Chuyện về cụ ông 70 tuổi có tên được đặt cho một loài cây

Cây cao su trong nhà bị kẻ xấu chặt ngang không thương tiếc, một thông điệp được gửi đi từ những kẻ phá rừng từng bị ông làm khó. Khi đó, ông Nguyễn Đình Trọng đứng giữa hai sự lựa chọn: Đối mặt hoặc chấp nhận rời bỏ những cánh rừng.

Giữa đồng bằng có cánh rừng nguyên sinh

"Cao su bị chặt còn có thể trồng lại, còn những cây rừng bị cưa hạ thì rất khó hồi sinh"- ông Trọng nghĩ thầm. Ông cầm rựa vào rừng để tiếp tục công việc mà địa phương đã tin tưởng giao phó. Đó là câu chuyện xảy ra vào năm 1977-1978, năm đầu tiên ông bén duyên với công việc giữ rừng Rú Lịnh.

Cách bờ biển 3km về phía Tây, trên vùng đất bazan giáp ranh giữa xã Hiền Thành và Vĩnh Hòa (huyện Vĩnh Linh, Quảng Trị) tồn tại một cánh rừng nguyên sinh rộng 170ha, trong đó có hơn 100ha rừng được người dân gọi là rừng Rú Lịnh.

Ông Nguyễn Đình Trọng vui mừng vì cây rừng Rú Lịnh xanh tươi. Ảnh: NGUYỄN DO

Người dân vùng này vẫn gọi khu rừng với cái tên thân thuộc Rú Lịnh như vậy. Từ “rú” thường được nhắc đến nhiều ở khu vực miền Trung, chỉ những khoảnh rừng nhỏ với cây cối rậm rạp, để so sánh với những cánh rừng nguyên sinh lớn hơn ở phía Tây. Cái tên Rú Lịnh có lẽ bắt nguồn từ một loài cây khá hiếm ở những cánh rừng khác nhưng lại mọc dày đặc tại đây.

Hiện nay, rừng Rú Lịnh vẫn giữ được những nét nguyên sinh với hơn 200 loài thuộc 72 họ, trong đó có nhiều loài thân gỗ quý hiếm sống lâu năm như gụ, huỳnh và dẻ rừng.

Động vật trong rừng không còn nhiều, do xung quanh là khu dân cư và đường giao thông. Tuy vậy, các nhà nghiên cứu cũng ghi nhận có đến 73 loài động vật, trong đó 60 loài chim và 13 loài động vật có vú.

Để cây rừng Rú Lịnh tồn tại đến ngày nay, không thể thiếu công sức của những người chăm sóc và bảo vệ. Ông Nguyễn Đình Trọng là một trong những người lâu năm gắn bó với rừng, chứng kiến sự sinh sôi của cây rừng và không ít lần đau lòng khi thấy những cây rừng già chết, đổ gãy do mưa bão hoặc bởi những vết cắt của con người.

Tên ông Nguyễn Đình Trọng được chọn đặt tên cho một loài cây trong Rú Lịnh . Ảnh: NGUYỄN DO

Ông Trọng kể rằng, trước đây, Rú Lịnh là một vùng rừng thâm u, nơi cư trú của nhiều loài động vật hoang dã và những cây cổ thụ lớn đến mức cả chục người ôm không xuể. Dù trải qua nhiều biến cố, cánh rừng vẫn giữ được những nét nguyên sinh, với nhiều loài cây cổ thụ có tuổi đời từ 150 đến 200 năm được bảo tồn.

“Năm 1977, khi ấy tôi 20 tuổi đã bắt đầu đảm nhận công việc giữ rừng Rú Lịnh. Sau chiến tranh, cây rừng xơ xác, nhưng những cây gỗ có giá trị cao vẫn được giữ lại. Tuy nhiên, do cuộc sống khó khăn nên nhiều người vào rừng lấy củi, chặt cây về bán. Những năm đầu việc giữ rừng gặp không ít khó khăn,” ông Trọng kể.

Có những thời điểm ông chỉ nhận được số tiền hỗ trợ ít ỏi, nhưng công việc của ông không khác gì một kiểm lâm viên thực thụ. Từ kiểm đếm cây rừng, động vật, đến tuyên truyền, vận động người dân không chặt phá rừng, hay ngăn chặn các đối tượng vào rừng chặt cây và bẫy thú. Dù phải đối mặt với nhiều trận đòn trả thù cả về thể xác lẫn phá hoại vật chất. Nhưng không điều gì có thể ngăn được bước chân bảo vệ rừng của ông.

Bất ngờ khi được chọn đặt tên cho 1 loài cây

Ông Trọng tâm sự: “Mình lớn tuổi rồi, nhưng sẽ tham gia giữ rừng đến khi cái chân không còn vững nữa. Cánh rừng giờ đã vươn lên nhiều cây con, thú rừng cũng yên ổn sinh sôi. Mong ước giữ gìn những loài cây quý hiếm để con cháu đời sau được nhìn thấy của mình cũng thành hiện thực".

Sau hơn 45 năm giữ rừng, đến năm 2022, do tuổi đã cao, ông Trọng dừng việc tuần tra bảo vệ rừng. Nhưng thỉnh thoảng, quen chân, ông lại vào rừng Rú Lịnh ngắm cây rừng tươi tốt từng ngày.

Ông Nguyễn Đình Trọng cùng loài cây vừa được đặt tên mình. Ảnh: NGUYỄN DO

Trong thời gian ông nghỉ, các nhà nghiên cứu, học sinh, sinh viên đến tìm hiểu về rừng Rú Lịnh đều được ông Trọng tận tình hướng dẫn từ ngày này qua tháng khác.

“Vì tôi rành hết những ngóc ngách ở rừng này, nên khi các bạn cần tìm hiểu về cây gì, con gì thì tôi luôn nhiệt tình giúp đỡ. Nhiều năm qua tôi không nhớ hết đã dẫn đường cho bao nhiêu người,” ông Trọng nói.

Vào giữa tháng 3-2025, ông bất ngờ nhận được tin tên mình được chọn để đặt cho một loài cây mà các nhà thực vật học của Viện Khoa học Sự sống, Viện Nghiên cứu khoa học Miền Trung và Bảo tàng Đại học Kagoshima (Nhật Bản) vừa công bố.

Loài thực vật mới được đặt tên Lasianthus trongii, theo tên ông Nguyễn Đình Trọng.

Biết tin tên mình được đặt cho loài thực vật mới, ông Trọng cảm thấy rất vui vì không nghĩ rằng trong khu rừng mà 45 qua mình tham gia bảo vệ lại có một loài cây mang tên mình.

NGUYỄN DO