Những công việc có nguy cơ biến mất vì tự động hóa và AI

Báo cáo “Tương lai của việc làm 2025” của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) mang đến một cái nhìn toàn cảnh về sự dịch chuyển nghề nghiệp, các ngành nghề tăng trưởng và suy giảm, cũng như những kỹ năng thiết yếu để tồn tại và phát triển trong thời đại mới.

Thế giới việc làm đang trải qua một cuộc chuyển đổi mạnh mẽ, với sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo (AI), tự động hóa và những thay đổi kinh tế - xã hội.

Nhiều công việc, ngành nghề sẽ biến đổi mạnh nhờ AI, tự động hóa. Ảnh: Pexels

AI, tự động hóa và sự biến đổi việc làm

Công nghệ đang thúc đẩy những thay đổi sâu rộng trong thị trường lao động, khi các hệ thống tự động hóa và AI ngày càng thay thế con người trong nhiều lĩnh vực.

WEF dự báo rằng trong 5 năm tới, dự kiến sẽ có 170 triệu việc làm được tạo ra và 92 triệu việc làm bị thay thế, tạo nên sự thay đổi mang tính cấu trúc thị trường lao động.

Trong đó, tác động của tự động hóa được thể hiện rõ nét nhất ở những công việc lặp đi lặp lại và có thể được số hóa. Chẳng hạn, các vị trí nhập liệu, thư ký hành chính hay nhân viên kế toán sẽ dần bị thay thế bởi phần mềm AI.

Ngược lại, các ngành nghề liên quan đến AI, khoa học dữ liệu và phát triển bền vững lại chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ khi nhu cầu về phân tích dữ liệu, xử lý thông tin và xây dựng hệ thống số hóa ngày càng lớn.

Các ngành nghề có mức tăng trưởng lớn nhất về số lượng việc làm. Biểu đồ này cho thấy sự pha trộn giữa các ngành nghề truyền thống (nông nghiệp, xây dựng, bán lẻ) và các lĩnh vực hiện đại (công nghệ, giáo dục, dịch vụ) trong xu hướng phát triển việc làm. Ảnh: WEF

Những ngành nghề đang suy giảm mạnh nhất về số lượng việc làm. Biểu đồ này cho thấy tác động mạnh mẽ của công nghệ, tự động hóa và chuyển đổi số lên thị trường lao động, khiến nhiều công việc truyền thống suy giảm nhanh chóng. Ảnh: WEF

Không chỉ công nghệ, các yếu tố kinh tế vĩ mô như lạm phát, tăng trưởng chậm lại và biến đổi khí hậu cũng góp phần thay đổi cơ cấu việc làm. Các doanh nghiệp đang chuyển hướng đầu tư vào năng lượng tái tạo và các sáng kiến xanh, kéo theo sự gia tăng nhu cầu về nhân lực trong lĩnh vực môi trường và quản lý bền vững.

Ngành nghề nào sẽ tăng trưởng, ngành nào đang suy giảm?

Tác động của công nghệ, tự động hóa... không chỉ làm biến mất một số công việc mà còn mở ra những cơ hội nghề nghiệp mới.

Các chuyên gia AI, kỹ sư dữ liệu và nhà phát triển phần mềm đang trở thành những vị trí được săn đón, khi các công ty ngày càng đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số. Bên cạnh đó, sự phát triển của năng lượng tái tạo cũng thúc đẩy nhu cầu về các chuyên gia môi trường và kỹ sư năng lượng xanh.

Trong khi đó, những công việc mang tính lặp lại, phụ thuộc nhiều vào quy trình thủ công đang dần bị thay thế. Nhân viên hành chính, kế toán, thống kê hay các vị trí nhập dữ liệu đối mặt với nguy cơ thu hẹp khi phần mềm và hệ thống tự động ngày càng trở nên hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, thay vì nhìn nhận đây là một cuộc khủng hoảng, những thay đổi này thực chất là cơ hội để người lao động chuyển dịch sang những lĩnh vực có giá trị cao hơn, yêu cầu tư duy sáng tạo và kỹ năng công nghệ.

Tự động hóa đang tăng tốc, nhưng đừng lo, con người vẫn có chỗ đứng. Báo cáo cho thấy nhiều công việc sẽ là sự kết hợp giữa kỹ năng con người và hỗ trợ công nghệ. Ví dụ, trong ngành y tế hay dịch vụ CNTT, sự sáng tạo và đồng cảm của con người vẫn là yếu tố không thể thay thế.

Sự phát triển của năng lượng tái tạo cũng thúc đẩy nhu cầu về các chuyên gia môi trường và kỹ sư năng lượng xanh. Ảnh: TIỂU MINH

Những kỹ năng quan trọng trong tương lai

Giữa làn sóng chuyển đổi mạnh mẽ, người lao động cần trang bị những kỹ năng phù hợp để duy trì lợi thế cạnh tranh. Tư duy phân tích, sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề sẽ trở thành những yếu tố quan trọng giúp con người làm chủ công nghệ thay vì bị thay thế bởi nó.

Khả năng thích ứng và học hỏi cũng được đánh giá cao khi tốc độ thay đổi của thị trường lao động ngày càng nhanh.

Ngoài ra, kỹ năng công nghệ cũng là yếu tố không thể thiếu. Việc nắm vững các công cụ số, hiểu về AI, big data hay an ninh mạng sẽ giúp người lao động gia tăng giá trị trong mắt nhà tuyển dụng.

Cùng với đó, các kỹ năng mềm như giao tiếp, lãnh đạo và quản lý cảm xúc cũng đóng vai trò quan trọng, bởi dù công nghệ có phát triển đến đâu, những tương tác giữa con người với nhau vẫn luôn là yếu tố cốt lõi trong công việc.

Không học, bạn sẽ tụt hậu

Tương lai của việc làm không chỉ phụ thuộc vào sự phát triển của công nghệ mà còn nằm ở khả năng thích ứng của con người. Những ai không chịu thay đổi sẽ dần bị bỏ lại phía sau, trong khi những người liên tục học hỏi và nâng cao kỹ năng sẽ nắm bắt được những cơ hội mới.

Hơn bao giờ hết, việc đầu tư nâng cao kỹ năng (upskilling) và đào tạo lại (reskilling) là điều bắt buộc để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Những cá nhân chủ động trau dồi kỹ năng công nghệ, kết hợp với tư duy linh hoạt và sáng tạo, sẽ có nhiều lợi thế hơn trong cuộc đua nghề nghiệp, ngược lại, nếu không học, bạn sẽ tụt hậu.

Học hỏi không ngừng là cách để không bị mất việc trong tương lai. Ảnh: Pexels

Tiểu Minh