Thuế phân bón có giúp nông dân thoát cảnh thua lỗ?

Nông dân khả năng đối diện thêm một vụ mùa thua lỗ vì giá phân tăng. Ảnh: Trung Chánh

Đang lỗ và sẽ lỗ nặng hơn?

Trao đổi với KTSG Online, ông Nguyễn Văn Đời, Giám đốc Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Bình Thành, huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp, đơn vị quản lý gần 1.000 héc ta diện tích sản xuất lúa, cho biết vụ lúa Hè thu 2025 đã xuống giống được khoảng 15 ngày, nhưng giá phân bón tăng cao khiến ông và nhiều nông dân khác đối diện nguy cơ thêm một vụ mùa thua lỗ.

Theo ông, phân đạm (Urê) thời điểm sản xuất vụ đông xuân 2024-2025 vừa qua có giá 530.000-540.000 đồng/bao 50kg, nhưng hiện tại đã tăng lên mức giá 610.000-620.000 đồng/bao 50kg, tức tăng khoảng 80.000 đồng/bao 50kg. “Mấy loại phân khác như DAP, Kali tăng còn dữ hơn, trên dưới 200.000 đồng/bao 50kg”, ông nói.

Trong khi giá vật tư nông nghiệp tăng cao, thì giá lúa thời gian qua lại giảm mạnh, khiến hoạt động sản xuất nông nghiệp của người nông dân đạt hiệu quả không cao, thậm chí thua lỗ. “Vụ đông xuân rồi, ông nào làm ngon lắm giá thành cũng phải 4.500 đồng/kg, còn vụ hè thu này cũng phải 5.500 đồng/kg”, ông Đời cho biết.

Theo vị giám đốc hợp tác xã Bình Thành, vụ lúa đông xuân 2024-2025 đã thu hoạch, lợi nhuận mỗi công (1.000m2) chỉ đạt hơn 1 triệu đồng. “Tuy nhiên, nếu tính toán sòng phẳng, tức tính cả công lao động nhà phải bỏ ra và đất thuê nữa thì lỗ”, ông cho biết.

Vụ hè thu 2025 dù mới gieo sạ được nửa tháng, nhưng ông Đời, cho biết khó tránh khỏi cảnh thêm một vụ lúa thua lỗ, nếu giá không tăng cao trở lại. Vụ hè thu dịch bệnh tăng, năng suất thấp, rồi thêm giá phân bón tăng cao như hiện nay nữa nên rất khó để có lãi.

Ông Trần Vũ Chí, một nông dân ở xã Tân Công Sính, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp khi trao đổi với KTSG Online cũng xác nhận, giá phân bón gần đây tăng mạnh trở lại, có loại tăng trên 200.000 đồng/bao 50kg so với thời điểm vụ đông xuân 2024-2025. “Giá phân tăng chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận vì giá thành sản xuất cũng tăng theo”, ông nói.

Theo ông Chí, lời lỗ như thế nào, phải chờ kết quả thực tế khi vụ thu hoạch diễn ra. Tuy nhiên, trước mắt nhờ áp dụng mô hình giảm lượng giống gieo sạ nên lượng phân bón sử dụng có ít hơn bên ngoài. Cụ thể, mỗi công lượng phân bón sử dụng khoảng 38-40 kg so với 50-55 kg/công/vụ như bên ngoài.

Lý giải giá phân bón tăng mạnh như thời gian gần đây, ông Nguyễn Văn Ửng, Giám đốc Công ty phân bón Sao Vàng Nông Thuận Phát, cho biết giá phân thế giới tăng chính là yếu tố khiến giá phân bón của Việt Nam cũng tăng mạnh theo, nhất là với sản phẩm DAP và Kali bị thắt chặt nguồn cung từ các nước xuất khẩu.

Áp thuế có giúp giá phân giảm hay còn tăng mạnh hơn. Ảnh: Trung Chánh

Giảm lại hay tăng cao hơn?

Trước bối cảnh giá phân bón đang tăng cao như hiện nay, câu hỏi được đặt ra, đó là khi thuế VAT 5% đầu ra phân bón có hiệu lực, doanh nghiệp sản xuất trong nước được khấu trừ thuế đầu vào, thì giá phân bón có “hạ nhiệt”, giúp nông dân tiếp cận được sản phẩm cạnh tranh hơn hay không?

