'Xương sống' tiêu dùng yếu đi, kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái?

Đồng loạt cắt giảm triển vọng quý I

Ngoài lãi suất cao và lạm phát dai dẳng, các CEO Mỹ đang phải vật lộn để ứng phó với những thách thức mới như thuế quan tăng, sa thải nhân sự hàng loạt của chính phủ và tâm lý người tiêu dùng ngày càng xấu đi.

Trong các cuộc họp công bố dự báo triển vọng lợi nhuận trong vài tuần gần đây, các nhà bán lẻ và các công ty dịch vụ Mỹ đã cảnh báo rằng doanh số bán hàng quý I/2025 sẽ giảm nhẹ và thời gian còn lại của năm có thể khó khăn hơn so với dự báo của Phố Wall.

Nhiều "ông lớn" ngành bán lẻ Mỹ đã hạ dự báo triển vọng kinh doanh quý I/2025. Ảnh: AFP

Nhiều CEO lý giải thời tiết lạnh bất thường và môi trường kinh tế vĩ mô "biến động" là những trở ngại đối với kết quả kinh doanh quý I, nhưng thực tế cho thấy họ đã gặp thách thức mới ngay sau khi ông Donald Trump trở lại nắm quyền Nhà Trắng ở nhiệm kỳ thứ hai.

Có lẽ đối với họ, không có thách thức nào lớn hơn việc cố gắng lập kế hoạch kinh doanh toàn cầu vào thời điểm chính quyền của Tổng thống Trump thay đổi chính sách thương mại từng giờ.

Các nhà kinh tế phần lớn dự báo mức thuế quan mới của Tổng thống Trump đối với hàng hóa từ Trung Quốc, Canada và Mexico sẽ khiến người tiêu dùng hứng chịu mức giá cả cao hơn, do đó kìm hãm chi tiêu trong bối cảnh lạm phát vẫn cao hơn mục tiêu 2% của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).

Tháng 2/2025, niềm tin của người tiêu dùng - một chỉ số báo hiệu mức độ sẵn sàng chi trả của người tiêu dùng Mỹ - đã chứng kiến mức giảm lớn nhất kể từ năm 2021. Ngoài ra, một thước đo riêng biệt về tâm lý người tiêu dùng Mỹ trong tháng 3 cũng cho kết quả xấu hơn.

Một dấu hiệu khác cho thấy sự suy yếu của thị trường Mỹ là dịch vụ hàng không. Tuần này, CEO của 4 hãng hàng không lớn nhất Mỹ, gồm: United Airlines, American Airlines, Delta Air Lines và Southwest Airlines cho biết họ đang chứng kiến nhu cầu chậm lại trong quý I/2025. Trong đó, American Airlines, Delta Air Lines và Southwest Airlines đều đã cắt giảm triển vọng kinh doanh quý I.

Hiện tại, cả giới đầu tư và CEO đều đang lo ngại về tác động của thuế quan đối với chi tiêu của người tiêu dùng Mỹ và lo lắng về một chính quyền mà họ từng kỳ vọng rất nhiều chỉ vài tháng trước. Thậm chí, ngay cả những công ty mạnh nhất cũng đưa ra những dự báo rất thận trọng về triển vọng kinh doanh.

Đơn cử, Walmart, công ty dẫn đầu trong ngành bán lẻ Mỹ, từng thành công khi biến bất ổn kinh tế năm 2024 thành động lực tăng trưởng, nhờ thu hút được nhóm người tiêu dùng có thu nhập cao hơn.

Tuy nhiên, tháng trước khi Walmart công bố lợi nhuận quý IV của năm tài chính, cổ phiếu của đế chế bán lẻ này đã lao dốc sau khi họ cảnh báo tăng trưởng lợi nhuận năm 2025 sẽ chậm hơn dự kiến.

