Dư địa phát triển lớn cho ngành đóng tàu

Cẩu trục Goliath 700 tấn được đưa vào vận hành tại Nhà máy đóng tàu của HVS. Ảnh: Tiên Minh – TTXVN ]

Trong bối cảnh nhu cầu đóng mới tàu biển trong nước và trên thế giới không ngừng tăng, đây chính là dư địa tốt để phát triển, nâng hạng ngành đóng tàu của Việt Nam. Hiện ngành đóng tàu của Việt Nam đang đứng thứ 7 thế giới, chiếm 0,61% thị phần đóng tàu toàn cầu.

Theo Cục Hàng hải và Đường thủy nội địa Việt Nam (Bộ Xây dựng), đến năm 2030, quy mô đội tàu biển Việt Nam định hướng tăng lên 1.750 chiếc, với tổng trọng tải đến 18 triệu tấn. Nhu cầu đóng mới tàu biển trong nước đến năm 2030 khoảng 16 - 41 chiếc/năm, tương đương trọng tải 0,7 – 0,8 triệu tấn/năm, bao gồm cả số lượng tàu đóng mới và thay thế đội tàu cũ. Cùng lúc, nhu cầu đóng mới tàu biển trên thế giới đến năm 2030 dự kiến tăng trưởng 3,95%/năm, tăng lên 5.284 chiếc/năm, với trọng tải 311,2 triệu tấn/năm.

Với khả năng đóng mới tàu biển tại Việt Nam khoảng 3,5 triệu tấn/năm, Phó cục trưởng Cục Hàng hải và Đường thủy nội địa Việt Nam Hoàng Hồng Giang đánh giá, năng lực ngành đóng tàu Việt Nam có thể tham gia thị trưởng thế giới. Theo đó, năng lực đóng mới tàu biển nước ngoài của Việt Nam đạt 2,7 - 2,8 triệu tấn/năm, chiếm 0,88 - 0,9% thị phần đóng tàu toàn cầu đến năm 2030.

Thống kê của Cục Hàng hải và Đường thủy nội địa Việt Nam cũng chỉ ra rằng, trên cả nước hiện có 88 doanh nghiệp đóng tàu biển và 411 cơ sở đóng phương tiện thủy nội địa. Trong số đó có khoảng 120 doanh nghiệp đóng, sửa chữa tàu có trọng tải trên 1.000 tấn. Về năng lực đóng mới tàu vận tải biển khoảng 3,5 triệu tấn/năm với tàu vận tải trên 5.000 DWT.

Đối với tàu chuyên dụng, các nhà máy đóng mới tàu kéo, lai dắt, tàu kiểm ngư, tìm kiếm cứu nạn, tàu công trình, tàu cao tốc vỏ nhôm, tìm kiếm cứu nạn, tàu dịch vụ... đủ phục vụ trong nước và xuất khẩu; ngoài ra có thể đảm nhận đóng mới, sửa chữa một số gam tàu quân sự.

Tuy nhiên, trước xu thế chuyển đổi năng lượng xanh và giảm phát thải khí carbon, ngành đóng tàu trong nước cũng đúng trước nhiều thách thức khi các cơ sở đóng tàu chưa đủ hạ tầng và nguồn lực để sản xuất tàu xanh; đồng thời chưa có chính sách ưu đãi rõ ràng về thuế, phí, tài chính hỗ trợ chuyển đổi năng lượng xanh.

Về phía Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy (SBIC), Chủ tịch Hội đồng thành viên Phạm Hoài Chung cũng đánh giá, xu hướng về chuyển đổi năng lượng xanh và nhiên liệu thay thế đang tác động đến ngành đóng tàu.

Cùng với đó, ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam trong thời gian qua chủ yếu phát triển theo bề rộng với tỷ trọng gia công lắp ráp là chính nên chưa gia tăng giá trị cao. Phần lớn cơ sở hạ tầng và công nghệ của các nhà máy đóng tàu của Việt Nam đầu tư đã lâu, không đồng bộ về công suất cũng như công nghệ, thiểu nguồn vồn để đổi mới công nghệ nên khả năng cạnh tranh với các sản phẩm hiện đại trên thị trường quốc tế còn thấp. Hạn chế công tác thiết kế cũng dẫn đến khả năng phát triển sản phẩm mẫu thích ứng thị trường còn thấp.

