Những biến số quyết định thắng thua trong cuộc chiến chip Mỹ-Trung

Cuộc chiến chip Mỹ-Trung vẫn đang diễn ra gay gắt. Ảnh: Sohu.

Trung Quốc âm thầm chiếm lĩnh thị trường chip cấp thấp

Số liệu thống kê cho thấy: vào năm 2024, tốc độ tăng trưởng chip Trung Quốc thực sự đáng sợ. Trong cả năm, tổng sản lượng chip của Trung Quốc đạt 451,42 tỷ đơn vị, tăng 22,2% so với năm trước. Tốc độ tăng trưởng mỗi tháng của ngành sản xuất chip Trung Quốc là hơn 10%, thậm chí có tháng lên tới 35%. Quy ra năng lực sản xuất chip hàng ngày của họ đã đạt 1,24 tỷ đơn vị, chiếm 28% thị trường toàn cầu.

Lấy SMIC làm ví dụ. Lợi nhuận ròng của công ty trong quý I/2025 tăng vọt 166,5% so với cùng kỳ năm trước. Doanh số bán wafer của công ty đã tăng vọt từ 1,79 triệu năm ngoái lên 2,29 triệu đơn vị và tỷ lệ sử dụng công suất đạt gần 90%. Những con chip này đã đi đâu? Điện thoại di động, đồ gia dụng, ô tô, thiết bị công nghiệp, thậm chí cả đồng hồ thông minh và robot quét nhà đều sử dụng công nghệ này. 70% đơn hàng trên thế giới đang đổ vào các nhà máy Trung Quốc.

Điều thậm chí còn gây sốc hơn đối với Mỹ là sự "bá chiếm" của Trung Quốc trên thị trường đã tạo ra những đột phá trong công nghệ cao cấp. Sau khi bị cấm, Huawei vẫn sử dụng quy trình 28nm để tạo ra chip Ascend 910C, có tính năng gần bằng H100 của Nvidia. Khả năng suy luận AI thực tế của nó đạt được 60% của H100. Xiaomi thậm chí còn ghê gớm hơn. Chip chủ lực 3nm do công ty này tự phát triển đã được đưa vào sản xuất hàng loạt, trực tiếp thâm nhập vào thị trường điện thoại di động cao cấp.

Làm thế nào Trung Quốc giành được 28% thị phần chip toàn cầu vào năm 2024? Họ không dựa trên việc bán rẻ phá giá mà dựa trên sự đột phá vững chắc từng bước một. Từ cải tiến công nghệ đến thử nghiệm kiểm định, từ tối ưu hóa gia công đến khớp nối thiết bị đầu cuối, mọi khâu đều được thực hiện ở mức độ tốt nhất, đó chính là sự đột phá.

Trung Quốc được cho là đang chiếm ưu thế nhờ chiếm lĩnh được thị trường chip cấp trung bình và thấp. Ảnh: Sohu.

Một số chuyên gia về chất bán dẫn của Nhật Bản gần đây cũng đứng ngồi không yên. Họ phát hiện ra rằng chip của Trung Quốc đang xâm nhập vào nhiều thiết bị đầu cuối với tốc độ đáng kinh ngạc, âm thầm nhưng đã có ở khắp mọi nơi. Họ ngạc nhiên khi phát hiện ra Trung Quốc không cạnh tranh với Mỹ về công nghệ cao cấp mà thay vào đó sử dụng cách tiếp cận thực tế hơn để hoàn tất bao vây thị trường.

Muốn kiểm soát thị trường chip thế giới, vấn đề hiện nay không phải là ai có công nghệ tiên tiến nhất, mà là ai có thể cung cấp công nghệ, cung cấp đều đặn và giá cả chấp nhận được. Trung Quốc dường như đã nắm bắt được điều này.

Trung Quốc không mù quáng theo đuổi những quy trình chip cao cấp. Ngược lại, họ chọn bắt đầu bằng những quy trình hoàn thiện và nắm bắt chắc nhịp đập của thị trường tầm trung và thấp. Hướng tiếp cận này khiến các công ty Mỹ khó lòng cạnh tranh.

Nhiều người không biết rằng chip của Trung Quốc rẻ không phải vì bớt xén chi phí mà vì tính hoàn chỉnh của chuỗi công nghiệp và kiểm soát giá thành chặt chẽ. Bản địa hóa chuỗi cung ứng, nội địa hóa thiết bị và ổn định hệ thống nhân tài là ba bước trong quy trình, giúp giảm giá thành xuống mức đáng sợ. Trong khi những nước khác vẫn đang chờ được giao thiết bị, Trung Quốc đã sản xuất chip theo số lượng lớn. Đằng sau điều này không phải là phép màu, mà là khả năng phục hồi dưới áp lực.