Đây là một dấu hiệu cảnh báo hiếm hoi từ một công ty có xu hướng phát triển mạnh trong bối cảnh kinh tế suy yếu và là dấu hiệu cho thấy người tiêu dùng Mỹ sẽ từ bỏ các mặt hàng có biên lợi nhuận cao để chuyển sang các mặt hàng thiết yếu như sữa và khăn giấy trong thời gian tới.

"Chúng tôi không muốn quá đà ở đây. Còn rất nhiều việc phải làm trong năm nay", giám đốc tài chính của Walmart, ông John David Rainey, đã nói với các nhà phân tích khi thảo luận về triển vọng kinh doanh.

"Sẽ rất thận trọng khi có một triển vọng được cân nhắc kỹ lưỡng", ông John David Rainey lưu ý.

Tương tự, ông Ed Bastian, CEO của Delta Air Lines - hãng hàng không có lợi nhuận cao nhất của Mỹ đã điều chỉnh triển vọng kinh doanh với việc cắt giảm dự báo thu nhập và doanh thu trong quý I/2025.

Ông Bastian nhận thấy niềm tin của người tiêu dùng đã suy yếu và cả các khách hàng giải trí và doanh nghiệp đều đã rút lui khỏi việc đặt vé, khiến hãng hàng không này phải cắt giảm dự báo lợi nhuận.

"Và mặc dù chúng tôi tin rằng đây sẽ là khoảng thời gian mà chúng tôi phải trải qua, nhưng đây cũng là điều mà chúng tôi cần hiểu và đưa mọi thứ trở lại bình tĩnh hơn", ông Bastian cho biết.

Ngoài Delta, đối thủ United Airlines cho biết sẽ cho "nghỉ hưu sớm" 21 máy bay, một động thái nhằm cắt giảm chi phí. "Chúng tôi cũng đã thấy sự suy giảm trong nhu cầu thị trường", CEO của United Airlines, ông Scott Kirby cho biết tại hội nghị ngành hàng không do JPMorgan tổ chức tuần này.

"Nó (nhu cầu suy giảm - BTV) bắt đầu từ chính phủ. Chính phủ chiếm 2% kết quả kinh doanh của chúng tôi. Sau đó, tất cả các nhà tư vấn và hợp đồng khác đi kèm với hoạt động chính phủ có lẽ chiếm thêm 2 - 3%. Hiện tại, con số này đang giảm khoảng 50%. Vì vậy, đây là tác động khá lớn trong ngắn hạn", ông Kirby cho biết.

Không riêng ngành hàng không, các công ty lớn khác, chẳng hạn như đế chế bán lẻ đồ thể thao lớn nhất nước Mỹ Dick's Sporting Goods, hãng mỹ phẩm E.l.f. Beauty và hãng thời trang Abercrombie & Fitch, cũng dự báo triển vọng kinh doanh suy giảm trong những tuần gần đây.

"Tôi nghĩ rằng, thế giới hiện tại có chút bất ổn", ông Ed Stack, Chủ tịch Dick’s Sporting Goods, trả lời đài CNBC khi được hỏi về định hướng kinh doanh. "Điều gì sẽ xảy ra từ chính sách thuế quan? Bạn biết đấy, nếu thuế quan được áp dụng và giá cả tăng theo cách mà chúng có thể xảy ra, điều gì sẽ xảy ra với người tiêu dùng?", ông Stack nói.

Tuần này, khi công bố lợi nhuận quý IV/2024, ông Todd Vasos, CEO chuỗi cửa hàng giảm giá Dollar General, cho biết: "Khách hàng của chúng tôi tiếp tục báo cáo rằng tình hình tài chính của họ đã trở nên tồi tệ hơn trong năm qua, vì họ bị ảnh hưởng tiêu cực bởi lạm phát đang diễn ra. Nhiều khách hàng của chúng tôi thông báo rằng họ chỉ có đủ tiền cho các nhu cầu thiết yếu cơ bản, một số lưu ý rằng họ đã phải hy sinh ngay cả những nhu cầu thiết yếu".

