Quảng bá di sản bằng TikTok: Được không?

Tìm cách để di sản tiếp cận với giới trẻ

Ông Đỗ Văn Trụ, Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam đồng thời là Chủ tịch Hội đồng Quản lý Quỹ Hỗ trợ bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam, cho biết: "Di sản văn hóa bao gồm di sản vật thể, di sản phi vật thể, di sản ký ức, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được hình thành, xây dựng và vun đắp từ thế hệ này qua thế hệ khác, là sự kết nối liên tục giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Không có đất nước nào xây dựng nền văn hóa mà lại không cần đến lịch sử. Giá trị của di sản văn hóa được tích tụ từ truyền thống mang đến sức mạnh về tinh thần, trở thành những tinh hoa để phát triển nền văn hóa mới, xã hội mới phù hợp với tình hình mới".

Chiến dịch quảng bá di sản qua TikTok đang nhận được sự quan tâm.

Vì thế, theo ông, khơi dậy tình yêu di sản, đưa di sản đến gần hơn với giới trẻ, nền tảng số đóng vai trò quan trọng trong kết nối thế hệ trẻ với văn hóa truyền thống. Là nền tảng được đông đảo người trẻ theo dõi, TikTok đã góp phần hỗ trợ quảng bá, lan tỏa vẻ đẹp di sản Việt Nam, đặc biệt khuyến khích giới trẻ tham gia sáng tạo nội dung để kết nối quá khứ với hiện tại, kết nối người trẻ với truyền thống, với cộng đồng.

Thực tế, TikTok đã trở thành một nền tảng mạnh mẽ giúp giới trẻ tiếp cận với di sản văn hóa theo nhiều cách sáng tạo và dễ tiếp thu hơn. Với những lợi thế nội dung ngắn gọn, hấp dẫn, TikTok cho phép truyền tải thông tin về di sản văn hóa qua các video ngắn, kết hợp hình ảnh, âm thanh và hiệu ứng sinh động. Điều này giúp nội dung dễ tiếp cận hơn so với các bài viết dài hoặc tài liệu nghiên cứu. Ví dụ, hiện nay có nhiều trào lưu trên TikTok liên quan đến di sản văn hóa như trang phục truyền thống, giới trẻ tham gia thử thách mặc áo dài, nhạc cụ truyền thống được phối lại theo phong cách hiện đại. Nhiều bạn trẻ tái hiện điệu múa cổ truyền kết hợp với vũ đạo hiện đại.

Những nhà sáng tạo nội dung trên TikTok thường kể lại các câu chuyện lịch sử, truyền thuyết hoặc sự kiện quan trọng dưới dạng video ngắn, giúp người xem dễ dàng tiếp cận và ghi nhớ. Nhiều TiToker chia sẻ trải nghiệm tham quan các di tích lịch sử, bảo tàng, làng nghề truyền thống… kèm theo thông tin thú vị, kích thích sự tò mò và mong muốn khám phá của giới trẻ.

Các khách mời trải nghiệm công nghệ thực tế ảo (VR) về di sản.

Nhận biết được những thế mạnh đó nên Quỹ Hỗ trợ bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam sẽ cùng TikTok triển khai chiến dịch hashtag challenge DiSanVietNam nhằm khuyến khích sự tham gia của các nhà sáng tạo nội dung TikTok và cộng đồng người dùng tạo ra các nội dung liên quan đến di sản văn hóa Việt Nam. Đặc biệt, chương trình sẽ tổ chức các chuyến đi thực tế về các địa phương nhằm ghi hình và sáng tạo nội dung về di sản cùng với sự tham gia của các nhà sáng tạo nội dung được yêu thích trên TikTok như Phạm Đức Anh, Giao Cùn, Mèo Trái Đất, Cee Jay, Đinh Trang Thảo…

Ông Nguyễn Lâm Thanh, đại diện TikTok Việt Nam, chia sẻ: “TikTok tự hào khi được đồng hành trong chương trình bảo tồn và tôn vinh những giá trị văn hóa Việt Nam. Thông qua nền tảng TikTok, chúng tôi tin rằng thế hệ trẻ sẽ là những người tiên phong trong việc lan tỏa giá trị di sản, kết nối quá khứ với hiện tại và truyền cảm hứng mạnh mẽ đến cộng đồng trong nước cũng như quốc tế”.

Đừng làm biến tướng di sản

TikToker Đức Anh chia sẻ: "Là một người sinh ra và lớn lên tại Ninh Bình, tôi cảm thấy háo hức và tự hào khi được trở về quê hương - cũng là địa điểm đầu tiên trong chiến dịch lần này. Đây là cơ hội để tôi giới thiệu những nét đẹp của quê hương đến với bạn bè, đồng thời kêu gọi và rủ thêm nhiều bạn bè tham gia cùng. Tôi tin rằng, với sự chung tay của mọi người, Ninh Bình sẽ trở thành một điểm đến hấp dẫn và được nhiều người quan tâm sau khi chiến dịch kết thúc".

Nhiều người trẻ đã “thổi hồn” cho di sản tư liệu bằng số hóa.

