Rối loạn sự thích ứng: Căn bệnh của xã hội hiện đại cần can thiệp sớm

Tiến sĩ, bác sĩ Dương Minh Tâm, Trưởng Đơn vị Điều trị các rối loạn liên quan Stress, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai.

Lo âu, trầm cảm dẫn đến rối loạn thích ứng

Mới đây, các bác sĩ Viện Sức khỏe Tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận và điều trị cho nữ người bệnh 46 tuổi, nhập viện trong tình trạng ăn uống kém, khó ngủ… Khai thác bệnh sử, có tăng huyết áp nhưng điều trị thường xuyên nên huyết áp ổn định, gia đình không ai mắc bệnh lý tâm thần.

Người bệnh có tính cách hay lo lắng, cầu toàn. Khoảng 5 tháng trước khi vào viện, chồng làm ăn thua lỗ, nợ nần. Vì vậy, vợ bị căng thẳng, suy nghĩ về chuyện kinh tế gia đình, lo không trả nợ được. Đặc biệt, người bệnh thường xuyên rơi vào tình trạng hồi hộp trống ngực, lo lắng bất an, mệt mỏi, ít nói cười, ăn kém ngon miệng và sút 4kg trong 2 tháng.

Khi bị sút cân, người bệnh xuất hiện suy diễn là mình bị mắc ung thư nên đi khám, nhưng không phát hiện bệnh gì. Trước biểu hiện trên, các bác sĩ đã chuyển khám tâm thần.

Tại Viện Sức khỏe tâm thần, sau khi thăm khám các bác sĩ xác định: bệnh nhân có rối loạn stress, có triệu chứng lo âu, trầm cảm… Từ kết quả thăm khám, bác sĩ chẩn đoán người bệnh bị rối loạn thích ứng với phản ứng hỗn hợp lo âu, trầm cảm.

Người bệnh được nhập viện điều trị nội trú kết hợp nhiều liệu pháp điều trị, như dùng thuốc chống trầm cảm, giải lo âu, an thần kinh; đồng thời trị liệu tâm lý cá nhân, thư giãn luyện tập.

Sau 3 tuần điều trị, các triệu chứng của bệnh thuyên giảm, người bệnh ăn ngủ được, nhận thức được stress và có giải pháp đối phó stress. Hiện người bệnh đã được ra viện và hẹn tái khám.

Các yếu tố nguy cơ dẫn tới rối loạn sự thích ứng

Tiến sĩ, bác sĩ Dương Minh Tâm, Trưởng Đơn vị Điều trị các rối loạn liên quan Stress, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, rối loạn sự thích ứng (AD) được đặc trưng bởi một phản ứng cảm xúc với một sự kiện căng thẳng. Tỷ lệ mắc bệnh ước tính từ 2 đến 8% dân số nói chung, nữ giới được chẩn đoán mắc chứng rối loạn này gấp đôi nam giới. Riêng với trẻ ở tuổi vị thành niên, tỷ lệ mắc giữa trẻ nam và nữ là ngang nhau và mỗi giai đoạn, lứa tuổi lại có biểu hiện đặc trưng riêng.

Với người trưởng thành, biểu hiện thường gặp là các dấu hiệu của trầm cảm và rối loạn lo âu. Còn với trẻ vị thành niên, biểu hiện thường gặp chính là những triệu chứng của rối loạn hành vi như thường xuyên có cơn cáu giận trầm trọng, hay cãi người lớn; cố đổ lỗi cho người khác; có thái độ ác ý và hận thù, nói dối, không giữ lời hứa, tránh né nghĩa vụ,…

Các yếu tố nguy cơ dẫn tới rối loạn sự thích ứng bao gồm: Trải qua căng thẳng đáng kể trong thời thơ ấu, stress, gặp khó khăn trong cuộc sống xảy ra cùng một lúc, bị lạm dụng hoặc bị tấn công tình dục, gia đình tan vỡ hoặc được bao bọc quá mức khi còn nhỏ…

Trong các yếu tố nguy cơ trên, bác sĩ Dương Minh Tâm cho biết, stress được xem là nhân tố tác động trực tiếp của rối loạn sự thích ứng. Rối loạn sự thích ứng thường xuất hiện sau một hoặc nhiều yếu tố sang chấn, nhưng không nhất thiết phải xuất hiện ngay sau sang chấn. Ngoài ra, nhân cách dễ bị tổn thương cũng sẽ gây ra các biểu hiện lo âu, trầm cảm, mất khả năng ứng phó, dự định tương lai phía trước.

Để chẩn đoán người bệnh bị rối loạn sự thích ứng, bác sĩ Tâm cho rằng, những triệu chứng trên phải xuất hiện từ 3 tháng trở lên. Ngoài ra, những người bị mắc các bệnh mãn tính là một trong những điều kiện phổ biến làm thay đổi hoàn cảnh sống của các cá nhân bị bệnh, do đó rối loạn sự thích ứng là rối loạn phổ biến đi kèm với các bệnh lý nội khoa mãn tính, điển hình nhất là ung thư, đái tháo đường…

Bên cạnh đó, AD là một bệnh lý phổ biến đi kèm với các bệnh lý nội khoa và có thể là phản ứng tâm lý chính đối với các bệnh lý này. Một nghiên cứu ở Nhật Bản cho thấy có tới 35% bệnh nhân ung thư vú mắc rối loạn sự thích ứng. Một phân tích tổng hợp quy mô lớn gần đây cho thấy tỷ lệ AD gặp ở 15,4% người trưởng thành mắc bệnh ung thư tại các cơ sở chăm sóc giảm nhẹ.

Tâm lý trị liệu vẫn là điều trị lựa chọn cho các rối loạn sự thích ứng

Tiến sĩ Tâm cảnh báo, người mắc hội chứng này, nếu không phát hiện và điều trị kịp thời sẽ để lại nhiều hậu quả với sức khỏe như mất ngủ, xung đột trong hôn nhân, giảm khả năng làm việc, trầm cảm, rối loạn lo âu, tự hủy hoại bản thân hoặc có thể là tự sát.

Đa số trường hợp rối loạn sự thích ứng cần phải điều trị và điều trị trong thời gian ngắn. Những trường hợp mắc rối loạn sự thích ứng kéo dài hoặc gặp các yếu tố stress kéo dài liên tục cần được điều trị lâu hơn. Phương pháp điều trị rối loạn sự thích ứng bao gồm liệu pháp tâm lý, hóa dược hoặc cả hai. Hiện tại, tâm lý trị liệu vẫn là điều trị lựa chọn cho các rối loạn sự thích ứng.

Để phòng bệnh, bác sĩ Tâm khuyến cáo, trước hết phải quản lý được stress, đồng thời có lối sống lành mạnh, luôn giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ. Đặc biệt, người thân có vai trò rất quan trọng trong việc phát hiện sớm và đưa đi khám để điều trị kịp thời.

MẠNH TRẦN