Nghiên cứu: Nguy cơ tử vong sớm tăng cao khi lạm dụng thực phẩm siêu chế biến

Một nghiên cứu tổng hợp mới đây, dựa trên dữ liệu từ hơn 240.000 người, đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến làm tăng nguy cơ tử vong sớm do bất kỳ nguyên nhân nào.

Đây là một cảnh báo quan trọng về những tác động tiêu cực của thực phẩm siêu chế biến đối với sức khỏe, đặc biệt trong độ tuổi từ 30 đến 69, khi tử vong được coi là quá sớm.

Nghiên cứu được dẫn đầu bởi Carlos Augusto Monteiro, giáo sư danh dự về dinh dưỡng và sức khỏe cộng đồng tại Trường Y tế Công cộng Đại học São Paulo (Brazil), cũng là người phát triển hệ thống phân loại thực phẩm NOVA vào năm 2009.

Theo Monteiro, thực phẩm siêu chế biến là các sản phẩm có ít hoặc không có thành phần thực phẩm nguyên chất, được chế biến chủ yếu từ các thành phần hóa học rẻ tiền và chất phụ gia tổng hợp. Khi tăng 10% lượng calo tiêu thụ từ thực phẩm siêu chế biến, nguy cơ tử vong sớm tăng gần 3%.

Ảnh minh họa: Shona Wilkinson

Trong hệ thống phân loại NOVA, thực phẩm được chia thành 4 nhóm. Nhóm một gồm các thực phẩm chưa qua chế biến hoặc chế biến tối thiểu như trái cây, rau củ, thịt, sữa và trứng. Nhóm hai bao gồm các thành phần ẩm thực như muối, thảo mộc, dầu.

Nhóm ba bao gồm thực phẩm chế biến kết hợp nhóm một và nhóm hai, ví dụ như đồ hộp hay rau đông lạnh. Nhóm bốn là thực phẩm siêu chế biến, được chế biến chủ yếu từ các thành phần rẻ tiền và chất phụ gia, chẳng hạn như thực phẩm chế biến sẵn và thức ăn nhanh.

Monteiro khẳng định rằng cơ thể con người có thể không thích nghi được với những thực phẩm này, dẫn đến các phản ứng có thể gây hại, làm suy yếu các hệ thống trong cơ thể. Bài viết của ông trên tạp chí The BMJ vào năm ngoái cho rằng cơ thể có thể phản ứng với thực phẩm siêu chế biến như thể chúng vô dụng hoặc có hại, dẫn đến các tác động tiêu cực đến sức khỏe.

Mặc dù vậy, phản biện từ ngành công nghiệp thực phẩm cũng được đưa ra. Sarah Gallo, Phó chủ tịch cấp cao về chính sách sản phẩm của Hiệp hội Thương hiệu Tiêu dùng, cho rằng nghiên cứu này có thể gây hiểu lầm và khiến người tiêu dùng bối rối.

Bà Gallo cho rằng việc loại bỏ các sản phẩm thực phẩm tiện lợi và giá cả phải chăng có thể giảm khả năng tiếp cận các thực phẩm dinh dưỡng, từ đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến chế độ ăn uống và làm trầm trọng thêm sự chênh lệch về sức khỏe.

Các nghiên cứu trước đây cũng đã chỉ ra mối liên hệ giữa thực phẩm siêu chế biến và các bệnh lý như bệnh tim mạch, rối loạn tâm thần, béo phì, trầm cảm và lo âu.

Một nghiên cứu tháng 2/2024 đã tìm thấy bằng chứng mạnh mẽ rằng tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến có thể làm tăng nguy cơ tử vong sớm liên quan đến bệnh tim mạch và các rối loạn tâm thần lên đến 50%. Cùng với đó, các nguy cơ về lo âu, béo phì, rối loạn giấc ngủ và bệnh tiểu đường loại 2 cũng tăng lên đến 55%, 41%, và 40% tương ứng.

Nghiên cứu tháng 5/2024 còn chỉ ra rằng việc bổ sung chỉ 10% thực phẩm siêu chế biến vào chế độ ăn uống có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến nhận thức và đột quỵ. Một nghiên cứu khác vào năm 2023 phát hiện mối liên hệ giữa việc tiêu thụ thêm thực phẩm siêu chế biến và nguy cơ ung thư đường tiêu hóa.

Theo các ước tính, hiện nay gần 70% nguồn cung thực phẩm tại Mỹ là thực phẩm siêu chế biến. Theo Fang Fang Zhang, Phó giáo sư tại Đại học Tufts, "2/3 lượng calo mà trẻ em tiêu thụ ở Mỹ là thực phẩm siêu chế biến, trong khi khoảng 60% chế độ ăn của người lớn cũng bao gồm thực phẩm này".

Đặc biệt, nghiên cứu mới được công bố trên Tạp chí Y học Dự phòng Mỹ còn mở rộng phạm vi phân tích, ước tính số ca tử vong có thể ngăn ngừa được tại 8 quốc gia với mức tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến thấp, trung bình và cao.

Các quốc gia như Colombia và Brazil, nơi có mức tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến thấp hơn, có thể ngăn ngừa được hàng nghìn ca tử vong nếu thực phẩm này được loại bỏ hoàn toàn.

Mặc dù các nhà nghiên cứu thừa nhận rằng việc xác định chính xác nguyên nhân tử vong do thực phẩm siêu chế biến là rất khó khăn, nhưng nghiên cứu này vẫn cung cấp bằng chứng quan trọng cho thấy mối liên hệ giữa việc tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến và tình trạng sức khỏe kém hơn.

Hoài Phương (theo CNN, Guardian)