Tạo vị thế xuất khẩu cho sản phẩm từ cây công nghiệp

Chuẩn bị giống cây cà-phê cho vụ mới tại thành phố Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk). (Ảnh ANH SƠN)

Thị trường xuất khẩu chính của các sản phẩm từ cây công nghiệp Việt Nam hiện nay là Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc. Ngoài ra, Việt Nam cũng đang mở rộng xuất khẩu sang khu vực Đông Nam Á, Trung Đông và Ấn Độ.

“Sức nóng” trên toàn cầu

Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), hiện nguồn cung hạt tiêu trên toàn cầu đang rất khan hiếm và nhu cầu dự kiến sẽ tiếp tục tăng cho nên giá hạt tiêu xuất khẩu của Việt Nam từ đầu năm đến nay tăng ở hầu hết các thị trường chính. Năm 2024, giá hạt tiêu xuất khẩu của Việt Nam đã đạt đến mức kỷ lục với giá bình quân 5.280 USD/tấn; trong đó, giá hạt tiêu đen đạt 5.269 USD/tấn, tăng 51,4% và tiêu trắng đạt 6.503 USD/tấn, tăng 29,9% so với năm 2023. Tính chung hai tháng đầu năm 2025, xuất khẩu hồ tiêu giảm 9,4% về khối lượng nhưng tăng gần 52% về giá trị, đạt 28.000 tấn với 188,7 triệu USD.

Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam Hoàng Thị Liên cho biết: Việt Nam hiện duy trì vị trí là nước xuất khẩu hồ tiêu lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 40% sản lượng toàn cầu, với các thị trường xuất khẩu trọng điểm như Mỹ, EU, Ấn Độ, Trung Đông, Trung Quốc... Năm 2025, sản lượng hồ tiêu toàn cầu được dự báo tiếp tục giảm so với năm 2024, đánh dấu năm giảm thứ 4 liên tiếp kể từ năm 2022. Đây sẽ là điều kiện đẩy giá hồ tiêu lên cao nên nông dân và doanh nghiệp xuất khẩu cần tận dụng cơ hội để tập trung sản xuất, chế biến và tiêu thụ.

Cùng với hồ tiêu, giá cà-phê cũng chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Trong tháng 2/2025, giá cà-phê Robusta tại thị trường nội địa tiếp tục tăng so với cuối tháng 1/2025, dao động từ 128.000-129.000 đồng/kg. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hai tháng đầu năm 2025, xuất khẩu cà-phê của Việt Nam đạt 284.000 tấn với 1,58 tỷ USD, giảm 28,4% về khối lượng nhưng tăng 26,2% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Giá cà-phê xuất khẩu bình quân hai tháng ước đạt gần 5.575 USD/tấn, tăng 76,3% so với cùng kỳ năm 2024. Đức, Italia và Nhật Bản là ba thị trường tiêu thụ cà-phê lớn nhất của Việt Nam. Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), sản lượng cà-phê thế giới trong niên vụ 2024/2025 đạt 174,9 triệu bao, tăng 6,9 triệu bao so với cùng kỳ. Tuy nhiên, tiêu thụ toàn cầu được dự đoán tăng thêm 5,1 triệu bao, đạt 168,1 triệu bao, trong khi tồn kho cuối kỳ dự kiến giảm 1,5 triệu bao, xuống còn 20,9 triệu bao. Đây cũng là lý do chính cho sức nóng về nhu cầu và giá cà-phê xuất khẩu vẫn chưa thể hạ trong thời gian tới.

Thu hoạch chè tại thành phố Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông. (Ảnh NGUYỄN ĐĂNG)

Ngoài ra, sản phẩm cao-su cũng được dự báo tiếp tục tăng trưởng mạnh trong năm 2025 do nhu cầu tăng cao ở hầu hết các quốc gia, nhất là tại khu vực EU. Những năm gần đây, EU luôn duy trì vị trí thứ 3 về thị trường xuất khẩu cao-su của Việt Nam. Năm 2024, Việt Nam đứng thứ 11 trong số các thị trường ngoại khối cung cấp cao-su vào EU, với khối lượng đạt 87.164 tấn, trị giá 158,65 triệu USD, tăng 28% về lượng và tăng tới 60,7% về trị giá so với năm 2023. Thị phần cao-su của Việt Nam trong tổng nhập khẩu cao-su vào EU từ thị trường ngoại khối năm 2024 tăng lên 3,8%, từ mức 3,2% của năm 2023.

