Nạp quá nhiều vitamin B6 có thể gây tổn thương thần kinh

Trong những tuần gần đây, đã có nhiều báo cáo về các phản ứng nghiêm trọng ở những người đã dùng thuốc bổ sung vitamin B6 không kê đơn. Ngộ độc vitamin B6 có thể gây tổn thương thần kinh và dẫn đến các triệu chứng bao gồm tê, ngứa ran và thậm chí là khó đi lại và di chuyển.

Trong một số trường hợp, những người bị ảnh hưởng không biết sản phẩm có chứa bất kỳ vitamin B6 nào. Vậy vitamin B6 là gì, nó có ở đâu và liều lượng bao nhiêu là quá nhiều? Sau đây là những điều bạn cần biết về chất dinh dưỡng thiết yếu này.

Vitamin B6 là gì?

Vitamin B6 (còn được gọi là pyridoxine) là một nhóm gồm sáu hợp chất có cấu trúc hóa học tương tự nhau. Đây là một chất dinh dưỡng thiết yếu mà chúng ta cần nó cho các chức năng bình thường của cơ thể, nhưng chúng ta không thể tự sản xuất ra nó.

Người trưởng thành từ 19 đến 50 tuổi cần 1,3 mg vitamin B6 mỗi ngày. Liều khuyến cáo thấp hơn đối với thanh thiếu niên và trẻ em, và cao hơn đối với những người từ 51 tuổi trở lên (1,7 mg đối với nam giới và 1,5 mg đối với phụ nữ) và những người đang cho con bú hoặc mang thai (1,9 mg).

Hầu hết chúng ta đều hấp thụ vitamin này trong chế độ ăn uống của mình – chủ yếu từ các sản phẩm động vật, bao gồm thịt, sữa và trứng. Vitamin này cũng có trong nhiều loại thực phẩm thực vật khác nhau, gồm rau bina, cải xoăn, chuối và khoai tây, vì vậy tình trạng thiếu hụt vitamin này rất hiếm, ngay cả đối với người ăn chay và thuần chay.

Các thực phẩm giàu vitamin B6

Vitamin B6 mà chúng ta tiêu thụ trong chế độ ăn uống không hoạt động, nghĩa là cơ thể không thể sử dụng nó. Để kích hoạt B6, gan chuyển hóa nó thành một hợp chất gọi là pyridoxal-5′-phosphate (PLP).

Ở dạng này, vitamin B6 giúp cơ thể thực hiện hơn 140 chức năng của tế bào, từ việc xây dựng và phân hủy protein, sản xuất hồng cầu, điều hòa lượng đường trong máu đến hỗ trợ chức năng não…

Nói tóm lại, vitamin B6 rất quan trọng đối với sức khỏe tổng thể và cũng có liên quan đến việc giảm nguy cơ ung thư và viêm. Do vậy, dù có sẵn trong chế độ ăn uống, vitamin B6 cũng được đưa vào nhiều loại thực phẩm bổ sung, vitamin tổng hợp và các sản phẩm khác, chẳng hạn như đồ uống tăng lực.

Chúng ta có nên lo lắng về tình trạng ngộ độc không?

Ngộ độc vitamin B6 cực kỳ hiếm gặp. Hầu như không bao giờ xảy ra chỉ do chế độ ăn uống, trừ khi có rối loạn di truyền hoặc bệnh lý ngăn cản quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng (như bệnh celiac).

Điều này là do cả 8 loại vitamin trong nhóm B đều tan trong nước. Nếu bạn tiêu thụ nhiều vitamin hơn nhu cầu của cơ thể, vitamin có thể được bài tiết dễ dàng và vô hại qua nước tiểu.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm gặp, lượng vitamin B6 dư thừa sẽ tích tụ trong máu, dẫn đến tình trạng gọi là bệnh thần kinh ngoại biên. Chúng ta vẫn chưa chắc chắn tại sao tình trạng này xảy ra ở một số người nhưng không phải ở những người khác.

Bệnh thần kinh ngoại biên xảy ra khi các dây thần kinh cảm giác - những dây thần kinh nằm ngoài não và tủy sống của chúng ta gửi thông tin đến hệ thần kinh trung ương - bị tổn thương và không thể hoạt động. Tình trạng này có thể do nhiều loại bệnh gây ra (và được biết đến nhiều nhất ở bệnh tiểu đường loại 2).

Các triệu chứng phổ biến nhất là tê và ngứa ran, thậm chí trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể gặp khó khăn khi giữ thăng bằng hoặc đi lại.

