EVFTA nâng bước hàng Việt sang thị trường EU

Ảnh minh họa

Xuất khẩu của Việt Nam sang EU có sự bứt tốc ấn tượng kể từ khi EVFTA đi vào thực thi (tháng 8/2020). Hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương thế hệ mới này được ví như “đường cao tốc” đưa hàng Việt sang EU.

Nếu năm 2014, xuất khẩu sang EU mới đạt 27,9 tỷ USD, thì năm 2024, con số này tăng lên 51,66 tỷ USD. Nhập khẩu từ EU cũng có xu hướng tăng, nhưng với tốc độ chậm hơn. Cán cân thương mại giai đoạn 2014 - 2024 duy trì trạng thái thặng dư.

Năm ngoái, Việt Nam xuất khẩu 51,66 tỷ USD sang EU, tăng 18,5%, tương ứng tăng 8,08 tỷ USD so với năm trước. EVFTA giúp nhiều nhà nhập khẩu EU biết nhiều hơn về các nhà cung ứng Việt Nam.

Những nhóm hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn là máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện (đạt 10,76 tỷ USD, tăng 4,31 tỷ USD); máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác (đạt 8,72 tỷ USD, tăng 1,74 tỷ USD); điện thoại các loại và linh kiện (đạt 7,38 tỷ USD)…

Trong khi xuất khẩu cho thấy biến động đáng kể, thì tăng trưởng nhập khẩu từ EU lại có xu hướng giảm dần theo thời gian. Năm 2023 - 2024, xuất khẩu tăng trưởng 5,9%, trong khi nhập khẩu thu hẹp đáng kể, chỉ còn -0,4%. Cán cân thương mại hàng hóa năm 2024 nghiêng về Việt Nam, với mức xuất siêu 35,2 tỷ USD.

Trong 2 tháng đầu năm 2025, xuất sang EU đạt 8,8 tỷ USD, tăng 13,3% so với cùng kỳ năm trước.

Nhờ xuất khẩu tăng liên lục, nhập khẩu có xu hướng giảm, nên thặng dư thương mại của nước ta với EU ngày càng lớn. Nếu năm 2014, mức thặng dư thương mại dừng ở 16,1 tỷ USD, thì năm 2024 lên tới 35,2 tỷ USD. Đây là minh chứng cho việc EVFTA giúp Việt Nam mở rộng thị trường xuất khẩu, đặc biệt với các mặt hàng có lợi thế.

Theo số liệu của Hải quan, tổng kim ngạch xuất khẩu 5 năm qua đạt khoảng 217 tỷ USD, tăng trưởng hằng năm 12-15%, đưa Việt Nam trở thành đối tác thương mại đứng đầu trong số các nước ASEAN.

Xuất khẩu sang EU tăng trưởng mạnh và đi kèm theo đó là tỷ lệ sử dụng ưu đãi thuế quan EVFTA tăng từ 14,8% năm 2020 lên 35,2% năm 2023. Dù có sự gia tăng đáng kể, nhưng tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan EVFTA vẫn thấp hơn so với một số hiệp định khác mà Việt Nam tham gia.

Sở dĩ tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan theo EVFTA chưa cao là do quy định về quy tắc xuất xứ hàng hóa trong FTA này khá nghiêm ngặt.

Nhu cầu tiêu dùng hàng hóa tại EU gia tăng, nhưng nhiều tiêu chuẩn mới cũng được áp dụng với hàng hóa nhập khẩu.

Lưu ý tới các nhà xuất khẩu trong nước tại Hội nghị Giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài diễn ra mới đây, ông Trần Ngọc Quân, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU cho hay, EU đã bắt đầu nhiệm kỳ mới giai đoạn 2024- 2029 với nhiều điều chỉnh chính sách quan trọng. Theo đó, tác động đáng kể là Chương trình thỏa thuận xanh châu Âu với rất nhiều yêu cầu cao về môi trường và phát triển bền vững đã dần chuyển sang những chương trình được đánh giá là thay đổi về quan niệm điều hành.

Dự kiến, EU sẽ thực hiện chương trình tổng thể, tập trung vào đơn giản hóa thủ tục hành chính, thủ tục thuế, bỏ chương trình giảm sử dụng thuốc trừ sâu, tăng cường đàm phán FTA (đang nỗ lực sớm kết thúc đàm phán với Ấn Độ, các nước ASEAN, các nước Nam Mỹ, Châu Phi...), thúc đẩy xuất khẩu, quản lý chặt hàng nhập khẩu vào EU với chính sách kiểm soát an toàn chất lượng...

Khuyến nghị đối với doanh nghiệp Việt Nam trước sự thay đổi chính sách của EU, ông Trần Ngọc Quân cho hay, EVFTA là hiệp định đưa lại ưu thế rõ rệt cho hàng Việt Nam. Do vậy, doanh nghiệp Việt Nam cần đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, tìm kiếm bạn hàng để tận dụng lợi thế này, chiếm lĩnh thị trường trước khi rất nhiều FTA dự kiến được EU kết thúc đàm phán trong năm nay và năm sau.

Các hiệp hội cần yêu cầu doanh nghiệp nâng cao tinh thần trách nhiệm trong hoạt động kinh doanh, hướng dẫn doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu theo quy định, tăng cường quản lý chất lượng và an toàn thực phẩm.

Thế Hoàng