Rốt ráo kế hoạch cải cách thị trường vàng

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa công bố kết luận thanh tra đã phát hiện nhiều sai phạm nghiêm trọng trong hoạt động kinh doanh vàng tại các đơn vị hàng đầu trong ngành như Công ty TNHH Bảo Tín Minh Châu, Công ty CP Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ) và Công ty TNHH MTV Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC)...

Các vi phạm nghiêm trọng được phát hiện liên quan đến việc chấp hành chính sách, pháp luật trong kinh doanh vàng, phòng chống rửa tiền, hạch toán kế toán và thực hiện nghĩa vụ thuế.

Nguyên nhân chính, theo kết luận thanh tra, xuất phát từ việc lãnh đạo và nhân viên các đơn vị chưa tuân thủ nghiêm túc quy định pháp luật.

Ngoài ra, cách hiểu và áp dụng Nghị định 24/2012/NĐ-CP còn thiếu thống nhất, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuân thủ.

Những sai phạm này không chỉ cho thấy những “lỗ hổng” trong hoạt động kinh doanh mà còn là hồi chuông thúc đẩy cải cách thị trường vàng.

Chỉ đạo quyết liệt từ Tổng Bí thư

Trong bối cảnh thị trường vàng bộc lộ nhiều bất cập, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh yêu cầu đổi mới mạnh mẽ cơ chế quản lý.

Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu xóa bỏ thế độc quyền trong sản xuất vàng miếng. Ảnh: Hoàng Anh

Tại buổi làm việc với Ban Chính sách và chiến lược Trung ương về quản lý thị trường vàng, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, các cơ chế chính sách thời gian qua đã có điều chỉnh tích cực nhưng vẫn chậm đổi mới, chưa theo kịp diễn biến thị trường và thực tiễn. Ông cho rằng cần sớm hoàn thiện các cơ chế, chính sách để nâng cao hiệu quả quản lý.

Về giải pháp, Tổng Bí thư đề nghị điều chỉnh Nghị định 24/2012 theo hướng thị trường hóa có kiểm soát và lộ trình cụ thể, nhằm kết nối thị trường trong nước với quốc tế.

Ông nhấn mạnh yêu cầu xóa bỏ thế độc quyền trong sản xuất vàng miếng, cho phép nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia. Mục tiêu là tạo cạnh tranh lành mạnh, đa dạng nguồn cung, ổn định giá.

Đồng thời, cần mở rộng quyền nhập khẩu vàng theo cơ chế kiểm soát để tăng cung, giảm chênh lệch với giá thế giới và hạn chế buôn lậu.

Thị trường vàng trang sức cần được khuyến khích phát triển, góp phần đưa Việt Nam thành trung tâm chế tác và xuất khẩu vàng chất lượng cao, đồng thời chuyển hóa vàng tích trữ thành tài sản giá trị gia tăng.

Tổng Bí thư cũng cho rằng cần phát triển các kênh đầu tư thay thế để huy động vàng trong dân, nghiên cứu thành lập Sở giao dịch vàng quốc gia hoặc đưa vàng vào giao dịch tại Sở Giao dịch Hàng hóa.

Nghị định 24/2012: Cơ chế đã lỗi thời

Theo Tổng Bí thư, việc chấm dứt cơ chế độc quyền là giải pháp dài hạn, được nhiều chuyên gia ủng hộ.

Thực tế, từ khi Nghị định 24/2012 có hiệu lực, Ngân hàng Nhà nước là đơn vị duy nhất được phép sản xuất vàng miếng, chọn SJC làm thương hiệu quốc gia, yêu cầu dừng huy động vàng và đóng cửa các sàn vàng.

Sau hơn một thập kỷ, nhiều bất cập đã bộc lộ. Mạng lưới kinh doanh vàng miếng giảm mạnh, từ 12.000 điểm còn khoảng 2.600 điểm thuộc 37 ngân hàng và doanh nghiệp.

Máy móc của SJC bị niêm phong, trong khi Ngân hàng Nhà nước không cấp phép sản xuất hay nhập khẩu nguyên liệu suốt thời gian dài.

Tổng Bí thư đánh giá thị trường vàng đang bị quản lý cứng nhắc, không phù hợp cung cầu quốc tế, gây hệ lụy kinh tế như buôn lậu và chảy máu ngoại tệ.

Thị trường thiếu cạnh tranh, chưa tạo động lực huy động vàng nhàn rỗi phục vụ phát triển, người dân vẫn có xu hướng tích trữ vàng thay vì đầu tư vào sản xuất kinh doanh.

Về chính sách thuế, ông đề nghị cơ quan quản lý nghiên cứu áp dụng thuế giao dịch vàng để tăng tính minh bạch, kiểm soát hoạt động đầu cơ, đồng thời xem xét xóa bỏ thuế xuất khẩu với vàng trang sức mỹ nghệ để thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu.

Tổng Bí thư cũng nhấn mạnh vai trò của Hiệp hội Kinh doanh vàng trong việc kết nối doanh nghiệp và cơ quan quản lý, phối hợp bình ổn thị trường. Về lâu dài, cần ổn định kinh tế vĩ mô và củng cố niềm tin vào tiền đồng để chuyển hóa dòng vốn tích trữ vào phát triển kinh tế.

Cuối cùng, Tổng Bí thư yêu cầu sớm xây dựng hệ thống thông tin, dữ liệu thị trường vàng nhằm tăng tính minh bạch, phục vụ quản lý, thu thuế và đánh giá tác động đến tỷ giá, thị trường ngoại hối và các kênh đầu tư khác. Đảng ủy Ngân hàng Nhà nước được giao chủ trì phối hợp các cơ quan liên quan để nghiên cứu, đề xuất giải pháp cụ thể.

Chuyên gia ủng hộ xóa bỏ độc quyền

Việc xóa bỏ độc quyền vàng miếng được các chuyên gia đánh giá là bước đi cần thiết để giải quyết những bất cập hiện nay. Mục tiêu chính là ổn định giá vàng trong nước, thu hẹp chênh lệch với giá thế giới, từ đó giảm áp lực lên tỷ giá và hạn chế đầu cơ.

Khi nhiều doanh nghiệp được tham gia sản xuất vàng miếng, nguồn cung sẽ đa dạng hơn, phá vỡ thế độc quyền của SJC kéo dài hơn một thập kỷ. Điều này tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy thị trường vận hành hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, việc mở rộng nhập khẩu vàng có kiểm soát được kỳ vọng sẽ giảm buôn lậu, bảo vệ dự trữ ngoại hối quốc gia. Các chuyên gia cũng nhấn mạnh tiềm năng huy động vàng trong dân thông qua các kênh đầu tư thay thế và phát triển ngành chế tác vàng trang sức.

Mục tiêu dài hạn là đưa Việt Nam trở thành trung tâm xuất khẩu vàng trang sức chất lượng cao, chuyển hóa vàng tích trữ thành sản phẩm có giá trị gia tăng.

Những cải cách này không chỉ giúp thị trường vàng minh bạch hơn mà còn góp phần thúc đẩy kinh tế vĩ mô, tăng niềm tin vào đồng tiền Việt Nam.

Dũng Phạm