Chúng ta không biết chính xác lượng vitamin B6 dư thừa gây ra bệnh thần kinh ngoại biên như thế nào, nhưng người ta cho rằng nó ảnh hưởng đến cách chất dẫn truyền thần kinh GABA gửi tín hiệu đến các dây thần kinh cảm giác.

Vitamin B6 có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho dây thần kinh. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng các triệu chứng được cải thiện khi người đó ngừng dùng thực phẩm bổ sung. Tuy nhiên, các triệu chứng sẽ không hoàn toàn biến mất.

Thế nào được coi là quá mức? Và điều này đã thay đổi chưa?

Độc tính thường chỉ xảy ra khi mọi người dùng thực phẩm bổ sung với liều lượng B6 cao. Cho đến năm 2022, chỉ những sản phẩm có hơn 50mg vitamin B6 mới được yêu cầu phải hiển thị cảnh báo về bệnh lý thần kinh ngoại biên. Nhưng Cục Quản lý Hàng hóa Trị liệu (Úc) đã hạ mức này xuống và hiện yêu cầu bất kỳ sản phẩm nào chứa hơn 10mg vitamin B6 đều phải có cảnh báo. Cục Quản lý Hàng hóa Trị liệu cũng đã giảm một nửa giới hạn vitamin B6 tính theo ngày mà một sản phẩm có thể cung cấp - từ 200mg xuống 100mg.

Những thay đổi này diễn ra sau khi cơ quan này nhận được 32 báo cáo về bệnh lý thần kinh ngoại biên ở những người dùng thực phẩm bổ sung. Hai phần ba trong số những người này dùng ít hơn 50mg vitamin B6.

Cục Quản lý Hàng hóa Trị liệu thừa nhận rằng rủi ro khác nhau giữa từng người và vẫn chưa nắm chính xác mọi thứ. Họ không xác định được liều lượng tối thiểu, thời gian sử dụng hoặc các yếu tố rủi ro của bệnh nhân.

Nhưng vitamin B vẫn tốt cho ta?

Theo hai nhà nghiên cứu từ Đại học RMIT, thứ gì quá nhiều cũng có thể gây ra vấn đề. Các hướng dẫn được cập nhật có khả năng làm giảm đáng kể nguy cơ độc tính. Chúng cũng giúp người tiêu dùng nhận thức rõ hơn về những sản phẩm nào có chứa B6 và những rủi ro. Cục Quản lý Hàng hóa Trị liệu sẽ tiếp tục theo dõi bằng chứng và sửa đổi các hướng dẫn nếu cần thiết.

Mặc dù độc tính của vitamin B6 rất hiếm, nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi về lý do tại sao một số người bị bệnh thần kinh ngoại biên khi dùng các chất bổ sung liều thấp hơn. Có thể là một số hợp chất vitamin B cụ thể có tác dụng mạnh hơn hoặc một số người có thể bị các bệnh lý di truyền hoặc các bệnh khiến họ có nguy cơ cao hơn.

Vậy ta nên làm gì?

Hầu hết mọi người không cần phải chủ động tìm kiếm vitamin B6 trong các chất bổ sung. Tuy nhiên, nhiều báo cáo gửi đến Cục Quản lý Hàng hóa Trị liệu cho biết vitamin B6 được thêm vào các chất bổ sung được dán nhãn là ma-giê hoặc kẽm và một số người không hề biết rằng họ đang tiêu thụ nó.

Điều quan trọng là phải luôn kiểm tra nhãn nếu bạn đang dùng một loại thuốc hoặc chất bổ sung mới, đặc biệt là nếu nó chưa được chuyên gia chăm sóc sức khỏe kê đơn rõ ràng.

Đặc biệt thận trọng nếu bạn đang dùng nhiều loại thực phẩm bổ sung. Mặc dù một loại vitamin tổng hợp không có khả năng gây ra vấn đề, nhưng việc bổ sung thêm một loại magiê để điều trị chuột rút hoặc một loại kẽm để điều trị các triệu chứng cảm lạnh và cúm có thể gây ra tình trạng quá liều vitamin B6 theo thời gian và làm tăng nguy cơ của bạn.

Quan trọng là, hãy chú ý đến các triệu chứng có thể chỉ ra bệnh thần kinh ngoại biên, chẳng hạn như kim châm, tê hoặc đau ở bàn chân hoặc bàn tay, nếu bạn thay đổi hoặc thêm một loại thực phẩm bổ sung. Điều cuối cùng cần nhớ, nếu bạn cần lời khuyên, bạn nên trao đổi với bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng hoặc dược sĩ.

Anh Tú