Thách thức là vậy, song Chủ tịch SBIC Phạm Hoài Chung cho rằng, ngành đóng tàu Việt Nam đang có nhiều lợi thế khi nhu cầu về vận tải biển không ngừng tăng cao, xuất khẩu hàng hóa qua đường biển chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Cùng đó, công nghiệp tàu thủy đã đóng được hầu hết gam tàu tổng hợp, tàu hàng rời, tàu dầu, tàu chở ô tô, xây dựng được một số cơ sở công nghiệp phụ trợ hỗ trợ ngành công nghiệp tàu thủy….

Hiện đầu tư nước ngoài vào ngành công nghiệp đóng tàu gia tăng, đặc biệt từ các nước có công nghệ tiên tiến. Việc này tạo cơ hội học hỏi kinh nghiệm, chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực khai thác của doanh nghiệp đóng tàu nội địa thông qua cơ hội hợp tác và chuyển giao công nghệ.

“Xu hướng chuyển dịch của ngành đóng tàu từ châu Âu sang châu Á là cơ hội rất lớn cho công nghiệp tàu thủy Việt Nam. Để nắm bắt cơ hội này, chúng ta cần tận dụng và phát triển những lợi thế sẵn có về vị trí chiến lược, chí phí lao động cạnh tranh và quá trình chuyển giao công nghệ và đầu tư nước ngoài hiện nay”, Chủ tịch SBIC Phạm Hoài Chung nói.

Ông Hoàng Long, Trưởng ban Vận tải, Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) cho biết, với kế hoạch trẻ hóa đội tàu gồm cả tàu đóng mới, VIMC có nhu cầu đóng mới và sửa chữa tàu, sử dụng các dịch vụ cung cấp cho vận hành khai thác, bảo quản bảo dưỡng các thiết bị và con tàu. Hiện VIMC đã hợp tác với SBIC trong các dự án đóng tàu chuyên dụng như tàu container, tàu chở hàng rời…, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh cũng như cao hiệu quả đầu tư của doanh nghiệp.

Lãnh đạo Cục Hàng hải và Đường thủy nội địa Việt Nam cho biết, ngành đóng tàu thuộc ngành nghề ưu đãi đầu tư, có nhiều chính sách hỗ trợ về thuế, đất đai… được quy định trong luật. Song, tới đây sẽ có đánh giá tổng thể hiệu quả, hiệu lực và sự phù hợp của các chính sách ưu đãi với các luật hiện hành để có đề xuất sửa đổi phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội và chiến lược phát triển kinh tế biển trong thời kỳ mới.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của ngành đóng tàu, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Xuân Sang cho hay, trong bối cảnh Quốc hội xác định mục tiêu tăng trưởng năm 2025 đạt 8%, rất cần sự tăng trưởng của tất cả ngành kinh tế, bao gồm phát triển kinh tế biển và hàng hải. Việc phát triển ngành đóng tàu bền vững góp phần giúp Việt Nam thực hiện các cam kết về giảm phát thải ròng, hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Tại Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Hội nghị Trung ương 8 khóa XII về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030 khẳng định vị trí, tầm quan trọng trong phát triển kinh tế biển, đồng thời xác định nhiệm vụ đưa nước ta trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển.

Theo đó, mục tiêu các ngành kinh tế thuần biển đóng góp khoảng 10% GDP cả nước; kinh tế của 28 tỉnh, thành phố ven biển ước đạt 65 - 70% GDP cả nước. Các ngành kinh tế biển phát triển bền vững theo các chuẩn mực quốc tế; kiểm soát khai thác tài nguyên biển trong khả năng phục hồi của hệ sinh thái biển.

Diệp Anh/BNEWS/TTXVN