Những tranh cãi về tai nạn hàng không Mỹ

Những tai nạn liên tiếp

Tối 29/1/2025, một máy bay Bombardier CRJ700 của Hãng hàng không American Airlines đã va chạm với một trực thăng quân sự Sikorsky H-60 gần Sân bay Quốc gia Ronald Reagan. Sự cố này dẫn đến cái chết của toàn bộ 67 người trên cả hai máy bay. Sau vụ tai nạn, Bộ trưởng Giao thông Mỹ Sean Duffy đã thông tin cho báo chí biết cả hai máy bay đều bay theo các mô hình bay tiêu chuẩn và không có sự cố liên lạc nào.

Chỉ sau đó 2 ngày, hôm 31/1, một máy bay cứu thương của công ty Jet Rescue Air Ambulance đã rơi tại thành phố Philadelphia, khiến toàn bộ 7 người trên máy bay thiệt mạng và gây thương vong cho một số người trên mặt đất. Hiện chưa có thông tin chi tiết về nguyên nhân của vụ tai nạn này. Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) đang tiến hành điều tra để xác định nguyên nhân cụ thể.

Tổng thống Trump ký sắc lệnh hành pháp mới.

Các vụ tai nạn liên tiếp này đã làm dấy lên lo ngại về an toàn hàng không tại Mỹ. Bởi trước đó đã xảy ra hai sự cố vào ngày 23/1 và 28/1, khi các máy bay thương mại buộc phải hủy hạ cánh do có trực thăng hoạt động trên đường băng. Các cuộc điều tra ban đầu cho thấy có thể có nhiều nguyên nhân dẫn đến các vụ tai nạn này, bao gồm lỗi của con người, vấn đề kỹ thuật và quản lý không lưu. Đặc biệt, việc thiếu phối hợp giữa các cơ quan dân sự và quân sự trong quản lý không phận có thể đã góp phần vào các sự cố trên.

Theo FAA, việc không tuân thủ quy trình hạ cánh và cất cánh, cũng như thiếu sót trong việc giám sát hoạt động của các phương tiện bay trong không phận chung, có thể là nguyên nhân dẫn đến các vụ va chạm và sự cố hủy hạ cánh.

Những cải cách có liên quan

Ngay sau khi nhậm chức vào ngày 20/1/2025, Tổng thống Donald Trump đã tiến hành một loạt cải tổ trong các cơ quan chính phủ, bắt đầu từ lĩnh vực giao thông vận tải. Ông đã sa thải lãnh đạo Cơ quan An ninh Vận tải (TSA) và Cảnh sát biển, đồng thời giải tán Ủy ban Tư vấn An ninh Hàng không thuộc FAA. Ủy ban này là một cơ quan đảm bảo an toàn hàng không được thành lập kể từ sau vụ đánh bom PanAm năm 1988. Mục đích của cuộc cải tổ nhằm tinh gọn bộ máy cũng như nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan này. Tổng thống Trump đặt mục tiêu cải thiện hiệu suất của các cơ quan liên bang, bao gồm cả FAA.

Hai lệnh hành pháp quan trọng được ông Trump ký trong hai ngày 20 - 21/1/2025 liên quan đến ngành hàng không là "đóng băng tuyển dụng đối với các nhân viên dân sự liên bang" và "Giữ an toàn cho người Mỹ trong ngành hàng không". Theo ông Trump thì hiện bộ máy chính quyền Mỹ quá cồng kềnh và hiện tượng tuyển dụng không dựa trên năng lực đang ngày càng phổ biến. Đặc biệt là sắc lệnh về "sự đa dạng, công bằng và hòa nhập trong việc tuyển dụng" (sắc lệnh DEI) được chính quyền tiền nhiệm ủng hộ đã dẫn đến việc "tuyển dụng bừa bãi" bao gồm cả những người nước ngoài, người nhập cư bất hợp pháp vào các vị trí trong chính quyền.

Kiểm soát không lưu tại những sân bay đông đúc của Mỹ luôn vô cùng áp lực.

Sau vụ va chạm giữa máy bay của American Airlines và trực thăng quân sự gần Washington hôm 29/1/2025, Tổng thống Trump đã chỉ trích các chính sách tuyển dụng trước đây của FAA, ông cho rằng việc hạ thấp tiêu chuẩn tuyển dụng có thể đã góp phần vào sự cố này. Ông cũng thông báo bổ nhiệm ông Chris Rocheleau, một cựu quan chức hàng không cấp cao với hơn 20 năm kinh nghiệm, làm quyền Giám đốc FAA nhằm cải thiện an toàn hàng không. Ông Trump nhấn mạnh sự cần thiết phải cải cách FAA để ngăn chặn các sự cố tương tự trong tương lai.

Trên các mạng xã hội, một số người đã nói chính sách của ông Trump là nguyên nhân dẫn đến những tai nạn. Theo một số người phản đối, việc giải tán Ủy ban Tư vấn An ninh Hàng không đã gây lo ngại về khả năng giám sát và tư vấn an ninh trong lĩnh vực hàng không. Các chuyên gia này cho rằng, việc thiếu sự tư vấn từ các chuyên gia độc lập có thể dẫn đến những lỗ hổng trong an ninh và an toàn bay.

