Ngắm những Di sản Tư liệu thế giới đầu tiên của Việt Nam tại Đà Lạt

Năm 1975, toàn bộ Mộc bản Triều Nguyễn đã được giao về Cục Lưu trữ Nhà nước, bảo quản tại nhà Dòng Chúa cứu thế và từ năm 1984 đến nay, được chuyển về bảo quản tại khu biệt điện Trần Lệ Xuân cũ, nay là Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV.

Mộc bản Triều Nguyễn được bảo quản kỹ lưỡng và khoa học.

Theo tư liệu, Mộc bản Triều Nguyễn là khối tài liệu gồm nhiều pho sách quý, mang tính biểu trưng của một vương triều. Mỗi tác phẩm từ khi biên soạn cho đến khi khắc in đều phải theo mệnh lệnh của vua.

Khối Mộc bản Triều Nguyễn gồm 33.976 tấm, được tạm chia thành hơn 100 đầu sách với nhiều chủ đề như: lịch sử, địa lý, chính trị - xã hội, quân sự, pháp chế, văn hóa - giáo dục, tôn giáo - tư tưởng - triết học, ngôn ngữ - văn tự; văn thơ.

Đây là nguồn sử liệu tin cậy, còn khá nguyên vẹn để khảo cứu, đối chiếu, phục vụ cho việc nghiên cứu lịch sử Việt Nam trên nhiều lĩnh vực.

Trước khi được chuyển lên Đà Lạt thì toàn bộ khối tài liệu Mộc bản được lưu trữ tại Huế.

Mộc bản Triều Nguyễn là một loại hình tài liệu đặc biệt quý hiếm trong kho tàng lịch sử văn hóa Việt Nam đã được UNESCO công nhận là Di sản Tư liệu thế giới đầu tiên của Việt Nam vào ngày 31/7/2009.

Các nhà nghiên cứu trên thế giới tới tham quan khu Mộc bản Triều Nguyễn.

Là một dạng lưu trữ đặc biệt của Việt Nam và rất hiếm có trên thế giới, Mộc bản Triều Nguyễn được bảo quản nghiêm ngặt và khoa học, được sắp xếp trên kệ, cố định vị trí bằng các tấm đỡ tài liệu.

Mộc bản là những ván gỗ khắc chữ Hán Nôm ngược để in sách được dùng phổ biến ở Việt Nam trong thời kỳ phong kiến.

Mộc bản được chỉnh lý theo chủ đề như lịch sử, địa lý, văn hóa, quân sự,… Kho bảo quản được trang bị máy đo nhiệt độ, độ ẩm để kiểm tra, theo dõi, kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm tối ưu nhằm kéo dài tuổi thọ cho khối tài liệu.

Mộc bản Triều Nguyễn có ý nghĩa về mặt lịch sử, văn hóa...

Hiện nay, với sự phát triển của khoa học công nghệ, Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV đã đẩy mạnh việc ứng dụng AI góp phần nâng cao hiệu quả công tác lưu trữ, đồng thời phát huy tối đa giá trị tài liệu lưu trữ khi đến gần hơn với công chúng.

Việc biên soạn và khắc in Mộc bản dưới Triều Nguyễn được các đời vua hết sức coi trọng, nhằm lưu truyền chính sử, chính sách, pháp luật của triều đình đến với dân chúng.

Để mở cửa khu lưu trữ, đón du khách tham quan, tại khu vực lưu trữ, tường phòng được sử dụng bằng kính trong suốt và đảm bảo an toàn. Qua đó, du khách có thể chứng kiến khối tài liệu quý giá "độc nhất vô nhị", tìm hiểu về lịch sử Việt Nam.

Dù được bảo quản tốt nhưng nhiều mộc bản vẫn bị cong vênh, mối mọt qua thời gian dài.

Cụ thể; khi chạm tay lên màn hình, du khách có thể xem quy trình biên soạn và khắc in mộc bản gồm các công đoạn tuyển chọn thợ khắc, chuẩn bị vật liệu, biên soạn và khắc, in mộc bản được thể hiện sinh động thông qua công nghệ trình chiếu Hologram...

Vào năm 2023, tại TP Đà Lạt đã diễn ra Lễ công bố hoàn thành dự án “Bảo tồn khẩn cấp mộc bản Triều Nguyễn – Di sản tư liệu thế giới bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV. Dự án được Quỹ Bảo tồn Văn hóa Đại sứ Hoa Kỳ viện trợ năm 2020 với sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhiều cán bộ lưu trữ tay nghề cao, giàu kinh nghiệm.

Bảo Yên