Đáp ứng yêu cầu sản xuất và xuất khẩu bền vững

Theo Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, năm 2024, xuất khẩu các mặt hàng nông, lâm, thủy sản đạt 62,5 tỷ USD, thì xuất khẩu các mặt hàng từ cây công nghiệp là cao-su, cà-phê, điều, hồ tiêu đã đạt hơn 14,5 tỷ USD, đóng góp giá trị kinh tế rất lớn cho toàn ngành. Hiện, dư địa cho các mặt hàng này còn rất lớn. Tuy nhiên, cũng như nhiều loại hàng hóa xuất khẩu khác, thị trường đang gia tăng đòi hỏi về chất lượng sản phẩm, nhất là các tiêu chuẩn về sản xuất xanh, bền vững, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường. Cụ thể như EU đã có Quy định Chống phá rừng (EUDR) tác động trực tiếp đến hầu hết các sản phẩm từ cây công nghiệp. Do đó, các doanh nghiệp Việt Nam cần chú trọng đến việc tuân thủ các quy định về nguồn gốc xuất xứ, chất lượng sản phẩm và các tiêu chuẩn môi trường do EU đặt ra.

Thời gian qua, đối với Quy định Chống phá rừng, các doanh nghiệp Việt Nam đã nỗ lực triển khai nhiều giải pháp để đáp ứng hiệu quả. Theo thông tin từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cho biết, Tập đoàn Công nghiệp Cao-su Việt Nam đã có 18 đơn vị thành viên được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững theo hệ thống chứng chỉ rừng Việt Nam VFCS/PEFC, với khoảng 120.000 ha cao-su và 38 nhà máy được cấp chứng nhận chuỗi hành trình sản phẩm PEFC-CoC. Trong lĩnh vực cà-phê, từ giữa năm 2024, Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk (Simexco Dak Lak) trở thành đơn vị đầu tiên tại Đắk Lắk có vùng trồng nguyên liệu tuân thủ quy định EUDR. Simexco Dak Lak đang tiếp tục hợp tác với tổ chức IDH cập nhật dữ liệu và triển khai các hoạt động để đạt được chứng nhận sản xuất đáp ứng quy định EUDR cho sáu vùng sản xuất cà-phê khác với gần 82.000 nông hộ, 106.000 ha với sản lượng 300.000 tấn.

Bên cạnh việc đáp ứng các quy định mới của thị trường thì một trong những vấn đề quan trọng nhằm đưa các mặt hàng này từ chiếm lĩnh thị trường đến chi phối thị trường và tạo dựng vị thế mới, là cần đặc biệt quan tâm công tác xúc tiến thương mại, đa dạng thị trường xuất khẩu thay vì chỉ tập trung vào một số thị trường truyền thống. Đối với mặt hàng cà-phê, Tham tán Thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển, kiêm nhiệm thị trường Bắc Âu Nguyễn Thị Hoàng Thúy cho biết: “Các nước Bắc Âu như Na Uy, Đan Mạch, Thụy Điển hiện tiêu thụ cà-phê nhiều nhất thế giới tính theo đầu người.

Tuy vậy, cà-phê Việt Nam xuất khẩu vào thị trường khu vực này còn chưa được như kỳ vọng. Nguyên nhân do đây là thị trường dành sự quan tâm chủ yếu đối với cà-phê hữu cơ và cà-phê có chứng nhận bền vững, tiêu biểu là các chứng nhận: thương mại công bằng (Fairtrade); chứng nhận bền vững (Rainforest Alliance-UTZ). Các doanh nghiệp Việt Nam nên đầu tư vào phân khúc này để xây dựng thương hiệu, nâng tầm sản phẩm cà-phê quốc gia; từ đó có thêm cơ hội xuất khẩu vào nhiều thị trường khác ngoài Bắc Âu”. Còn đối với sản phẩm hồ tiêu, ngoài thị trường chính như Mỹ, Đức, Ấn Độ, các doanh nghiệp cần quan tâm mở rộng xuất khẩu sang khu vực Trung Đông bởi đây là thị trường có nhu cầu cao về hồ tiêu do thói quen sử dụng gia vị trong ẩm thực và sự phát triển của các ngành công nghiệp thực phẩm.

Đáng chú ý là trong điều kiện Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện Việt Nam-Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) đã được ký hồi cuối tháng 10/2024, đây sẽ là tiền đề quan trọng để Việt Nam thúc đẩy xuất khẩu những mặt hàng nông sản thế mạnh sang khu vực Trung Đông và châu Phi.

ÁNH TUYẾT