Bước vào năm 2025, "chúng tôi không mong đợi sự cải thiện trong môi trường vĩ mô, đặc biệt là đối với khách hàng cốt lõi của chúng tôi", ông Vasos nói thêm.

Một “ông lớn” khác của ngành bán lẻ Mỹ, American Eagle, lại cho rằng thời tiết lạnh giá đã dẫn đến khởi đầu tiêu dùng quý I/2025 chậm hơn dự kiến, nhưng họ không lạc quan về kết quả kinh doanh quý.

Nhà bán lẻ thời trang Mỹ đặc biệt nhấn mạnh đến "nhu cầu suy yếu" và cho biết họ đang thực hiện biện pháp cắt giảm chi phí và quản lý hàng tồn kho để chuẩn bị đương đầu với những thách thức sắp tới.

Kinh tế Mỹ chưa suy thoái, những xuất hiện các vết nứt

Tâm lý người tiêu dùng Mỹ đã giảm mạnh trong tháng 3, xuống mức thấp nhất kể từ năm 2022 khi thuế quan của Tổng thống Trump làm dấy lên thêm lo ngại về lạm phát.

Theo khảo sát tâm lý mới nhất vừa được Đại học Michigan công bố, tâm lý người tiêu dùng tiếp tục bị ảnh hưởng vào tháng 3 khi lo ngại về lạm phát và thị trường chứng khoán sụt giảm gia tăng.

Kết quả khảo sát của Đại học Michigan cho thấy tâm lý người tiêu dùng Mỹ vào giữa tháng 3 đạt 57,9 điểm, giảm 10,5% so với tháng 2 và thấp hơn ước tính đồng thuận của Dow Jones là 63,2. Mức điểm này thấp hơn 27,1% so với kết quả một năm trước và là mức thấp nhất kể từ tháng 11.2022.

Ngoài lãi suất cao và lạm phát dai dẳng, doanh nghiệp Mỹ đang vật lộn để ứng phó với những thách thức mới, trong đó có thuế quan khi Tổng thống Trump tuyên bố không nhượng bộ. Ảnh: AFP

Ngoài ra, nỗi lo sợ của người Mỹ về lạm phát gia tăng khi Tổng thống Trump áp thuế đối với các đối tác thương mại của Mỹ, dự kiến vào tháng 4.

Những người trả lời khảo sát của Đại học Michigan đã dự đoán lạm phát Mỹ sẽ tăng vọt lên 4,9% trong năm nay, tăng 0,6 điểm phần trăm so với dự đoán hồi tháng 2 và là mức cao nhất kể từ tháng 11/2022. Ở mốc thời gian 5 năm, lạm phát được dự đoán sẽ tăng 3,9%, mức cao nhất kể từ tháng 2/1993.

Tiêu dùng là một trong sáu chỉ số chính giúp xác định nền kinh tế Mỹ đã bước vào suy thoái hay chưa. Suy thoái được nhận diện rộng rãi hơn khi nền kinh tế ghi nhận hai quý liên tiếp tăng trưởng âm, cùng với các dấu hiệu kinh tế khác đi kèm.

Để xác định nền kinh tế đã bước vào suy thoái hay chưa, Cơ quan Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ (NBER) đánh giá dựa trên 6 chỉ số chính, bao gồm: thu nhập cá nhân thực tế; việc làm trong bảng lương phi nông nghiệp; việc làm được đo lường bằng khảo sát hộ gia đình; tiêu dùng cá nhân; doanh số sản xuất và thương mại; và sản xuất công nghiệp.

Hiện tại, dữ liệu kinh tế Mỹ cho thấy suy thoái là không thể. Mặc dù tình trạng sa thải trên khắp cả nước đang gia tăng, thị trường lao động vẫn tiếp tục tạo ra việc làm với tốc độ khá. Mặc dù tăng trưởng kinh tế chậm lại, nhưng dự kiến sẽ không giảm mạnh.

