Những điều cần biết về fentanyl

Là thuốc giảm đau opioid dùng điều trị bệnh, giới chuyên gia đánh giá fentanyl an toàn và hiệu quả khi được sử dụng trong môi trường y tế giám sát chặt chẽ. Nhưng đáng tiếc chúng lại dễ bị dùng sai mục đích.

Fentanyl là gì?

Fentanyl có tác dụng hơn morphin 100 lần và hơn heroin 50 lần, thường được kê đơn với tên Actiq (viên ngậm trị đau họng) hoặc Duragesic (miếng dán trên da). Với trường hợp nhập viện hay phẫu thuật, bác sĩ có thể tiêm fentanyl có tên Sublimaze.

Khi một người mắc chứng rối loạn opioid do lạm dụng fentanyl, đó thường là fentanyl được sản xuất bất hợp pháp chứ không phải dược phẩm theo toa. Ví dụ người đó có thể mua chất này dưới dạng bột hoặc viên bỏ vào hộp đựng nhỏ.

Fentanyl tác động đến não như thế nào?

Giống như các loại thuốc opioid khác, fentanyl liên kết với thụ thể trong não ảnh hưởng đến cảm xúc và cơn đau, gây hưng phấn đồng thời giảm đau.

Tác động của fentanyl tùy thuộc vào kích cỡ lẫn tình trạng sức khỏe tổng thể của mỗi người, liều lượng sử dụng, sự kết hợp với thuốc khác, tiền sử dùng thuốc opioid.

Theo thời gian não sẽ thích nghi với fentanyl, khiến người dùng khó có cảm xúc tích cực nếu thiếu thuốc, cuối cùng dẫn đến nghiện.

Sử dụng trong y tế

Fentanyl theo toa có sẵn dưới dạng viên ngậm, thuốc xịt họng hoặc xịt mũi, thuốc tiêm. Bác sĩ dùng chúng gây mê cho người bị bệnh tim hoặc phẫu thuật tim, kiểm soát cơn đau do ung thư hoặc do đau mãn tính từ trung bình đến nặng, giảm đau cho người vốn đang dùng thuốc giảm đau hoặc dung nạp opioid.

Ở dạng miếng dán, fentanyl sẽ thẩm thấu từ từ qua da trong tối đa 72 giờ. Bác sĩ chỉ kê đơn miếng dán cho người dung nạp liệu pháp opioid có độ mạnh tương tự. Fentanyl tiếp tục phát huy tác dụng sau khi tháo miếng dán vì da đã hấp thụ thuốc.

Tác dụng phụ

Tác dụng phụ của fentanyl thường là lú lẫn, buồn ngủ, buồn nôn, bí tiểu, co cơ. Người dùng miếng dán còn có thể bị đổi màu da, phát ban, ngứa ngáy, sưng tại vị trí dán. Người lớn tuổi dễ bị tác dụng phụ hơn người trẻ nên bác sĩ thường sẽ theo dõi kỹ bệnh nhân trong nhóm tuổi này.

Dùng sai mục đích

Bất cứ ai cũng có thể uống, hút, hít hoặc tiêm fentanyl mà không có toa bác sĩ. Miếng dán đã vứt bỏ vẫn chứa lượng thuốc đáng kể nên có khả năng phần gel bị lấy đi sử dụng. Đôi lúc vài loại ma túy như heroin hay cocaine được trộn với fentanyl để mạnh hơn.

Với người nghiện fentanyl, triệu chứng bắt đầu xuất hiện sớm nhất là vài giờ sau khi ngừng dùng, bao gồm nôn mửa và tiêu chảy, đau cơ lẫn xương, gặp vấn đề về giấc ngủ, ớn lạnh nổi da gà, thèm ăn dữ dội, cử động chân mất kiểm soát.

Dùng fentanyl quá liều hoàn toàn có thể tử vong, dù chỉ là nạp thêm lượng nhỏ. Rủi ro tùy thuộc kích thước cơ thể lẫn khả năng dung nạp của người dùng.

Cẩm Bình