Vì sao giá gạo xuất khẩu liên tục giảm sâu?

Cập nhật giá gạo xuất khẩu của Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho thấy, giá gạo Việt Nam đã nối dài chuỗi sụt giảm liên tục kể từ tháng 12/2024 đến nay. Ngày 12/2, giá xuất khẩu gạo 5% tấm của Việt Nam chỉ còn 397 USD/tấn, giá gạo cùng chủng loại của Thái Lan là 425 USD/tấn, gạo Ấn Độ là 413 USD/tấn và Pakistan ở mức 402 USD/tấn. Với chủng loại gạo 25% tấm, giá xuất khẩu của Việt Nam là 372 USD/tấn, bằng giá gạo Pakistan và thấp hơn gạo Thái Lan 34USD/tấn, thấp hơn gạo Ấn Độ 22 USD/tấn.

So với thời điểm giá gạo Việt Nam lập đỉnh vào giữa tháng 8/2023 (700 USD/tấn), giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đã tụt dốc và xuống mức thấp nhất trong vòng 3 năm qua.

Giá gạo xuất khẩu đang “chạm đáy” nhưng chuyên gia cho rằng, tình trạng này chỉ mang tính ngắn hạn.

Theo bà Phan Mai Hương - chuyên gia phân tích thị trường lúa gạo, cần phải nhìn vào thực tế rằng, giá gạo Việt Nam tăng nhanh và đạt đỉnh ở thời điểm năm 2023 và nửa đầu năm 2024 một phần lớn đến từ việc “vua” gạo thế giới là Ấn Độ dừng xuất khẩu. Giá gạo Việt Nam hiện nay dù giảm sâu so với năm 2023 - 2024 nhưng cũng không phải là quá thấp trong bối cảnh Ấn Độ quay lại sân chơi xuất khẩu.

Vẫn theo vị chuyên gia này, dựa trên quy luật thị trường, giá lúa gạo thế giới giảm khi nguồn cung dồi dào như hiện nay không có gì bất ngờ và đã được dự báo từ cuối năm 2024. Theo đó, từ sau khi cho xuất khẩu gạo trở lại vào tháng 9/2024, Ấn Độ tích cực bán ra lượng lớn gạo tồn kho với giá rẻ. Dự báo tình hình sản xuất của các quốc gia khác trong năm 2025 cũng thuận lợi, được mùa giúp sản lượng tăng hơn so với năm trước.

Những thông tin này giúp các nước nhập khẩu yên tâm về nguồn cung trong năm 2025 nên dù có nhu cầu họ không vội mua vào. Thời điểm này, mặc dù giá gạo đang thấp nhưng nhà nhập khẩu vẫn án binh bất động, tiếp tục chờ với mong muốn mua được với giá càng rẻ càng tốt.

Còn theo ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, bên cạnh một số thị trường có khả năng tăng nhập khẩu thì nhịp độ mua vào ở một số quốc gia khác sẽ chậm lại. Điển hình như Indonesia, sau khi liên tục mua vào trong năm 2024, trữ lượng gạo tồn kho của nước này đã lên cao nên dự kiến lượng mua vào năm 2025 sẽ ít hơn.

Trong khi đó, Philippines - thị trường xuất khẩu lớn nhất của gạo Việt thời gian qua đã triển khai hàng loạt biện pháp nhằm kiểm soát giá gạo trong nước như áp dụng giá trần bán lẻ, quản lý việc dán nhãn gạo nhập khẩu trong các hệ thống phân phối. Mới đây nhất Bộ Nông nghiệp nước này đã ban bố tình trạng khẩn cấp về an ninh lương thực đối với mặt hàng gạo.

Bà Phan Mai Hương phân tích, những biện pháp của Philippines đều nhằm giải quyết vấn đề nội bộ của đất nước họ nhưng đã tác động không nhỏ đến việc xuất khẩu gạo của Việt Nam. Sở dĩ là do thị trường Philippines chiếm tỷ trọng rất lớn trong cơ cấu xuất khẩu gạo Việt Nam, có những thời điểm chiếm đến hơn một nửa tổng sản lượng xuất khẩu gạo cả năm. Thêm vào đó, hoạt động thương mại gạo của Philippines không còn theo cơ chế đấu thầu Chính phủ mà đã được tư nhân hóa. Khi giá gạo trong nước bị kiểm soát và giá gạo thế giới biến động liên tục, các thương nhân nhập khẩu Philippine sẽ hạn chế mua vào để tránh rủi ro mua cao bán thấp.

Giá gạo xuất khẩu đang “chạm đáy” nhưng chuyên gia cho rằng, tình trạng này chỉ mang tính ngắn hạn. “Sự ảm đạm của thị trường lúa gạo sẽ không kéo dài quá lâu bởi thực tế nhu cầu tiêu dùng gạo vẫn lớn. Philippines dù cố gắng hạ giá giạo nội địa nhưng phần lớn sản lượng gạo tiêu thụ đều được nhập khẩu và gạo Việt Nam được người dân nước này ưa chuộng nhiều năm qua. Bên cạnh đó, thị trường Trung Quốc và châu Phi cũng đã bắt đầu nghe ngóng để đàm phán đơn hàng mới. Các bạn hàng khác đều biết rõ vụ lúa Đông - Xuân của Việt Nam là vụ có sản lượng nhiều nhất và chất lượng cao nhất trong năm, do đó khi thu hoạch rộ họ sẽ tích cực mua vào” - bà Hương nhận định.

Về lâu dài, các chuyên gia đều khuyến khích doanh nghiệp nên chủ động mở rộng thị trường xuất khẩu, đa dạng hóa khách hàng để giảm phụ thuộc quá nhiều vào một vài khách hàng lớn.

X.Anh