Nổi chìm văn hóa Cù lao: Đặc sản… đèn dầu

Phía sau ông Hai Nguyên, đất sạt lở, lòi trụ điện 500 kW quốc gia giữa sông Cổ Chiên. Ảnh: Hòa Hội

Bán ánh đèn dầu

Cồn Hô thuộc ấp Mỹ Hiệp A, xã Đức Mỹ (Càng Long, Trà Vinh), cách bờ non cây số. Cồn rộng hơn 25ha, có 23 hộ dân với khoảng 50 nhân khẩu sinh sống. Ở đây không điện, đường, trường, trạm. Trên cồn cây trái tươi tốt quanh năm, nhà này cách nhà kia khá xa, chủ yếu đi bộ hoặc xe đạp.

Cồn được lấy tên theo loài cá Hô, do hình hài cồn giống loại cá này, phần đầu hướng ra biển. Lý giải khác, xa xưa nơi đây hoang sơ không người, dân địa phương ra đánh bắt được nhiều cá hô quanh cồn, nên đặt tên cồn theo tên loài cá này.

Ông Nguyễn Văn Phi (71 tuổi) sống cố cựu ở cồn này từ nhỏ. Ông có da đen nhẻm, tính tình vui vẻ, hài hước nên người dân trên cồn đặt biệt danh Ba Phi. Ông sống bằng nghề đánh bắt cá trên sông Cổ Chiên mấy chục năm nay. Ông kể, trước đây xứ này dân đánh bắt được nhiều cá hô, có nhiều con nặng đến 100 - 200kg.

“Mấy chục năm trước, ngay cả trong mương vườn cá hô từ sông cũng len lỏi chui vào. Có năm tôi bắt được con gần 20 kg”, ông Phi cho hay.

Nói về chuyện du lịch đèn dầu trên cồn Hô, bà Hồ Thị Loan cho biết, cuộc sống trên cồn biệt lập, không có điện, nhà lại xa nhau. Xưa tới nay, người dân chủ yếu thắp sáng bằng đèn dầu mỗi đêm.

Cách nay 5 năm, bà con cồn Hô bắt đầu làm du lịch cộng đồng và chọn tua đèn dầu làm chủ lực, linh hồn của du lịch cồn Hô. Giờ điện có khắp nơi, tới từng nhà, nhưng trên cồn đêm xuống chỉ có đèn dầu rọi sáng.

“Chúng tôi bán sự thiếu thốn cho khách để họ trải nghiệm ánh đèn dầu nhằm sống lại kí ức tuổi thơ. Nhiều khách cảm động nhớ lại thời khốn khó”, bà Loan chia sẻ cách làm du lịch độc đáo. Bà Loan lớn lên bên bờ, lấy chồng rồi theo chồng sang cồn Hô sinh sống từ năm 19 tuổi, tới nay ngót 25 năm.

Khách trải nghiệm ánh đèn dầu ở cồn Hô (Trà Vinh). Ảnh: Hòa Hội

Cách nay không lâu, đoàn khách hơn chục người từ Hà Nội, TPHCM và nhiều địa phương khác đến cồn Hô trải nghiệm. Đêm xuống, ánh đèn dầu leo lắt, tiếng côn trùng, ếch nhái hòa với tiếng sóng nước làm bao kí ức tuổi thơ ùa về trong mỗi du khách. Giữa không gian vắng lặng, nhóm khách quây quần bên mâm cơm dân dã, bên ánh đèn dầu tạo sự ấm áp.

“Dù giờ tôi làm việc ở thành phố đô hội, đêm ánh điện sáng như ngày, nhưng thấy đèn dầu lấp lóe vẫn cảm thấy xúc động. Ánh đèn dầu đưa tôi về ký ức tuổi thơ, còn sống cùng cha mẹ, học bài trong cảnh đèn dầu ấy. Những tiếng nổ lép bép của thiêu thân, giật mình nhè nhẹ vì lửa bùng trên ngọn đèn”, anh Tăng Vũ Khắc từ Cà Mau đến trải nghiệm bữa cơm bên ánh đèn dầu trên cồn Hô nói.

Tối lửa tắt đèn có nhau

Bà Nguyễn Thị Thu (63 tuổi) theo cha từ cù lao Dài (huyện Vũng Liêm, Vĩnh Long) sang cồn Hô từ năm 10 tuổi, đến nay hơn 50 năm. Bà kể, cha bà thuộc những người đầu tiên ra cồn Hô khai phá làm ruộng vườn. Năm 1981, bà lấy chồng được cha mẹ cho đất trên cồn, rồi vợ chồng bà sang ở đến giờ.

“Thời đó trên cồn hoang vắng, toàn lau sậy, mới có 4 gia đình, nhà này tới nhà kia chỉ đi bằng xuồng. Theo năm tháng thêm các gia đình khác sang cồn ở, nên dân đông dần”, bà Thu nhớ lại.

Trên cồn không điện, đường, trường, trạm nên bà con đoàn kết, gắn bó giúp đỡ nhau. Bất kể đêm ngày, mưa gió, hễ có tiếng gọi, các nhà xúm lại giúp nhau. Chuyện nhà hết gạo, hết dầu, xà bông… sang nhà khác mượn tạm cũng thường, vì những hàng này phải sang bờ mua mới có. Cồn luôn sẵn cá mắm, rau, cây trái.

Nhớ lại trận bão năm 1997 (bão Linda) đổ bộ vào miền Tây, bà Thu kể, năm đó nếu bà con trên cồn không đùm bọc nhau sống không nổi.

Chiều tối, chính quyền địa phương cho tàu sang cồn đưa bà con về đất liền trú ẩn cho an toàn, tuy nhiên, khi tàu vừa qua tới nơi giông gió đã ập đến, không về bờ kịp.

Bà con cả cồn kéo nhau tới nhà ông Tám Chiêu trú nhờ vì nhà kiên cố nhất cồn.

Trận bão đó cây cối ngã rạp, nhà cửa tan hoang. Bão qua, người còn, nhà cửa, rau màu đều mất, bà con trên cồn xúm vào giúp nhau dựng lại nhà, dọn vườn để khôi phục cuộc sống thường nhật.

Bà con cồn Hô phục vụ khách món "ngọc ẩn mình" (trứng vịt bọc đất sét nướng). Ảnh: Hòa Hội

Tuy nhiên, những năm gần đây, biến đổi khí hậu, hút cát, làm cồn Hô cũng trong cảnh sạt lở. Trước nhà bà Thu nằm sâu trong cồn, giờ chỉ cách mé sông chưa tới 5m.

“Từ Tết đến giờ 3 lần sạt lở làm vỡ đê bao. Có lần trong cồn ngập hơn 1,5m, cuốn trôi cá, gà, cây trái chết hết. Tình hình sạt lở như thế này không biết cồn còn tồn tại được tới khi nào. Mỗi lần vỡ đê, lòng tôi lo canh cánh, ăn ngủ không yên”, bà Thu buồn bã nói, mắt nhìn xa xăm về phía bờ đê cạnh nhà, vượt qua đê là mênh mông nước sông Cổ Chiên.

Ông Hai Nguyên sống cố cựu ở cồn Hô từ những ngày đầu người dân ra khai phá, chỉ tay về trước nhà rồi bảo, chục năm trước đất còn xa tít ngoài kia gần 100m, giờ sạt lở ăn sâu vào cách mé nhà chỉ 3m, có thể sang năm phải dời nhà vào trong chạy sạt lở.

(Còn nữa)

HÒA HỘI