Đã đến lúc xây dựng chiến lược 'Trung Quốc + 2' hoặc 'Trung Quốc + n'?

Ảnh minh họa: Reuters

Thương mại toàn cầu diễn biến phức tạp trong những tuần đầu tiên nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trong bối cảnh đó, nhiều người đặt câu hỏi liệu đây có phải là lúc xây dựng chiến lược “Trung Quốc + 2”, hay thậm chí “Trung Quốc + n”, tức dịch chuyển hoạt động từ Trung Quốc sang nhiều quốc gia khác, hay không.

Theo báo cáo nghiên cứu Trade in Transition 2025 của các tổ chức nghiên cứu Economist Impact và DP World công bố tại Diễn Kinh tế Thế giới (WEF) tháng trước, câu trả lời cho câu hỏi trên có thể là: “Đúng vậy”.

CHỈ "TRUNG QUỐC + 1" LÀ CHƯA ĐỦ

Ở hầu như tất cả các quốc gia, doanh nghiệp đã dành nhiều thời gian để chuẩn bị cho một kịch bản thương mại ngày càng biến động khi ông Trump trở lại Nhà Trắng. Giống như 8 năm trước, thế giới một lần nữa rơi vào tình thế đối mặt sự bất ổn chưa từng thấy.

Ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương (APAC), nhiều doanh nghiệp mở rộng chiến lược “Trung Quốc + 1”. Theo nghiên cứu Trade in Transition 2025, gần 1/3 doanh nghiệp APAC được hỏi cho biết đang xây dựng chuỗi cung ứng kép để phục vụ thị trường Trung Quốc và Mỹ.

Với các nhà quản lý chuỗi cung ứng, đa dạng hóa hoạt động đang trở thành một ưu tiên quan trọng để giảm thiểu rủi ro. Bằng cách làm việc với nhiều nhà cung cấp, nhiều địa điểm sản xuất và kênh phân khác nhau, các doanh nghiệp này có thể thích ứng với những biến động liên tục của bối cạnh địa chính trị toàn cầu.

Với các doanh nghiệp phương Tây bị hấp dẫn bởi thị trường màu mỡ và năng lực sản xuất cao của Trung Quốc, chiến lược “Trung Quốc + 1” đã được triển khai phổ biến là một hướng đi thận trọng khi hoạt động tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Bởi lẽ, doanh nghiệp ngoại ở Trung Quốc đối mặt môi trường pháp lý phức tạp và thường xuyên thay đổi, bên cạnh những hạn chế tiếp cận thị trường và quyền ở hữu. Cùng với đó là mối lo về vấn đề bảo vệ quyền riêng tư dữ liệu và biện pháp trừng phạt trả đũa khi căng thẳng giữa Trung Quốc và phương Tây leo thang.

Ví dụ, công ty công nghệ Intel của Mỹ đang xây dựng nhà máy đóng gói chip 3D cao cấp đầu tiên ở nước ngoài, đặt tại Penang, Malaysia, bên cạnh kế hoạch mở rộng nhà máy hiện tại ở Thành Đô, Trung Quốc. Tập đoàn công nghệ HP cũng chuyển khoảng 70% hoạt động sản xuất máy tính cá nhân từ Trung Quốc sang các thị trường như Thái Lan và Mexico.

Xu hướng “Trung Quốc + 1” cũng diễn ra tại chính các doanh nghiệp Trung Quốc. Nhiều thương hiệu nước này đã công bố hoặc triển khai xây dựng nhà máy sản xuất ở nước ngoài như BYD tại Thái Lan và Huawei tại Pháp. Mở rộng tham vọng quốc tế không chỉ giúp họ giảm áp lực từ nền kinh tế trì trệ và cạnh tranh gay gắt trong nước mà còn tránh được rào cản thuế quan với hàng hóa Trung Quốc.

Việc mở rộng chuỗi cung ứng sang nhiều địa điểm khác nhau bên ngoài Trung Quốc giúp họ đảm bảo không bị gián đoạn hoạt động và giảm sự phụ thuộc vào một thị trường riêng lẻ, đồng thời vẫn có thể theo đuổi tăng trưởng tại nhiều thị trường.

Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, trong bối cảnh môi trường địa chính trị ngày càng phức tạp và toàn cầu hóa diễn biến theo hướng mới như hiện nay, đặc biệt khi ông Trump trở lại cầm quyền tại Mỹ, chỉ "Trung Quốc + 1" không còn đủ nữa.

"Giờ đây, doanh nghiệp phải mở rộng sang chính sách ‘Trung Quốc + 2’ hoặc thậm chí là ‘Trung Quốc + n” có thể là cách để tránh những rủi ro địa chính trị ở châu Á”, ông ông Glen Hilton, CEO khu vực APAC tại DP World, nhận xét, đề cập tới việc dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang 2 hoặc nhiều hơn 2 quốc gia.

KHÔNG NƠI NÀO MIỄN NHIỄM VỚI CĂNG THẲNG THƯƠNG MẠI

Theo ông Hilton, thực tiễn tất yếu là đa dạng hóa hoạt đông khỏi Trung Quốc càng nhiều càng tốt, nhưng lựa chọn đúng nơi cũng rất quan trọng và đây là một thách thức lớn với các doanh nghiệp.

“Khi lựa chọn địa điểm sản xuất mới, các doanh nghiệp phải cân nhắc mọi rủi ro có thể xảy ra và không thể chắc chắn một quốc gia nào - kể cả nơi được xem là ‘thiên đường’ - có thể miễn nhiễm với căng thẳng thương mại”, vị chuyên gia Hilton nhận xét với tờ báo Nikkei Asia.

Vị chuyên gia cũng cho rằng, dù triển khai "Trung Quốc + 1", "Trung Quốc + 2" hay "Trung Quốc +n", một điều quan trọng doanh nghiệp cần lưu ý là cách tiếp cận phù hợp với chính thị trường này. Bởi Trung Quốc cũng đang thay đổi và cải cách thị trường theo hướng minh bạch và thuận lợi hơn cho hoạt động kinh doanh. Những bước tiến về công nghệ như trí tuệ nhân tạo đang là mang lại sức mạnh lớn cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Bên cạnh đó, dù tăng trưởng giảm tốc và tiêu dùng yếu, Trung Quốc vẫn là một thị trường khổng lồ với 1,4 tỷ dân. Năm ngoái, nước này đạt kim ngạch thương mại cao kỷ lục với xuất khẩu 3,5 nghìn tỷ USD và nhập khẩu 2,5 nghìn tỷ USD.

“Ở thời điểm này, việc xây dựng một chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng phù hợp và linh hoạt khỏi Trung Quốc, cũng như chiến lược tại chính Trung Quốc là chìa khóa cho những doanh nghiệp đang muốn nắm bắt cơ hội kinh doanh ở châu Á", ông Hilton nhận xét.

Ông nhấn mạnh rằng để kết nối con người, hàng hóa và dịch vụ khắp châu lục này, doanh nghiệp phải có công cụ, kiến thức và đối tác phù hợp để bảo vệ chuỗi cung ứng và hoạt động trước những thay đổi địa chính trị phức tạp hiện nay.

Ngọc Trang