Ca sĩ Hà Myo cũng tin rằng việc quảng bá di sản truyền thông trên nền tảng số sẽ hiệu quả. Cô khẳng định “đây là một thời đại rất ủng hộ thế hệ trẻ kết nối quá khứ với hiện tại để đưa văn hóa Việt Nam vươn tầm quốc tế”.

Tuy nhiên, dù dù TikTok mang lại nhiều lợi ích trong việc đưa di sản văn hóa đến gần hơn với giới trẻ, nhưng nếu chúng ta không có một kế hoạch và chương trình bài bản, sẽ dẫn đến những hệ lụy không tốt, thậm chí làm biến dạng, méo mó di sản. Do tính chất mở của TikTok, bất kỳ ai cũng có thể đăng tải nội dung. Nếu chúng ta không có sự kiểm duyệt kỹ lưỡng, thông tin về di sản có thể bị sai lệch, thậm chí gây hiểu lầm về lịch sử và văn hóa. Một số nội dung có thể bị “hiện đại hóa” quá mức, làm mất đi giá trị gốc của di sản.

Ngoài ra, một số nội dung trên TikTok có xu hướng thương mại hóa di sản, biến những giá trị truyền thống thành công cụ để câu view, chạy quảng cáo mà không tôn trọng bản chất của chúng. TikTok có thể làm méo mó di sản nếu nội dung không được kiểm soát hoặc trình bày một cách thiếu chính xác.

Vì thế, việc sử dụng TikTok trong việc bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa cần được thực hiện một cách cẩn trọng, kết hợp giữa sự sáng tạo và tôn trọng giá trị nguyên bản, nhằm tránh những hệ lụy tiêu cực đối với văn hóa và tư tưởng xã hội.

Ông Nguyễn Lâm Thanh cho rằng, nền tảng TikTok sẽ đóng vai trò cầu nối, khuyến khích người dùng sáng tạo nội dung về di sản, kết hợp công nghệ để làm sống động các giá trị văn hóa truyền thống. Quỹ hỗ trợ bảo tồn di sản và TikTok Việt Nam sẽ cùng triển khai các hoạt động đưa di sản văn hóa tiếp cận gần hơn với thế hệ trẻ, như kêu gọi cộng đồng sáng tạo nội dung về di sản nước nhà; trải nghiệm di sản bằng công nghệ thực tế ảo (VR); tổ chức các chuyến đi thực tế về các vùng di sản, giúp những nhà làm nội dung hiểu sâu hơn về di sản. Phải hiểu sâu, tường tận về di sản khi đó chúng ta mới có thể lan tỏa những vẻ đẹp của nó mà không làm di sản bị méo mó, biến tướng. Khuyến khích các tổ chức văn hóa tham gia sáng tạo nội dung chất lượng, nhằm lan tỏa những giá trị văn hóa tích cực trên nền tảng số.

Di sản Việt Nam đang được lan tỏa trong thế giới số.

Ông Đỗ Văn Trụ cho rằng: “Trước hết phải nhận diện di sản và sau đó mới số hóa. Tình trạng người làm công nghệ không đủ am hiểu về di sản, người làm di sản không tiếp cận về công nghệ cũng là một trong những cản trở lớn trong quá trình số hóa, đặc biệt các TikToker là những người trẻ, họ có thế mạnh về công nghệ nhưng sự am hiểu sâu sắc về di sản cần được đào tạo, truyền dạy. Chúng ta không giới hạn sự sáng tạo của người trẻ nhưng sự sáng tạo ấy phải đứng trên nền tảng của hiểu biết sâu sắc và tình yêu văn hóa truyền thống của các bạn trẻ. Nếu không, di sản sẽ bị méo mó, sai lệch”.

Nhà phê bình âm nhạc Nguyễn Quang Long cũng ủng hộ những cách làm mới và quảng bá di sản trên các nền tảng số, nhưng điều anh quan tâm là di sản trước hết phải được tiếp cận đúng, tiếp cận được cái gốc, từ đó, những người trẻ mới có những sáng tạo, tiếp nối di sản một cách đúng đắn, mang đến những giá trị mới cho di sản.

Ở khía cạnh người sử dụng mạng xã hội, các chuyên gia khuyến nghị cần nâng cao nhận thức của người dùng như tăng cường giáo dục về việc sử dụng mạng xã hội một cách có trách nhiệm, phân biệt thông tin đúng sai và bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống. Ngoài ra, các cơ quan chức năng cần tăng cường quản lý, kiểm duyệt nội dung trên TikTok để ngăn chặn việc lan truyền thông tin sai lệch và phản cảm.

Việc sử dụng TikTok trong việc bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa sẽ góp phần lan tỏa những giá trị của di sản đến gần giới trẻ. Tuy nhiên, việc đưa di sản lên TikTok cần được thực hiện một cách cẩn trọng, kết hợp giữa sự sáng tạo và tôn trọng giá trị nguyên bản, nhằm tránh những hệ lụy tiêu cực đối với văn hóa và tư tưởng xã hội.

Việt Linh