Vì sao Tây Tạng nắm giữ kỷ nguyên tiến hóa mới của nhân loại?

Một nghiên cứu khoa học vừa công bố đã vén màn bí ẩn về khả năng sinh tồn phi thường của người dân Tây Tạng trên vùng cao nguyên khắc nghiệt, nơi mà điều kiện sống khắc nghiệt với lượng oxy loãng đã thách thức giới hạn sinh học của con người. Trong khi phần lớn chúng ta sẽ gục ngã trước tình trạng thiếu oxy huyết – khi cơ thể không thể hấp thụ đủ oxy – cộng đồng người Tây Tạng đã không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ qua hàng ngàn năm, minh chứng cho khả năng thích nghi đáng kinh ngạc của loài người.

Nghiên cứu mới này được công bố trên tạp chí uy tín Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), khẳng định rằng con người vẫn đang tiếp tục quá trình tiến hóa để thích ứng với những môi trường sống đầy thách thức. Cao nguyên Tây Tạng với độ cao trung bình trên 4.500 mét so với mực nước biển, là một ví dụ điển hình. Nơi đây, nồng độ oxy trong không khí thấp hơn đáng kể so với mực nước biển, tạo ra một thử thách lớn đối với hệ hô hấp và tuần hoàn của con người. Trong khi những người leo núi phải vật lộn với chứng say độ cao do thiếu oxy, người Tây Tạng lại sinh sống và hoạt động bình thường, như thể họ đã tìm ra bí quyết để thở trong môi trường khắc nghiệt này.

Những người phụ nữ ở Tây Tạng. (Ảnh: NDTV)

Giáo sư danh dự Cynthia Beall từ Đại học Case Western Reserve, người đứng đầu nghiên cứu, đã dành nhiều năm để khám phá những đặc điểm sinh lý độc đáo giúp người Tây Tạng thích nghi với môi trường cao nguyên. Nghiên cứu của bà tập trung vào phụ nữ Tây Tạng và khả năng sinh sản của họ trong điều kiện thiếu oxy. Kết quả cho thấy, qua nhiều thế hệ, cơ thể người Tây Tạng đã tối ưu hóa khả năng hấp thụ và sử dụng oxy từ không khí loãng, giúp họ không chỉ tồn tại mà còn sinh sản và duy trì cộng đồng.

So sánh với những người di cư đến vùng cao, phụ nữ Tây Tạng thể hiện những đặc điểm sinh học khác biệt đáng chú ý. Họ có nồng độ hemoglobin trong máu thấp hơn – hemoglobin là protein vận chuyển oxy trong máu – nhưng lại có độ bão hòa oxy của hemoglobin cao hơn, nghĩa là tỷ lệ hemoglobin mang oxy cao hơn. Đồng thời, lưu lượng máu đến động mạch tử cung của họ cũng cao hơn, đảm bảo cung cấp đủ oxy cho thai nhi phát triển. Kết quả là, trẻ sơ sinh của phụ nữ Tây Tạng thường nặng cân hơn so với trẻ sơ sinh ở các quần thể khác sống ở độ cao tương tự.

Điều thú vị hơn là, nghiên cứu còn phát hiện ra rằng ở những phụ nữ Tây Tạng đã hoàn thành việc sinh con, những người có nồng độ hemoglobin không tăng cao, độ bão hòa oxy cao hơn và nhịp tim cao hơn lại có tỷ lệ thành công sinh sản trọn đời cao hơn. Điều này cho thấy sự chọn lọc tự nhiên đã ưu ái những kiểu hình sinh lý giúp tối ưu hóa việc cung cấp oxy trong môi trường cao nguyên, từ đó mang lại lợi thế sinh tồn và sinh sản cho người Tây Tạng.

Giáo sư Beall nhấn mạnh: "Sự thích nghi với tình trạng thiếu oxy ở độ cao lớn là một hiện tượng hấp dẫn. Áp lực từ môi trường này rất khắc nghiệt, tác động đồng đều đến mọi người ở cùng độ cao, và có thể đo lường được. Đây là một minh chứng tuyệt vời cho thấy loài người chúng ta có sự đa dạng sinh học lớn đến nhường nào và tại sao lại có sự đa dạng đó".

Nghiên cứu này một lần nữa khẳng định rằng tiến hóa của con người không phải là một quá trình đã kết thúc, mà vẫn đang diễn ra liên tục khi cơ thể chúng ta không ngừng thích nghi với môi trường sống. Cao nguyên Tây Tạng với lịch sử cư trú của con người kéo dài hơn 10.000 năm là một phòng thí nghiệm tự nhiên độc đáo, cho thấy khả năng kỳ diệu của con người trong việc tiến hóa để sinh tồn ngay cả trong những điều kiện khắc nghiệt nhất.

Bích Hậu (Theo NDTV)