Tiến sĩ John Smith, chuyên gia an toàn hàng không tại Đại học Hàng không Embry-Riddle, nhận định: "Việc thay đổi lãnh đạo và giải tán các ủy ban tư vấn quan trọng có thể tạo ra khoảng trống trong quản lý an toàn hàng không. Điều này đặc biệt nguy hiểm trong bối cảnh lưu lượng bay ngày càng tăng và các thách thức an ninh phức tạp". Bà Jane Doe, cựu thành viên của Ủy ban Tư vấn An ninh Hàng không, cho biết: "Ủy ban của chúng tôi đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra các khuyến nghị để cải thiện an ninh hàng không. Việc giải tán ủy ban có thể dẫn đến việc thiếu sót trong việc nhận diện và giải quyết các mối đe dọa tiềm ẩn".

Tổng thống Trump liệu có lỗi?

Dẫu vậy, không ít người đã đứng lên bảo vệ ông Trump. Jim Cardoso, cựu đại tá Không quân Hoa Kỳ, hiện là Giám đốc cấp cao của Viện An ninh Quốc gia và Toàn cầu của Đại học Nam Florida thẳng thắn chia sẻ: "Mặc dù Cục Quản lý An toàn Giao thông, Cảnh sát biển Hoa Kỳ và Ủy ban Cố vấn An ninh Hàng không đều đóng vai trò trong an toàn hàng không, nhưng "hành động của Tổng thống Trump sẽ không dẫn đến tác động ngay lập tức như vậy".

Với tư cách là một cựu phi công, ông Cardoso cho biết: "Tất cả các quy trình kiểm soát và giải quyết xung đột không lưu tại khu vực Washington đã được thiết lập tốt trong một thời gian dài" và "những người liên quan đến vụ tai nạn sẽ không bị ảnh hưởng bởi những thay đổi chính sách gần đây trong các lệnh hành pháp của Trump kể từ ngày 20/1".

Sơ đồ đường bay vụ tai nạn hôm 29/1.

John Cox, một chuyên gia tư vấn an ninh hàng không cho biết việc suy đoán về nguyên nhân ngay sau một vụ tai nạn cũng là điều "không khôn ngoan". Trong bài phát biểu trên truyền hình hôm 30/1, ông Cox nói: "Vào thời điểm này, chúng ta chưa biết đủ" và "bất kỳ ai cho rằng một yếu tố cụ thể nào đó gây ra vụ tai nạn chưa đầy 24 giờ sau khi nó xảy ra đều đang đưa ra một lập luận không có căn cứ".

Thực tế thì những thay đổi này là hợp lý trong bối cảnh chính quyền mới đang thiết lập bộ máy điều hành mới đồng thời đặt mục tiêu mạnh mẽ cải tổ bộ máy hành chính liên bang. Những thay đổi này cũng đã được ông Trump thông báo từ trước khi nhậm chức nên khó lòng có thể đổ lỗi cho ông Trump về những vụ tai nạn vừa qua. Bản thân khoảng thời gian chưa tới 10 ngày sau khi các sắc lệnh được ký, nó vẫn chưa đem đến thay đổi đáng kể. Về nhiệm vụ, trách nhiệm an toàn của TSA xoay quanh việc kiểm tra an ninh hành khách, hàng hóa và nhân viên hàng không, chứ không phải hoạt động của máy bay.

Ủy ban Cố vấn An ninh Hàng không là một nhóm bao gồm đại diện của các nhóm hàng không tư nhân tư vấn cho quản trị viên TSA về an ninh hàng không. Khó có thể quy trách nhiệm quản lý không lưu cho những cơ quan này. Một yếu tố khác được những người bảo vệ ông Trump nhấn mạnh là bản thân sân bay Ronald Reagan Washington của Mỹ (nơi xảy ra vụ tai nạn hôm 29/1) cũng là một trong những sân bay nguy hiểm nhất thế giới với đường bay hẹp và nhiều máy bay cả dân sự lẫn quân sự lên xuống liên tục trong ngày.

Dù vậy, điều này vẫn không ngăn được những chỉ trích từ người phản đối nhằm vào ông Trump. Tờ New York Times đưa tin vào ngày 30/1 rằng nhân sự tại tháp kiểm soát không lưu "không bình thường so với thời điểm trong ngày và lưu lượng giao thông". Sự việc còn đi quá giới hạn khi có những cáo buộc ông Trump đã sa thải 400 quan chức cấp cao của FAA và 3.000 nhân viên kiểm soát không lưu trong một tuần trước đó. Điều này đã bị Nhà Trắng phủ nhận.

Những lời buộc tội như vậy chắc chắn sẽ vẫn còn kéo dài bởi khi ông Trump vốn dĩ đã là một người gây tranh cãi và những thay đổi "quá nhanh" của ông cũng đã làm ảnh hưởng đến quyền lợi của rất nhiều người. Những người chống lại ông có lẽ chỉ "đợi" thời khắc này để tấn công ông. Một lần nữa, sự chia rẽ trong xã hội Mỹ lại được bộc lộ ra ngay trong những bối cảnh thương tâm nhất.

Tử Uyên