Giới thiệu cuốn sách 'Dân ca Mường sông Đà'

Nhập chú thích

Để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về dân ca Mường, Thư viện tỉnh Sơn La giới thiệu cuốn sách “Dân ca Mường sông Đà” do Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật tỉnh Sơn La phát hành năm 2015, của tác giả Đinh Văn Cung sưu tầm, biên soạn và dịch.

Với hơn 400 trang, cuốn sách “Dân ca Mường sông Đà” chia làm hai phần, đưa người đọc trở về ven vùng hồ sông Đà thuộc tỉnh Sơn La, đắm mình trong làn điệu dân ca với những ca từ đa dạng, phong phú không bao giờ vơi cạn - Đang Mường.

Phần I, với nhan đề Chào - Hói xăm - Tồn - Ảng (Ca ngợi, chào hỏi) tác giả giới thiệu 45 bài Đang chào hỏi, ca ngợi quê hương khi tiếp khách (khách quen và khách lạ), với những câu thơ có cánh giàu hình ảnh. Từng câu, từng chữ trong lời Đang chào hỏi thể hiện sự thân thiện, cởi mở, chân thành ấm áp của gia chủ khi khách lạ từ xa đến chơi: “Khách nào đến, khách lạ hay quen/ Thân này chưa kịp ra chào/ Khách quen xin trải chiếu…” [Tr.19]; nhưng do hoàn cảnh nghèo khó không có gì thiết đãi khách, chủ nhà khéo léo viện ra những lý lẽ rất riêng: Trải được chiếu còn thiếu đĩa trầu cau/ Trầu, còn để ở nhà hàng/ Nang, còn để ở ngoài chợ/ Hôm nay chào bằng mồm miệng, chân tay (Khách quen xin được trải chiếu) [Tr.19], “Trải được chiếu còn thiếu đĩa trầu cau/ Trầu, bố mới trồng chiều hôm qua/ Vừa nẩy mầm, chưa có lá non/ Cau mẹ mới trồng chiều hôm kia/ Vừa nẩy buồng, còn chưa kết trái” (Khách lạ xin được thắp đèn) [Tr.17]; “Tiếng rằng ở gần rừng/ Không có súng để bắn con chồn/ Gần núi đá không có lưới bắt don/ Ở gần ngòi không có chài đánh cá/ Gần rừng sâu không có nỏ bắn chim”, cho dù mâm cơm thết khách quý không cao lương mỹ vị, không mâm cao cỗ đầy, chỉ là những món ăn dân dã... Đĩa rau tầm bóp/ Cùng lá đu đủ với vừng rang nhưng thể hiện tình cảm nồng hậu, chân thành, trọng lễ nghĩa của chủ nhà.

Tiếp đến là những bài Đang ca ngợi quê hương, làng bản thanh bình, trù phú “... Cánh đồng rộng bao la/… Mỏ nước này trong lắm, mát nhiều/ Đất bằng phẳng dễ cưỡi ngựa voi/ Thấy đẹp cả con trai, con gái/ Đẹp cả nước suối, với sông… (Đất này sao mà lạ thế?) [Tr.35]; ca ngợi vẻ đẹp khỏe khoắn trong việc dựng xây cuộc sống mới của những chàng trai, cô gái Mường để lại nỗi nhớ thương, lưu luyến khó chia xa cho những ai đã một lần đến thăm: “Đất này sao mà lạ thế/ Cánh đồng rộng nước lại trong/… Con trai đẹp để có cửa nhà/ Con gái xinh để có gia đình/… Sao mà đất đẹp tình quê đến thế/ Đến đất vùng này, muốn được ở lại/ Đến bản này, không muốn quay về” (Đồng cả, bãi rộng, nước trong) [Tr.37].

Bleo (ghẹo) - Nội dung phần II của cuốn sách, giới thiệu những bài hát dân ca giao duyên giữa các đôi trai gái trong dịp hội hè, trong những đêm sinh hoạt giao lưu văn hóa giữa các bản mường. Lời ca cất lên ngân nga, trầm bổng, đưa đẩy nhưng cũng đầy ý nhị mà khoáng đạt để bộc bạch khát vọng yêu thương, hờn giận, trách móc, mơ ước của người bạn tình: “Khi bắc cầu qua sông mới biết/ Con nhện đã giăng tơ xong rồi”, “Lúc thương nhau như đôi con cá/ Còn thương nhau như đôi con tằm” (Ai thắp đèn ở bên cửa sổ) [Tr.108]; là lời tâm sự của người con gái Một thời thương vụng yêu trộm mẹ cha bỏ qua lời mắng của bố,… lời mắng của mẹ... [Tr.114]; sự tinh tế của làn điệu dân ca Mường đã vẽ lên bức tranh thiên nhiên cảnh và tình hòa quyện vào nhau: Nhớ việc cày cấy chúng ta quay lại/ Nhớ việc gặt hái chúng ta lại về/ Về quê ta thôi vía ơi vía à!… phản ánh chân thật đời sống đồng bào Mường (Rủ nhau xuôi thuyền xuống chợ) [Tr.437]…

Tiếng hát dân ca của dân tộc Mường - Đang Mường có từ lâu đời, do các nghệ nhân dân gian Mường sáng tác, truyền tụng, tạo nên giá trị tinh thần trong đời sống văn hóa của người Mường. Với mục đích lưu giữ, bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa dân gian, trong đó có văn hóa hát Đang của dân tộc Mường ở Sơn La, hy vọng cuốn sách “Dân ca Mường sông Đà” sẽ giúp cho người đọc hiểu và đến gần hơn với những câu hát Đang - biểu tượng của đời sống tinh thần, văn hóa đồng bào dân tộc Mường.

Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc!

Thu Hồng (Thư viện tỉnh)