Tòa án Tối cao Mỹ sẽ phán quyết về vụ kiện cấm Donald Trump ứng cử

Trụ sở Tòa án Tối cao Mỹ. Ảnh: AP

Tòa án Tối cao cho biết sẽ trả lời câu hỏi: liệu cựu Tổng thống Donald Trump có đủ tư cách trở thành tổng thống một lần nữa và đủ điều kiện tham gia cuộc bầu cử sơ bộ của bang, diễn ra vào ngày Siêu Thứ ba, 5.3 hay không. Việc giải quyết vụ việc vào 4.3, một ngày trước khi các cuộc bầu cử sơ bộ diễn ra đồng thời ở 16 bang, sẽ giúp các bang có thể chắc chắn về việc liệu phiếu bầu cho ông Trump, ứng cử viên tổng thống hàng đầu của Đảng Cộng hòa, cuối cùng có được tính hay không.

Trước đó, vào ngày 19.12.2023, Tòa án Tối cao bang Colorado trở thành tòa án đầu tiên cấm ông Trump trong cuộc bầu cử sơ bộ ở bang này vì vai trò của ông trong vụ nổi loạn ở Điện Capitol ngày 6.1.2021. Phán quyết viện dẫn điều 3, Tu chính án số 14 – một điều khoản thời hậu Nội chiến nhằm ngăn chặn những người “tham gia nổi dậy” giữ chức vụ. Kể từ đó, ông Trump cũng bị gạch tên khỏi các lá phiếu trong các cuộc bầu cử sơ bộ ở Illinois và Maine, mặc dù cả hai quyết định, cùng với quyết định của Colorado, đều đang bị tạm dừng chờ kết quả của vụ kiện tại Tòa án Tối cao.

Điều 3, Tu chính án số 14 của Mỹ có đoạn: Những ai với tư cách thành viên Quốc hội, hoặc một quan chức của Mỹ, hoặc thành viên cơ quan lập pháp của bang, hoặc quan chức hành chính hay tư pháp của bất kỳ tiểu bang nào, đã tuyên thệ ủng hộ Hiến pháp Mỹ nhưng lại tham gia vào các cuộc nổi dậy hay nổi loạn chống lại Hiến pháp, sẽ không thể trở thành thượng nghị sĩ, dân biểu, đại cử tri để bầu tổng thống và phó tổng thống, hoặc phụ trách cơ quan dân sự hay quân sự của Mỹ hay một tiểu bang nào đó.

Theo Hãng tin AP, các luật sư của ông Trump đã thuyết phục thẩm phán của tòa án cấp dưới này rằng điều 3 đề cập đến "các quan chức Mỹ" tuyên thệ "ủng hộ" Hiến pháp, nên nó không được áp dụng với tổng thống - người không được đưa vào danh sách "quan chức Mỹ" ở trong tài liệu. Và lời tuyên thệ khi nhậm chức của tổng thống Mỹ chính xác là "giữ gìn, bảo vệ và bênh vực" Hiến pháp. Điều khoản cũng nhắc đến một loạt chức vụ khác, nhưng cũng không nêu chức vụ tổng thống.

Song Tòa án Tối cao bang Colorado không đồng ý với điều đó. "Ông Trump đã yêu cầu chúng tôi khẳng định rằng điều 3 loại bỏ tư cách của mọi kẻ nổi dậy vi phạm lời tuyên thệ ngoại trừ người quyền lực nhất, và điều 3 cấm người vi phạm tuyên thệ (tham gia) ở hầu hết mọi cơ quan, cả tiểu bang và liên bang, ngoại trừ cơ quan cao nhất trên đất nước", ý kiến đa số của Tòa án tối cao Colorado nêu. Họ kết luận cả hai đáp số này đều không phù hợp với ngôn ngữ và lịch sử đơn giản của điều 3.

Nội bộ Tòa án tối cao bang Colorado cũng có sự chia rẽ, khi ba trong số bảy thẩm phán đã không đồng ý với phán quyết ngày 19.12.2023.

Vào ngày 3.1.2024, ông Donald Trump và đội ngũ của ông đã kháng cáo phán quyết của Tòa án Tối cao bang Colorado lên Tòa án Tối cao liên bang. Và chỉ 2 ngày sau, tức ngày 5.1.2024, Tòa án Tối cao liên bang đã chấp nhận thụ lý đơn kháng cáo, một quyết định được đánh giá là nhanh chóng bất thường.

Ngày 8.2 vừa qua, Tòa án Tối cao liên bang cũng lên lịch cho phiên tranh luận miệng, một cơ hội để các luật sư trình bày quan điểm của họ trước tòa và trả lời những câu hỏi của Thẩm phán.

Động thái này đánh dấu việc 9 Thẩm phán của Tòa án Tối cao liên bang đã lần đầu tiên quyết định đảm nhận một vụ việc gây tranh cãi lớn về chính trị, tiềm ẩn những ảnh hưởng lớn đến cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm nay. Ngày 29.2 vừa qua, tòa án lần thứ hai tuyên bố thụ lý một vụ kiện hình sự khác liên quan đến những cáo buộc ông Trump kích động vụ biểu tình bạo loạn ngày 6.1.

Nhiều thành viên Đảng Cộng hòa đã chỉ trích việc loại bỏ tư cách ứng viên Tổng thống của ông Trump là sự can thiệp bầu cử. Ngược lại, những người ủng hộ việc này quả quyết, cựu lãnh đạo Nhà Trắng phải chịu trách nhiệm trước Hiến pháp Mỹ vì vai trò của ông đối với vụ bạo loạn gây chết người ngày 6.1.

Mặc dù phán quyết của Colorado chỉ áp dụng cho bang này, nhưng nhà chức trách ở một số bang khác của Mỹ cũng đang xem xét tư cách ứng viên Tổng thống của ông Trump.

Quỳnh Vũ