Bà Julia Pollack, nhà kinh tế trưởng tại công ty phát triển nền tảng tuyển dụng trực tuyến ZipRecruiter, lưu ý rằng hiện bốn trong số sáu chỉ số mà NBER theo dõi đang ghi nhận tăng trưởng liên tục.

"Hiện tại, mọi thứ có vẻ không thoải mái do có quá nhiều bất ổn về chính sách, các đợt sa thải của chính quyền liên bang và chúng tôi đã chứng kiến tâm lý kinh doanh, người tiêu dùng và nhà đầu tư trở nên căng thẳng", ông Ryan Sweet, chuyên gia kinh tế trưởng của Oxford Economics tại Mỹ, bình luận trên đài CBS.

"Vì thế, một số người cảm thấy nền kinh tế đang suy thoái, nhưng chúng ta vẫn chưa rơi vào suy thoái", ông Sweet khẳng định.

Tuy nhiên, những vết nứt đang xuất hiện có thể báo hiệu một sự suy thoái mạnh hơn trong tương lai. Chi tiêu bán lẻ, vốn là huyết mạch của nền kinh tế Mỹ, đang suy yếu, trong khi các biện pháp đo lường niềm tin của người tiêu dùng cho thấy sự suy giảm mạnh trong thời gian gần đây.

Thêm vào đó, thị trường việc làm của Mỹ, vốn mạnh mẽ trong những năm gần đây, đang cho thấy những dấu hiệu căng thẳng ban đầu khi tăng trưởng việc làm chậm lại và tỷ lệ thất nghiệp tăng lên.

Mối lo ngại của các nhà đầu tư về loạt thuế quan của chính quyền Tổng thống Trump đối với các quốc gia khác cũng đã làm giảm giá cổ phiếu, điều này có thể gây thêm áp lực lên chi tiêu.

Những mối lo trên đã dội gáo nước lạnh vào thị trường chứng khoán từng rất sôi động trong năm 2024 và làm dấy lên nỗi lo mới về khả năng suy thoái, khiến chỉ số S&P 500 giảm 10% so với mức cao kỷ lục vào tháng 2, mặc dù đã phục hồi đáng kể vào chiều ngày 14/3.

"Tiêu dùng suy giảm đang gây lo ngại vì chi tiêu của người tiêu dùng là xương sống của nền kinh tế Mỹ", bà Pollack cảnh báo.

"Và không chỉ có chi tiêu giảm. Tâm lý đã giảm, ngân sách hộ gia đình bị thắt chặt và người tiêu dùng dễ bị tổn thương hơn trước các cú sốc, điều này đã làm gia tăng nỗi lo suy thoái", đại diện ZipRecruiter nói thêm.

Tuy nhiên, ông Sweet cho rằng: "Ngay lúc này, các tác nhân thường thấy của suy thoái kinh tế không nhấp nháy màu đỏ, chúng ta chỉ thấy tác động ngột ngạt do tất cả sự không chắc chắn xung quanh chính sách thương mại, tài chính và nhập cư".

Về phía chính quyền, ông Howard Lutnick, Bộ trưởng Thương mại Mỹ, đã lên tiếng bảo vệ các chính sách kinh tế của Tổng thống Trump khi cho rằng chúng sẽ thúc đẩy hoạt động kinh tế.

"Lý do duy nhất có thể xảy ra suy thoái kinh tế là vì sự vô lý của ông Biden (chính quyền tiền nhiệm - BTV) mà chúng ta phải sống chung. Những chính sách này (những chính sách của Tổng thống Trump - BTV) tạo ra doanh thu. Chúng tạo ra tăng trưởng. Chúng tạo ra các nhà máy đang được xây dựng ở đây", Bộ trưởng Lutnick khẳng định với đài CBS News.

Đông Phong