Chip Trung Quốc giờ đây có mặt trong mọi sản phẩm lĩnh vực hàng tiêu dùng. Ảnh: Sohu.

Tính toán sai lầm của Mỹ

Trong khi đó, người Mỹ vẫn đặt hy vọng vào công nghệ tiên tiến. Nhưng vấn đề là những con chip hàng đầu đó được sử dụng ở đâu? Vũ khí tiên tiến và siêu máy rất cần đến những con chip này, nhưng quy mô hạn chế và giới hạn thị trường là rõ ràng. Lĩnh vực hàng tiêu dùng đại chúng có vẻ có giá trị thấp, thực chất lại là lĩnh vực tiêu thụ nhiều chip nhất.

Hiện nay, Mỹ đang tin rằng họ nắm thế chủ động, nhưng dường như đang đi chệch hướng. Do chuỗi công nghiệp của Trung Quốc đã chuyển từ có thể sản xuất sang sản xuất được, nên Mỹ khó có thể ngăn chặn bằng bất kỳ lệnh trừng phạt nào.

Chiến lược chip cao cấp của Mỹ cũng không chắc chắn: Một máy quang khắc EUV có giá 400 triệu USD, đòi hỏi sự hợp tác của 5.000 nhà cung cấp ở 40 quốc gia, riêng việc lắp ráp đã mất nửa năm. Các dây chuyền sản xuất chip tiên tiến của Trung Quốc chỉ tốn 1/3 chi phí so với các dây chuyền sản xuất chip cao cấp và chỉ mất 18 tháng từ khi bắt đầu dự án đến khi sản xuất hàng loạt.

Máy quang khắc High-NAEUV của ASML vẫn đang trong quá trình điều chỉnh, nhưng chip 28 nm của Trung Quốc đã có trong hệ thống quản lý pin của xe Tesla Model Y, trong các trạm gốc 5G của châu Âu và thậm chí trong các thiết bị nhà thông minh của Mỹ.

Điều đáng kinh ngạc là Trung Quốc đã biến những con chip thông dụng thành "vũ khí chiến lược". 80% thiết bị IoT (Internet vạn vật) trên thế giới và 60% thiết bị điện tử ô tô sử dụng chip 28 nm trở lên. Khi Trung Quốc đẩy giá loại chip này lên 60% so với giá thị trường quốc tế, có thể làm gián đoạn hoạt động sản xuất ở các nước khác.

Các công ty Nhật Bản gần đây đã phát hiện ra một thực tế mới: vật liệu bán dẫn mà họ tự hào đang bị Trung Quốc thay thế. Chất cản quang của Xinyang Thượng Hải đã thâm nhập vào chuỗi cung ứng của TSMC và nguồn MO của Đại học Khoa học Công nghệ Nam Kinh chiếm 70% thị trường toàn cầu.

Trung Quốc đã xây dựng một “vòng lặp ngược khép kín” bằng cách sử dụng các con chip phổ thông. Bị hạn chế mua máy in thạch bản, Trung Quốc liền sử dụng những con chip phổ thông để chiếm lĩnh thị phần, sau đó dùng số tiền kiếm được để đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, rồi chiếm lĩnh thị trường chip cao cấp. Chiến thuật “lấy nông thôn bao vây thành thị” này có hiệu quả hơn là đối đầu trực tiếp.

Chuỗi công nghiệp toàn cầu hiện đang được tái cấu trúc: Volkswagen của Đức đã chủ động mở rộng hợp tác về nền tảng xe điện để có được giấy phép xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc; Công ty ASML của Hà Lan đã âm thầm khởi động lại việc xuất khẩu một số máy in thạch bản sang Trung Quốc; và thậm chí Intel của Mỹ cũng đã bắt đầu vận động chính phủ nới lỏng các hạn chế đối với thiết bị dưới 28 nm.

Điều này là do họ phát hiện ra rằng sau khi Trung Quốc có được chỗ đứng vững chắc tại các thị trường phát triển, các rào cản đối với thị trường cao cấp đã sụp đổ - giống như khi các công ty ô tô Nhật Bản mở cửa thị trường bằng những chiếc xe phổ thông và cuối cùng đã lật đổ được sự thống trị của ngành xe hơi hạng sang tại Mỹ.

Theo Sohu, Toutiao

Thu Thủy