Chuyện làng Thượng Đại

Lễ trao chân hương.

Thượng Đại là một làng lạ

Đã đành Thượng Đại của Hoằng Xuyên rất gần với cái làng Xiển Bột của cụ Trạng Quỳnh. Đã đành cái tên Hoằng Xuyên khá hoành tráng (nơi ba sông lớn hợp thành). Sử làng cùng sử nước rành rẽ sự kiện tướng quân Trịnh Thấu dòng dõi chúa Trịnh Khải có công khai hoang chiêu dân lập ấp Thượng Đại. Rồi năm 1882, Vua Gia Long cho phép lập Gia phả làng. Hoành phi cùng các liễn đối còn lưu giữ tại Nhà thờ Tổ họ Trịnh làng Thượng Đại. Nhưng tôi cứ mạo muội cùng mang máng rằng phả ấp sử làng Thượng Đại phải như nào thì vua Gia Long mới có ân sủng nhường ấy? Và cái tên đã thượng lại còn đại nhường kia?

… Tháng 6 năm 2005, trong nhóm báo chí tháp tùng chuyến thăm hữu nghị chính thức của Thủ tướng Phan Văn Khải đến Canada, tôi sửng sốt không tin vào mắt mình khi nhận ra trong số Việt kiều tiêu biểu ra đón và tặng hoa Thủ tướng có một người quen cũ. Người đó từng là bạn một thời gian khó ở xứ Thanh. Rồi không hiểu sao, một thời gian dài mất dạng. Nghe đâu trên lộ trình di tản đã mất tích!

Vậy mà giờ lại bất ngờ xuất hiện! Thôi có lẽ chuyện dành cho khi khác thích hợp sẽ vân vi. Chỉ biết rằng Trịnh Độ, tên ông bạn, một Việt kiều tiêu biểu ở xứ người, tác giả đoạt Giải nhất cuộc thi biểu trưng Cộng đồng người Việt ở Canada, người từng được tặng Bằng khen của Phó Thủ tướng và Bộ Ngoại giao.

Trịnh Độ là người làng Thượng Đại!

Lễ khởi công đúc tượng Bác Hồ.

Làng Thượng Đại ngõ xóm cứ quanh co ngoắt ngoéo, nhiều ngả rẽ. Cái thế không thuận ấy giờ lại đâm ra lợi thế cho làng. Bởi những khúc quanh, lối rẽ bất ngờ tạo nên những điểm nhấn ngoạn mục. Vui chân thả bước lẫn những cái nhìn bắt mắt bởi từ đường trục thôn tới các ngõ xóm đều được đổ bê tông phẳng lỳ, sạch sẽ. Những luống hoa chiều tím, mười giờ khoe sắc hai bên đường. Nhiều năm nay Thượng Đại đã quyết liệt chăm chút và cả chi ly thực hiện chủ trương xây dựng mô hình điểm khu dân cư sáng, xanh, sạch, đẹp. Hệ thống đường liên thôn được mở. Hưởng ứng phong trào làm đường, thôn đã có hơn 10 hộ dân hiến hàng trăm mét vuông đất mở rộng đường. Lắm ngả rẽ, Thượng Đại ban đêm việc đi lại của người dân bị hạn chế tầm nhìn, không an toàn khi trời tối. Nhưng nào có hề chi, giờ lại đâm vui mắt. Xã, thôn bỏ kinh phí, vận động dân góp thêm góp thêm để lắp đặt hệ thống đèn thắp sáng. Ban đầu là trục chính sau đến các ngõ, xóm, đảm bảo đủ ánh sáng cho người dân đi lại vào buổi đêm. Hiện 100% tuyến đường tại thôn Thượng Đại đều được chiếu sáng.

Chuyện cứ dài mãi ra khi được ngồi với một người đã hơn 40 năm liên tục tín nhiệm được giữ chức trưởng thôn Thượng Đại như ông Trịnh Huy Thông. Ông Thông làu thuộc 157 hộ dân với hơn 500 khẩu của Thượng Đại. Làu thuộc luôn cả phương thức làm ăn.

