Phát triển du lịch bền vững

Những năm gần đây, du lịch văn hóa, tâm linh ngày càng được xã hội tiếp cận và nhìn nhận tích cực cả về khía cạnh kinh tế và xã hội. Du lịch văn hóa, tâm linh luôn gắn với những không gian văn hóa có yếu tố linh thiêng, ở đó, du khách tham quan, cúng tế, cầu nguyện, thiền, chiêm bái, tham gia lễ hội... Số lượng khách tham gia du lịch văn hóa, tâm linh ngày càng tăng, chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu khách du lịch, cho thấy du lịch văn hóa, tâm linh ngày càng giữ vị trí quan trọng trong đời sống xã hội. Nhà nước cũng quan tâm hơn đối với phát triển du lịch văn hóa, tâm linh và coi đó là một trong những giải pháp đáp ứng đời sống tinh thần cho nhân dân, đồng thời với việc bảo tồn, tôn vinh những giá trị truyền thống, giá trị nhân văn cao cả.

Người dân vãn cảnh đền Ngọc Sơn (TP Hà Nội). (Ảnh TRẦN HẢI)

Với sự đa dạng, phong phú của các thắng tích tôn giáo và với số lượng lớn các tín ngưỡng, lễ hội dân gian được tổ chức quanh năm trên phạm vi cả nước, Việt Nam có nhiều tiềm năng và thế mạnh để phát triển du lịch văn hóa, tâm linh. Nhu cầu du lịch văn hóa, tâm linh của người Việt Nam đang trở thành động lực thúc đẩy du lịch văn hóa, tâm linh phát triển. Hoạt động kinh doanh, đầu tư vào du lịch văn hóa, tâm linh tại Việt Nam ngày càng được đẩy mạnh, thể hiện ở quy mô, tính chất hoạt động của các khu, điểm du lịch văn hóa, tâm linh. Ở hầu hết các địa phương trên cả nước đã hình thành các khu du lịch, văn hóa tâm linh, thu hút đông đảo du khách thập phương, như: Đền Hùng (Phú Thọ), Yên Tử (Quảng Ninh); Tây Yên Tử (Bắc Giang), chùa Hương (Hà Nội); Tam Chúc (Hà Nam), chùa Bái Đính (Ninh Bình), Côn Sơn-Kiếp Bạc (Hải Dương), Tây Thiên (Vĩnh Phúc), đền Trần-Phủ Dầy (Nam Định); núi Bà Đen, Thánh thất Cao Đài (Tây Ninh); Đại Nam Văn Hiến (Bình Dương); miếu Bà Chúa Xứ (An Giang)…

Tuy nhiên, du lịch văn hóa, tâm linh tại Việt Nam hiện nay có tính mùa vụ cao, du khách chỉ tập trung vào trảy hội, lễ bái đầu năm. Tháng Giêng hằng năm là thời điểm lượng khách du xuân đến các lễ hội, địa điểm tâm linh tăng đột biến, kéo theo nhiều hệ lụy. Trong khi nhiều khu du lịch tâm linh chủ yếu khai thác những tài nguyên sẵn có mà chưa nghiên cứu, xây dựng những hoạt động, các trải nghiệm mới cho du khách, do đó không đủ sức thu hút khách vào các mùa khác trong năm. Cộng thêm việc trục lợi từ hoạt động tâm linh dẫn đến nhiều biến tướng tiêu cực, mê tín, dị đoan, thương mại hóa... vẫn xảy ra ở các điểm du lịch văn hóa, tâm linh.

Để du lịch văn hóa, tâm linh sôi động suốt bốn mùa và phát triển bền vững, cần phải có sự đầu tư bài bản. Du lịch văn hóa, tâm linh cần phải được phát triển theo hướng chăm lo nuôi dưỡng tinh thần tiến bộ, làm cho tư tưởng, tinh thần trong sáng, đồng thời đấu tranh, bài trừ những hủ tục, mê tín, dị đoan làm sai lệch tư tưởng và u muội tinh thần. Hoạt động du lịch văn hóa, tâm linh gắn với tín ngưỡng, tôn giáo cần được tổ chức bài bản, văn minh hơn, chú trọng tới trải nghiệm văn hóa. Vì vậy, các doanh nghiệp lữ hành cần kết hợp với các địa phương, các đơn vị quản lý cơ sở, di tích tín ngưỡng, tôn giáo để xây dựng những sản phẩm trải nghiệm tâm linh lành mạnh, có chiều sâu hơn.