Về lý thuyết, khi áp thuế VAT đầu ra, doanh nghiệp được hoàn thuế VAT đầu vào, tức doanh nghiệp sẽ giảm giá bán đến người nông dân như kỳ vọng từ đề xuất “đưa phân bón vào diện chịu thuế”. Tuy nhiên, thực tế có diễn ra đúng như vậy hay không vẫn phải chờ thời gian trả lời.

Khi trao đổi với KTSG Online, ông Vũ Duy Hải, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Vinacam, cho rằng từ nửa sau tháng 6-2025, tức trước thời điểm phân bón chính thức chịu 5% thuế VAT, việc giảm giá phân bón trên thị trường là không khả thi.

Cơ sở để ông Hải đưa ra cảnh báo nêu trên, đó là khi doanh nghiệp nhập khẩu phân bón chịu thêm 5% thuế, có thể dẫn đến hạn chế nhập khẩu khi hiệu quả kinh doanh không có. “Khi đó, nguồn cung trong nước thiếu hụt, tức cung ít hơn cầu giá sẽ tăng mạnh”, ông giải thích và cảnh báo, phân đang tăng và sẽ còn tăng dữ dội hơn.

Theo ông, quan điểm được đưa ra để áp 5% thuế VAT, đó là nếu “không có” thuế VAT đầu ra, doanh nghiệp sản xuất trong nước gặp bất lợi vì không được khấu trừ thuế đầu vào, trong khi doanh nghiệp nhập khẩu hưởng lợi, tức không phải chịu thuế đầu ra là chưa thỏa đáng. Bởi lẽ, thứ nhất, doanh nghiệp nhập khẩu phải chịu thuế, ở mức 6% đối với Urê nhập ngoài ASEAN (trước đây DAP còn phải chịu thêm thuế phòng vệ thương mại); thứ hai, phí bốc xếp, vận chuyển, lưu kho…, đều phát sinh chi phí giống như doanh nghiệp sản xuất trong nước, tức cả doanh nghiệp nhập khẩu và sản xuất trong nước đều chịu tác động giống nhau.

Chỉ có một điểm khác của doanh nghiệp sản xuất trong nước so với doanh nghiệp nhập khẩu, đó là có đầu tư máy móc hoặc có thể có sửa chữa, bảo trì trung và dài hạn… thì không được khấu trừ thuế khi chưa áp thuế đầu ra.

Đặc điểm hoạt động sản xuất nông nghiệp Việt Nam mang tính mùa vụ khá cao, tức có thời điểm nhu cầu tăng cao, nhưng cũng có lúc xuống thấp, cho nên, hoạt động sản xuất, thương mại cũng phải "linh hoạt" theo. Điều này có nghĩa, khi nhu cầu trong nước xuống, thì tăng xuất khẩu và ngược lại bổ sung nguồn nhập khẩu khi nhu cầu trong nước tăng cao, nhất là khi một số loại sản phẩm phân bón Việt Nam chưa sản xuất được.

Tuy nhiên, khi phân bón chịu 5% thuế VAT đầu ra, có nghĩa phân bón nhập khẩu vừa phải chịu thuế nhập khẩu vừa chịu thêm phần thuế đầu ra. Khi đó, có thể làm giảm hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp nhập khẩu, dẫn đến ngưng nhập khẩu, tức khan hiếm nguồn cung khiến giá bị đẩy lên cao như đã nêu ở trên.

Ông Ửng của Công ty phân bón Sao Vàng Nông Thuận Phát cho rằng, hiện tại thuế vẫn chưa có hiệu lực nên không biết trước được. Trong khi đó, Phó tổng giám đốc một doanh nghiệp sản xuất phân bón lớn khi trao đổi với KTSG Online xin không bình luận về câu chuyện này với lý do đây là thời điểm nhạy cảm.

Còn ở góc độ người tiêu dùng, ông Đời của hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Bình Thành, khẳng định giá phân bón sẽ tăng cao khi thuế VAT phân bón có hiệu lực vì thuế này đánh vào người tiêu dùng.

Vậy, giá phân bón sẽ diễn biến ra sao khi thuế VAT 5% chính thức có hiệu lực từ ngày 1-7 tới?

Trung Chánh