Triệu chứng và cách phòng ngừa mày đay mùa lạnh

Theo Bác sĩ phụ trách Đơn nguyên da liễu - Laser thẩm mỹ (Bệnh viện Bãi Cháy) BSCKI Trần Thu Trang, mày đay (còn gọi mề đay) là tình trạng phản ứng của các mao mạch dưới da, niêm mạc trước các tác nhân gây dị ứng bên trong hoặc bên ngoài cơ thể, gây nên hiện tượng phù tại chỗ, làm da phồng lên, kèm theo triệu chứng ngứa ngáy khó chịu.

Tình trạng nổi mày đay có thể xuất hiện tại một vùng da, niêm mạc trên cơ thể, hoặc xuất hiện cùng lúc ở nhiều khu vực khác nhau.

Mày đay thường chia làm 2 loại, mày đay cấp tính (kéo dài không quá 6 tuần) hoặc mạn tính (kéo dài trên 6 tuần) có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm. Bệnh xảy ra với bất cứ người nào, nhưng thường gặp ở phụ nữ độ tuổi 40-60, hầu hết các trường hợp (80-90%) không rõ căn nguyên.

Về nguyên nhân, BSCKI Trần Thu Trang cho biết, căn nguyên gây bệnh tương đối phức tạp, thậm chí trên cùng một người bệnh, có thể có một hoặc nhiều căn nguyên gây mày đay cùng kết hợp.

Tuy nhiên, bác sĩ Trang cho biết, mày đay thông thường nhất xẩy ra do thức ăn có nguồn gốc động vật, thực vật. Những thức ăn thường gặp là sữa, trứng, cá biển, tôm cua, sò, ốc, phô mai, đồ hộp, mắm, tương, chao, sô-cô-la, đồ uống lên men (rượu, bia), cà chua, cải xoong, đồ hộp, dưa chuột, khoai tây…

Một nguyên nhân khác gây ra mày đay phổ biến là do thuốc. “Tất cả các loại thuốc và các đường đưa thuốc vào cơ thể đều có thể gây mày đay. Mày đay do thuốc thường xảy ra ngay sau khi dùng thuốc hoặc sau dùng thuốc vài ngày, có thể đơn thuần hay kèm với sốt, đau khớp, nổi hạch. Thường gặp nhất là nhóm bêta-lactam, sau đó là nhóm cyclin, macrolid, chloramphenicol.

Mày đay viêm mạch là bệnh lý lâm sàng hiếm gặp

Các thuốc chống viêm không steroid; các vitamin; các loại vắcxin, huyết thanh; thuốc chống sốt rét; thuốc ức chế men chuyển đều có thể gây mày đay. Các thuốc chống dị ứng như glucocorticoid, prednisolon, dexamethason, các kháng histamin tổng hợp như clarytin, theralen… cũng gây mày đay,” BSCKI Trần Thu Trang cho biết.

Bên cạnh đó là các nguyên ngân do nọc độc, tăng mẫn cảm với các vết đốt của một số côn trùng như muỗi, mòng, bọ chét, ong, kiến, sâu bọ… Hay do tiếp xúc với chất hữu cơ hay hóa học: các loại mỹ phẩm, son, phấn, nước hoa, thuốc nhuộm tóc, thuốc sơn móng tay, móng chân, xà phòng….Các chất tạo màu thực phẩm và các chất bảo quản thực phẩm cũng có thể gây mày đay.

Đối với chứng mày đay vật lý (chiếm hơn 50% các trường hợp mày đay mạn tính), bao gồm chứng da vẽ nổi, mày đay do vận động xúc cảm như khi mệt nhọc, gắng sức, stress; mày đay do chèn ép, do rung động hay do quá lạnh, do quá nóng, do ánh sáng mặt trời, do nước…

Về các triệu chứng, BSCKI Trần Thu Trang cho rằng, tổn thương cơ bản của mày đay là các ban đỏ, sẩn phù kích thước to nhỏ khác nhau. Sẩn phù hơi nổi cao trên mặt da, màu sắc hơi đỏ hoặc nhợt nhạt hơn vùng da xung quanh. Kích thước và hình dáng của các mảng sẩn thay đổi nhanh chóng, xuất hiện nhanh, mất đi nhanh. Phân bố: có thể khu trú hoặc lan rộng toàn thân.

