Bút danh 'miệng' của nhà thơ Tố Hữu

Nhà thơ Tố Hữu

Tố Hữu là nhà thơ lớn của văn học cách mạng Việt Nam. Ông sinh năm 1920 tại làng Phù Lai, huyện Quảng Điền (Thừa Thiên Huế). Ông tham gia cách mạng từ năm 1937, từng giữ nhiều trọng trách trong các cơ quan Đảng, Nhà nước và văn nghệ.

Tên thật của ông là Nguyễn Kim Thành, ngoài ra ông có tên thường gọi thân mật là anh Lành, bác Lành. Nhưng ông còn có một cái tên nôm na, gần gũi chị em lao công đặt cho là Chổi Tre (xin đừng nhầm với Bút Tre ở tỉnh Phú Thọ).

Nguồn gốc bút danh "miệng" Chổi Tre ra đời từ năm 1961. Khi ấy gia đình nhà thơ ở phố Phan Đình Phùng (Hà Nội). Sáng sớm nào ông cũng tập thể dục, chạy dọc hè phố. Đó cũng là lúc ông bắt gặp các chị lao công quét rác, làm vệ sinh đường phố. Hình ảnh vất vả, cần mẫn của các chị lặp đi lặp lại bao nhiêu buổi sáng đã khiến nhà thơ rất xúc động, đồng cảm trước công việc của các chị mà các bậc thi nhân trước ông chưa bao giờ viết về họ.

Xúc cảm trước hình ảnh ấy ông đã sáng tác "Tiếng chổi tre". Bài thơ ra đời năm 1961 với những câu thơ mộc mạc: "Những đêm hè/ Khi ve ve/ Đã ngủ/ Tôi lắng nghe/ Trên đường Trần Phú/ Tiếng chổi tre/ Xao xác/ Hàng me/ Tiếng chổi tre/ Đêm hè/ Quét rác…".

Ngay sau đó, bài thơ được in trên báo Nhân Dân và lập tức được các chị lao động ở Hà Nội, nhất là ở khu phố Ba Đình ai cũng thuộc. Sáng hôm sau, nhà thơ Tố Hữu tập thể dục, gặp các chị lao công, không ai bảo ai các chị đều cười tươi cất tiếng chào:

- Chào bác Chổi Tre! Chào bác Chổi Tre!

Tố Hữu cũng cười vui đáp lại:

- Chào các chị! Chào các em!

Chuyện này gần đến cuối đời nhà thơ Tố Hữu mới kể. Đó là vào buổi sáng ngày 30/12/2001 tại hội trường Hội Nhà văn Việt Nam, số 9 Nguyễn Đình Chiểu (Hà Nội). Hôm đó, Tố Hữu lên nhận tặng thưởng tập hồi ký "Nhớ lại một thời". Sau đó ông phát biểu kể lại chuyện ông có một bút danh "miệng" là "Chổi Tre" khiến cả hội trường ngạc nhiên, cười rộ.

Lần ấy nhà thơ Tố Hữu nói chuyện gần một giờ về chuyện văn, chuyện đời. Không ngờ buổi nói chuyện hôm ấy là buổi nói chuyện cuối cùng của ông tại Hội Nhà văn Việt Nam và chỉ một năm sau, ngày 9/12/2002 ông mãi mãi ra đi. Những nhà văn thuộc thế hệ cùng ông và các bậc đàn em, con, cháu ông đã được biết thêm ông có một bút danh vui vui, ngộ ngộ ấy.

LÊ HỒNG THIỆN