Trước hết, là nâng cao chất lượng, đa dạng hóa các sản phẩm du lịch văn hóa, tâm linh (hành hương, hội thảo, chương trình học tập, nghỉ dưỡng, tham quan di tích tâm linh, tuyến du lịch văn hóa, tâm linh...) nhằm thu hút nhiều loại hình du khách. Cùng với đó, đa dạng hóa nội dung các gói sản phẩm du lịch văn hóa, tâm linh: Hành hương kết hợp nghe thuyết giảng, học thiền, yoga, tham quan địa điểm tâm linh, tham dự lễ hội và các sự kiện tâm linh, tham dự biểu diễn văn hóa, nghệ thuật tâm linh, chữa bệnh, nghỉ dưỡng; kết hợp hoạt động du lịch văn hóa, tâm linh với các loại hình du lịch văn hóa và du lịch khác...; đồng thời, xây dựng đội ngũ hướng dẫn viên chất lượng và bền vững cho sự phát triển của du lịch văn hóa, tâm linh.

Các địa phương, đơn vị kinh doanh du lịch bên cạnh việc đầu tư nguồn lực, cần tăng trải nghiệm cho du khách dựa vào các giá trị văn hóa, hướng du khách tới giá trị truyền thống tốt đẹp trong hoạt động thực hành tín ngưỡng dân gian. Cần lựa chọn lễ hội thật sự tiêu biểu, đặc sắc, giàu giá trị để đầu tư về nội dung, quy mô, thời gian tổ chức; đồng thời kết nối với các điểm đến trên địa bàn, từ đó hình thành các tour hoàn chỉnh cho du khách. Hỗ trợ, khuyến khích các công ty du lịch, lữ hành khai thác nhiều tour văn hóa, tâm linh; kết hợp du lịch văn hóa, tâm linh với các loại hình khác như du lịch sinh thái, homestay, ẩm thực… để chuyến tham quan, trải nghiệm của du khách thêm hấp dẫn. Các ban quản lý di tích, ban tổ chức lễ hội, chính quyền và cư dân phải cung cấp được các dịch vụ bổ trợ phù hợp cho du khách theo hướng gắn với bảo tồn các giá trị văn hóa, tâm linh, kinh doanh các dịch vụ một cách có văn hóa, lành mạnh. Tất nhiên, không thể thiếu hoạt động xúc tiến, quảng bá du lịch văn hóa, tâm linh một cách thường xuyên và hiệu quả; cũng như có chiến lược để vượt qua những hạn chế về mùa (thấp điểm và cao điểm) và giải quyết những điểm nghẽn (giao thông, lượng khách), ngăn chặn các hiện tượng biến tướng tiêu cực ở những điểm đến nổi tiếng...

Làm được như vậy, người dân sẽ không đi lễ theo trào lưu mà hướng đến hoạt động trải nghiệm, tìm hiểu, thời gian du lịch sẽ không phải dồn ép, chen chúc đi lễ trong những tháng đầu năm nữa mà có thể rải đều quanh năm. Khi cộng đồng đã có nhận thức đúng về tín ngưỡng, tôn giáo thì sẽ tiết giảm những niềm tin mù quáng; nạn mê tín, dị đoan, “buôn thần, bán thánh” ở các điểm du lịch văn hóa, tâm linh cũng giảm theo.

Du lịch văn hóa, tâm linh là dòng sản phẩm du lịch văn hóa rất hấp dẫn và là đặc trưng của Việt Nam. Khai thác tốt dòng sản phẩm này sẽ mang đến nhiều lợi ích, góp phần giữ gìn, phát huy những giá trị truyền thống văn hóa Việt Nam. Song để phát triển loại hình du lịch văn hóa, tâm linh một cách lành mạnh, hiệu quả và bền vững, đòi hỏi sự tham gia có trách nhiệm của các cấp, ngành, cộng đồng doanh nghiệp và người dân.

Theo nhandan.vn