Giấc mơ của Indonesia và cuộc đua giành vị thế cường quốc xe điện

Indonesia đang trên đà nhanh chóng khẳng định mình là cường quốc xe điện toàn cầu, dựa vào trữ lượng niken khổng lồ và chiến lược hạ nguồn mạnh mẽ để tạo ra chuỗi cung ứng pin và xe điện trong nước toàn diện.

Nhưng bất chấp các ưu đãi của chính phủ và doanh số tăng, tham vọng về xe điện của quốc gia này vẫn phải đối mặt với một số rào cản, với chi phí cao, cơ sở hạ tầng sạc không đủ và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ pin, tất cả đều đe dọa làm chậm tiến độ.

Với tầm nhìn xa, Jakarta đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là đưa 2 triệu ô tô điện và 12 triệu xe hai bánh điện vào lưu thông trên đường phố Indonesia vào năm 2030.

Để đạt được mục tiêu này, chính phủ đã đưa ra một loạt chính sách nhằm khuyến khích người dân sử dụng xe điện và thu hút các công ty nước ngoài đến mở cửa hàng tại địa phương.

Những ưu đãi này bao gồm giảm thuế giá trị gia tăng khi mua xe điện và miễn thuế nhập khẩu cho các nhà sản xuất ô tô nước ngoài nếu họ thành lập cơ sở sản xuất tại Indonesia và đáp ứng các yêu cầu về nội dung địa phương. BYD và GAC Acton của Trung Quốc, cũng như Citroen của Pháp, đã cam kết xây dựng nhà máy tại quốc gia này.

Số liệu bán hàng cho thấy xe điện đang ngày càng phổ biến tại Indonesia. Theo dữ liệu từ hiệp hội ngành công nghiệp ô tô Gaikindo, mặc dù chỉ có 125 xe được bán vào năm 2020 khi đại dịch lên đến đỉnh điểm, nhưng đến năm 2023, con số đó đã tăng vọt lên 17.000 xe và năm ngoái đã tăng vọt lên hơn 43.000 xe.

Các khoản trợ cấp của chính phủ đã "rất hữu ích" cho doanh số bán xe điện, Herman Tri Putra, đại diện bán hàng tại Jakarta cho Neta Auto, một công ty sản xuất xe điện lớn của Trung Quốc, cho biết.

"Khách hàng nhận thấy rằng các lợi ích về thuế hàng năm và hiệu quả sử dụng nhiên liệu điện khiến xe điện rẻ hơn xe thông thường về lâu dài", ông cho biết.

Tuy nhiên, mặc dù doanh số tăng, xe điện vẫn chỉ chiếm một phần nhỏ trong số 860.000 xe chở khách được bán ra tại Indonesia vào năm ngoái. Các nhà phân tích cảnh báo rằng chỉ riêng các ưu đãi của chính phủ có thể không đủ để thuyết phục những người mua tiềm năng, những người vẫn cảnh giác với giới hạn phạm vi hoạt động và chi phí trả trước cao hơn của xe điện.

Xe chạy bằng động cơ đốt trong rẻ hơn khoảng 40% so với các mẫu xe điện tương đương tại Indonesia, trong khi chỉ có tiến triển hạn chế trong việc phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết để hỗ trợ việc sử dụng xe điện.

Ngoài các thành phố lớn như Jakarta và Surabaya, người lái xe thường khá “ngại” vì tình trạng thiếu trạm sạc.

Tuy nhiên, chính phủ có vẻ lạc quan. Luhut Binsar Pandjaitan, chủ tịch Hội đồng Kinh tế Quốc gia Indonesia và là kiến trúc sư chính của chiến lược hạ nguồn, cho biết vào năm 2023 rằng Indonesia có thể nổi lên là một trong ba nhà sản xuất hàng đầu về cả EV và pin vào năm 2027.

Nhưng sự thật của khẳng định sẽ phụ thuộc vào khả năng nuôi dưỡng nhu cầu thị trường đối với EV của quốc gia này, theo Putra Adhiguna, giám đốc điều hành tại nhóm nghiên cứu Energy Shift Institute.

"Xây dựng nhu cầu EV trong nước là rất quan trọng để thiết lập một vai trò có ý nghĩa trong chuỗi giá trị EV, đặc biệt là trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu khốc liệt", ông Putra Adhiguna cho biết. "Hiện tại, Indonesia phần lớn vẫn nằm trong 20% đầu tiên của chuỗi giá trị EV".

Đáng chú ý Indonesia có trữ lượng niken đã được chứng minh lớn nhất thế giới và chính phủ hy vọng rằng việc nắm giữ mặt hàng quan trọng này, vốn là mặt hàng thiết yếu trong sản xuất pin EV, sẽ định vị chiến lược để thúc đẩy giá trị gia tăng của mình ngành sản xuất.

Chiến lược hạ nguồn của nước Indonesia, trong đó cấm xuất khẩu quặng niken chưa qua chế biến, đã giúp Indonesia thu hút hàng tỷ USD đầu tư, chủ yếu từ các công ty Trung Quốc như nhà sản xuất thép Tsingshan và công ty sản xuất pin khổng lồ CATL.

Hiện nay, Indonesia dẫn đầu ngành khai thác và luyện niken toàn cầu, sản xuất gần một nửa lượng niken tinh chế của thế giới và hai phần ba lượng niken khai thác được. Năm 2023, xuất khẩu niken đã qua chế biến từ Indonesia đạt 22 tỷ USD, chiếm 9% tổng kim ngạch xuất khẩu - tăng vọt so với mức chỉ 2% vào năm 2019.

Năm ngoái đánh dấu một cột mốc khác với lễ khánh thành nhà máy sản xuất pin EV đầu tiên của Indonesia, một cơ sở trị giá 1,1 tỷ USD do các công ty Hàn Quốc Hyundai và LG thành lập.

Nhà phân tích Putra thấy còn nhiều dư địa để tăng trưởng, vì Indonesia hiện đã là thị trường ô tô lớn nhất Đông Nam Á. Tuy nhiên, ông cảnh báo không nên quá phụ thuộc vào niken, đặc biệt là khi các công nghệ mới hơn, chẳng hạn như pin lithium ferro-phosphate, đang được các nhà sản xuất, bao gồm cả những nhà sản xuất ở Trung Quốc ưa chuộng. Các giải pháp thay thế này không yêu cầu niken, làm nổi bật nhu cầu của Indonesia trong việc đa dạng hóa cách tiếp cận sản xuất EV.

"Niken mang lại một số lợi thế, nhưng khá hạn chế khi tính đến việc hầu hết các EV được bán hiện nay đều sử dụng pin không có niken", ông Putra nhận định.

Hoàng Lâm