguyên nhân khiến trẻ trên 12 tháng tuổi có khả năng mã hóa trí nhớ tốt hơn vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nhà khoa học đưa ra giả thuyết rằng sự thay đổi này có thể liên quan đến những biến đổi lớn trong sự phát triển của não bộ.

“Não bộ của trẻ nhỏ trải qua rất nhiều thay đổi quan trọng trong giai đoạn đầu đời, bao gồm sự phát triển về nhận thức, ngôn ngữ, vận động và sinh học. Đặc biệt, hồi hải mã phát triển với tốc độ nhanh chóng trong thời kỳ này”, Tiến sĩ Turk-Browne giải thích.

Hiện nhóm nghiên cứu của ông Turk-Browne đang tiếp tục tìm hiểu lý do vì sao những ký ức đầu đời không thể được truy xuất sau này. Ông đưa ra giả thuyết rằng trong giai đoạn sơ sinh, não bộ chưa phát triển đủ để cung cấp những "từ khóa tìm kiếm" chính xác, khiến việc hồi tưởng ký ức trở nên khó khăn khi trưởng thành. Cách ký ức được mã hóa có thể phụ thuộc vào trải nghiệm ban đầu của trẻ.

Ý nghĩa của giai đoạn sơ sinh đối với cha mẹ

Tiến sĩ Ghetti khuyến khích phụ huynh cân nhắc đến tầm quan trọng của giai đoạn sơ sinh đối với con cái, dù trẻ không thể nhớ lại những trải nghiệm này khi lớn lên.

Ở độ tuổi này, trẻ tiếp nhận một khối lượng lớn thông tin, trong đó có khả năng học ngôn ngữ thông qua việc liên kết âm thanh với ý nghĩa. Bên cạnh đó, trẻ cũng bắt đầu hình thành kỳ vọng về các thành viên trong gia đình và khám phá thế giới xung quanh, bao gồm các đặc điểm của đồ vật.

Phụ huynh có thể quan sát quá trình này khi nhận thấy trẻ phản ứng với những bài hát hoặc câu chuyện được lặp lại nhiều lần. Theo Tiến sĩ Davachi, điều này không chỉ giúp trẻ ghi nhớ mà còn khiến phản ứng của chúng trở nên tự nhiên hơn khi lớn lên.

“Việc lặp đi lặp lại các hoạt động tương tác giúp tăng cường sự gắn kết giữa cha mẹ và trẻ”, bà Davachi chia sẻ.

Theo quan điểm của bà Ghetti, mặc dù những ký ức đầu đời không thể được hồi tưởng khi trưởng thành, nhưng trải nghiệm trong giai đoạn này vẫn có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển nhận thức và cảm xúc của trẻ.

“Điều này nhắc nhở cha mẹ rằng giai đoạn sơ sinh không phải là một khoảng thời gian trống rỗng. Trẻ nhỏ đang tiếp thu rất nhiều kiến thức, và việc tạo điều kiện cho trẻ quan sát, khám phá có thể đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kỹ năng học tập sau này”, bà chia sẻ thêm.

Thanh Mai (theo CNN)