Những giai đoạn khó khăn, những tất tả việc đổi điền, dồn thửa lần 3 và tích tụ ruộng đất để đẩy mạnh tái cơ cấu. Mỗi hộ chỉ còn 1 khoảnh ruộng lúa và 1 khoảnh ruộng làm màu. Địa phương khuyến khích các hộ cá thể có điều kiện mở rộng sản xuất, hình thành cánh đồng mẫu lớn, các gia trại, trang trại. Giá trị kinh tế trên một đơn vị canh tác tăng lên đáng kể. Thu nhập bình quân đầu người mỗi năm cũng được nâng lên, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân ngày một tốt hơn.

Một góc làng Thượng Đại.

Dân Thượng Đại bản tính cần mẫn phát huy lợi thế của đất đai thổ nhưỡng vùng đất ven sông khắc phục khó khăn, biến vùng đất khô cằn, nước lợ thành đồng ruộng phì nhiêu, 2 vụ lúa, 4 vụ màu, những cánh đồng không cho đất nghỉ. Ở đây, với khoảng 50% diện tích đất nông nghiệp là đất bãi màu, người dân còn có truyền thống trồng rau màu vụ đông, nổi tiếng với những thửa ruộng trồng hành, tỏi, ớt xuất khẩu...

Những con số trăm phần trăm được ông trưởng thôn bộc bạch với chất giọng khoáng đạt. 100% số hộ gia đình được sử dụng nước hợp vệ sinh; 100% hội gia đình có công trình vệ sinh; 100% số hộ tham gia chăn nuôi đều có bể chứa phân và an toàn.

Tôi biên thêm những con số. Năm 2020 làng Thượng Đại được MTTQ Thanh Hóa chọn 1 trong 4 làng làm điểm xây dựng mô hình Bảo vệ Môi trường, sáng, xanh, sạch, đẹp. Được T.Ư MTTQ VN tặng Bằng khen.

Chuyện cái ăn cái mặc thời khó khăn đã lui vào quá vãng. Dân Thượng Đại nghĩ xa hơn về chuyện đền ơn đáp nghĩa. Năm 2020 Thượng Đại xây xong công trình Nhà tưởng niệm Bác Hồ, các Bà mẹ Việt Nam anh hùng và các Liệt sĩ của xã Hoằng Xuyên.

Cuối năm 2000 Làng Thượng Đại đã cải tạo đất hoang hóa, xây dựng 1 cái ao với diện tích 750 m2 trong khuôn viên Nhà thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh.

(Cận dịp 19 tháng 5 năm nay, Thượng Đại sẽ cử người ra Ao cá Bác Hồ ở khu Di tích lịch sử trong Phủ Chủ tịch - Hà Nội xin cá giống về thả và nuôi lâu dài tại Ao cá Bác Hồ trong khuôn viên Đền thờ Bác)

Một lần về quê, nhân đến viếng Đền Hùng, người con làng Thượng Đại Trịnh Độ đề đạt với Ban Quản lý Di tích nguyện vọng là dân làng Thượng Đại muốn dâng bức tượng đồng lên Khu Di tích tưởng niệm Vua Hùng. Tượng là tình cảm sâu nặng của người dân làng Thượng Đại với Bác, và cũng là thể hiện chút tài khéo của những người thợ đúc đồng thủ công địa phương.

Làng Thượng Đại đã cử 21 người đại diện đoàn thể của thôn tổ chức long trọng Lễ thỉnh hương và xin linh khí tượng Bác Hồ ở Đền Hùng. Sau khi hành lễ, đại điện Ban Quản lý Đền Hùng đã trao 18 chân hương các Vua Hùng và 1 chân hương Bác Hồ cho đại diện làng Thượng Đại, ông Trưởng thôn Trịnh Huy Thông và ông Bí thư Chi bộ Trịnh Văn Tuấn.

… Mọi việc chuẩn bị đã hoàn tất. Và chỉ mấy bữa nữa, Công ty TNHH đúc đồng truyền thống Bảy - Tuyên sẽ chịu trách nhiệm việc đúc tượng Bác. Nghệ nhân Lê Văn Bảy, thành viên Hội đúc đồng Việt Nam trực tiếp chỉ đạo việc đúc tượng tại Trung tâm văn hóa tâm linh làng Thượng Đại.

Xuân Ba