Steve Jobs đưa nhân viên đi nghỉ để... nghe thuyết trình về công việc

Ngoài những hành vi khó chịu, Jobs cũng có khả năng truyền dẫn một tinh thần đồng đội thấm nhuần trong tất cả các thành viên của nhóm. Sau khi làm nhân viên cảm thấy “tan nát trái tim,” ông tìm cách vực họ dậy và khiến họ thấy rằng việc trở thành một phần của dự án Macintosh là một sứ mệnh vĩ đại. Cứ sáu tháng một lần, ông lại đưa gần như cả nhóm đi nghỉ, “đập phá” hai ngày ở một khu nghỉ dưỡng lân cận.

Chuyến nghỉ mát vào tháng 9 năm 1982 là ở Pajaro Dunes gần Monterey. Hơn 50 thành viên của nhóm phát triển Mac ngồi trong lều, quay quanh đống lửa đang đốt. Jobs ngồi trên một chiếc bàn trước mặt họ. Ông nói nhỏ nhẹ rồi đi đến một chiếc bảng đứng, và bắt đầu trình bày những ý tưởng của mình.

Đầu tiên là “Đừng thỏa hiệp”. Đó là một mệnh lệnh mà, theo thời gian, vừa có lợi vừa có hại. Hầu hết các đội ngũ công nghệ đều phải đánh đổi. Nói cách khác, chiếc máy tính Mac ra đời có thể là một chiếc máy “tuyệt vời đến kinh ngạc” như Jobs và đồng sự của ông có thể làm được, nhưng nó sẽ không thể tung ra thị trường trong vòng 16 tháng nữa, tức là chậm hơn nhiều so với kế hoạch.

Sau khi đề cập tới ngày hoàn thiện theo kế hoạch, ông nói với mọi người: “Chúng ta thà hoãn lại ngày ra mắt sản phẩm còn hơn là tung ra thị trường một thứ sản phẩm đi ngược lại với tôn chỉ chúng ta đề ra cho dòng máy Mac.” Cũng có phong cách quản lý khác mà lãnh đạo sẽ sẵn sàng đánh đổi, cố gắng chốt ngày tung ra sản phẩm và không được xê dịch. Nhưng Jobs thì không thế. Ông khẳng định tư tưởng của mình trong một câu nói bất hủ: “Một sản phẩm sẽ không được coi là hoàn thiện cho đến khi nó được chính thức ra mắt.”

Ông cũng vẽ một biểu đồ khác trong đó có câu châm ngôn mà sau này ông nói với tôi rằng đó là câu ông thích nhất: “Cuộc hành trình là một phần thưởng.” Ông thích nhấn mạnh rằng, đội ngũ phát triển Mac là một nhóm người đặc biệt hoạt động với mục tiêu cao thượng. Một ngày nào đó, họ sẽ nhìn lại cuộc hành trình đã đi cùng nhau, quên đi hay cười khẩy những giây phút khó khăn để rồi coi nó như một đỉnh cao diệu kỳ của đời người.

Cuối buổi thuyết trình, có người đã hỏi ông rằng ông nghĩ thế nào về việc có nên tiến hành khảo sát thị trường để xem khách hàng muốn gì ở sản phẩm công nghệ. Ông đáp lại rõ ràng, dứt khoát “Không! Bởi vì khách hàng sẽ không biết họ muốn gì cho đến khi chúng ta chỉ cho họ”.

Sau đó, ông lấy ra một thiết bị có kích cỡ chỉ tầm một quyển nhật ký để bàn và hỏi “Các bạn có muốn nhìn một thứ nhỏ gọn như thế này không?” Và khi ông lật mở, hóa ra là một mô hình chiếc máy tính có thể đặt vừa lên lòng bạn, với bàn phím và màn hình được khớp với nhau như một cuốn sổ vậy. Ông nói: “Đây là ước mơ mà tôi dự định chúng ta sẽ cùng nhau chế tạo nó vào nửa cuối những năm 1980.” Thật sự, họ đã và đang xây dựng một công ty có thể sáng tạo cả tương lai.

Hai ngày tiếp theo là chương trình thuyết trình của rất nhiều trưởng nhóm khác cũng như của chuyên viên phân tích về tầm ảnh hưởng của nền công nghiệp sản xuất máy tính, Ben Rosen. Ngoài ra, cả nhóm cũng có rất nhiều thời gian rảnh vào buổi tối để thưởng thức những bữa tiệc ở bể bơi và nhảy nhót.

Cuối đợt nghỉ, Jobs đứng trước toàn thể nhân viên cũng như khách mời và nói gần như độc thoại: “Mỗi ngày trôi qua, công việc mà năm mươi người các bạn ở đây đang làm là gửi đi những tín hiệu sóng khổng lồ xuyên qua vũ trụ. Tôi biết các bạn có thể cảm thấy một chút khó khăn để làm việc cùng tôi, nhưng đó là điều thú vị nhất mà tôi đã làm trong cuộc đời mình.” Nhiều năm sau, hầu hết những “vị thính giả” lúc đó có thể cười với tình tiết “cảm thấy một chút khó khăn để làm việc cùng” của Jobs và đồng ý với ông rằng việc tạo ra “những tín hiệu sóng khổng lồ” là điều thú vị nhất trong cuộc đời họ.

Chuyến đi nghỉ tiếp theo của nhóm là vào cuối tháng 1 năm 1983, cùng với thời gian ra mắt dòng máy tính Lisa và đã có sự thay đổi trong thông điệp. Bốn tháng trước đó, Jobs đã viết lên bảng rằng “Đừng bao giờ thỏa hiệp.” Còn lần này, lại là một trong những câu châm ngôn của ông: “Những nghệ sĩ đích thực đã xuất hiện.”

Bắt đầu xuất hiện sự bất mãn. Atkinson đã bị bỏ ngoài những cuộc phỏng vấn báo chí khi ra mắt dòng máy tính Lisa. Ông đi thẳng vào phòng của Jobs ở khách sạn và dọa rằng sẽ nghỉ việc. Jobs cố gắng xoa dịu nhưng Atkinson khước từ. Jobs trở nên bực mình. “Tôi không có thời gian để giải quyết chuyện này bây giờ, tôi có 60 người khác ngoài kia, những người đang dành tất cả tình cảm với Macintosh và họ đang chờ tôi để bắt đầu buổi họp.” Ông bỏ mặc Atkinson để đi gặp những người trung thành với mình.

Với giọng nói đầy phấn chấn, Jobs tuyên bố rằng ông đã giải quyết xong những tranh chấp với phòng thí nghiệm âm thanh McIntosh để sử dụng tên Macintosh. (Thực tế vấn đề này lúc đó vẫn đang được đàm phán, nhưng thời điểm đó có thể nói tuyên bố này là nằm trong chiến thuật “bóp méo thực tế” của Jobs).

Ông lấy ra một chai nước khoáng và đặt tên thánh một cách tượng trưng sản phẩm demo trên sân khấu. Dưới hội trường, Atkinson nghe thấy tiếng cổ vũ reo hò kèm theo một tiếng thở dài. Bữa tiệc tiếp đó là một chuỗi các hoạt động: tắm khỏa thân ở hồ bơi, đốt lửa trại trên bãi biển và chìm đắm trong tiếng nhạc to hết cỡ suốt đêm khiến khách sạn La Playa ở Carmel đã từ chối cho họ thuê nếu có lần sau.

Walter Isaacson/ Alphabooks-NXB Thế Giới