“Ở vùng tổ chức lỏng lẻo như mi mắt, môi, sinh dục ngoài... các ban đỏ, sẩn phù xuất hiện đột ngột làm sưng to cả một vùng, còn gọi là phù mạch hay phù Quincke. Nếu phù Quincke ở thanh quản hay ống tiêu hóa sẽ gây nên bệnh lí nặng như khó thở nặng, đi ngoài phân lỏng, đau bụng quặn, tụt huyết áp, rối loạn tim mạch hay sốc phản vệ thực sự,” bác sĩ Trang chia sẻ.

Đa số trường hợp mày đay rất ngứa, càng gãi càng ngứa và nổi thêm nhiều sẩn khác, tuy nhiên có trường hợp chỉ là cảm giác châm chích hoặc rát bỏng. Sau vài phút hoặc vài giờ thì các sẩn phù lặn mất, không để lại dấu vết gì trên da. Bệnh tay tái phát từng đợt.

Mày đay ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống

BSCKI Trần Thu Trang cũng cho biết thâm, đa phần bệnh mày đay dị ứng không đe dọa đến tính mạng, nhưng bệnh thường gây ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống. Bệnh nhân luôn cảm thấy ngứa ngáy khó chịu và gãi nhiều, từ đó làm tổn thương lan rộng hơn, da trầy xước dẫn đến thâm da và để lại những vết sẹo mất thẩm mỹ nếu không được chữa trị dứt điểm.

Tuy nhiên, người bệnh mày đay còn có thể xuất hiện các triệu chứng khác như sưng mạch ở khí quản, vùng họng dẫn tới khó thở, thở gấp, thậm chí nghẹt thở. Mày đay có thể xuất hiện ở đường tiêu hóa, gây đau quặn bụng, nôn ói, tiêu chảy. Khi mề đay xảy ra ở tổ chức não, dễ gây phù nề não, rất nguy hiểm. Bệnh cũng có thể gây giãn mạch nhanh, đột ngột làm tụt huyết áp, gây choáng váng. Trong những trường hợp đặc biệt, nếu không được cấp cứu kịp thời, có thể tính mạng bệnh nhân sẽ bị đe dọa. Một số trường hợp sử dụng thuốc đã bị sốc phản vệ và tử vong.

Đối với điều trị, BSCKI Trần Thu Trang khẳng định, bệnh phụ thuộc vào loại mày đay, mức độ trầm trọng và thời gian kéo dài của bệnh. Đầu tiên các bác sĩ sẽ xác định và loại bỏ dị nguyên gây bệnh, tránh tiếp xúc lại với dị nguyên là cách tốt nhất trong điều trị và phòng bệnh.

Tuy nhiên, nhiều trường hợp rất khó phát hiện các dị nguyên này. Sau đó bệnh nhân sẽ được bác sĩ kê cho các loại thuốc kháng histamin dạng uống hoặc bôi giúp làm giảm các triệu chứng, thời gian điều trị có thể là vài ngày nhưng cũng có thể kéo dài hàng tháng tùy từng trường hợp. Trường hợp bệnh nặng, phù mạch bệnh nhân có thể được đề nghị nhập viện điều trị.

Và bệnh mề đay dù không lây, hầu như không đe dọa tới tính mạng nhưng nó có ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng cuộc sống của người mắc. Vì vậy, nếu phát hiện có những dấu hiệu mắc bệnh như làn da nổi mẩn màu đỏ, hồng, ngứa ngáy khó chịu,... người bệnh nên sớm đi khám tại các bệnh viện chuyên khoa để được điều trị kịp thời và tránh bệnh tái phát.

Song Lê