'Lò mổ' - Bi ca day dứt của Nguyễn Quang Thiều

Tháng 2/2025, Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều ra mắt trường ca Lò mổ (NXB HNV). Sách gây xôn xao dư luận trước khi phát hành bởi nội dung, hình thức thể hiện và cách quảng bá rất riêng của ông trên Facebook, cũng như của một số fan hâm mộ và bạn hữu có uy tín.

Trường ca "Lò Mổ" của tác giả Nguyễn Quang Thiều. Ảnh: NXB HNV

Với 18 chương và tranh minh họa do chính tác giả vẽ, Lò mổ là bản cáo trạng đầy chất thơ về sự sống, cái chết và những phận đời chìm khuất. Tinh thần chủ đạo của Lò mổ bắt nguồn từ câu hỏi: “Đời sống tôi đang sống có thực sự là một đời sống?”. Qua hình ảnh lò mổ, nơi những con bò xếp hàng chờ chết, tác giả phản ánh hiện thực khắc nghiệt của xã hội - nơi quy luật sinh tồn đôi khi trở nên tàn nhẫn đến mức phi lý.

Trong cơn mộng mị, nhà thơ thấy những linh hồn bò bay qua ô cửa sổ, trở về cánh đồng trên cao - hình ảnh ấy mang tính siêu thực, chứa đựng sự xót xa, day dứt. Những con bò không biết mình mang tội gì nhưng vẫn phải chịu số phận định sẵn.

Tác phẩm mang tính thử nghiệm cao, kết hợp nhiều hình thức: thơ ca, thư từ, bản nháp, cho đến những đoạn đối thoại rời rạc nhưng lại có sự liên kết chặt chẽ. Sự phá cách này mở rộng không gian trường ca, giúp người đọc tiếp cận tác phẩm theo nhiều tầng nghĩa khác nhau.

Ngoài ra, Lò mổ còn là sự kết hợp giữa văn chương và hội họa, khi mỗi chương đều đi kèm với một bức tranh minh họa, tạo nên một tổng thể nghệ thuật độc đáo. Bộ tranh mang tên Nguyện cầu là một phần linh hồn của tác phẩm. Nhà thơ vẽ bằng nhiều chất liệu, từ màu nước, sơn dầu, đến acrylic, nhằm thể hiện những lớp nghĩa tâm linh ám ảnh.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều. Ảnh: NXB HNV

Từ hình ảnh lò mổ, trường ca đặt ra những câu hỏi lớn hơn về xã hội và con người. Lò mổ - một bi ca về thế kỷ 20, nơi chiến tranh, bạo lực và những xung đột hiện sinh tạo nên những vết thương khó lành. Nhưng Lò mổ không chỉ nói về sự tuyệt vọng, mà còn là tiếng vọng của tình yêu và khát vọng sống - những điều dù nhỏ bé nhưng vẫn đủ sức níu kéo con người trong thế giới hỗn loạn.

Nhà thơ Mỹ Bruce Weigl nhận xét: “Lò mổ là một kiệt tác của thi ca đương đại, một bản cáo trạng không khoan nhượng đối với những sai lầm của nhân loại”. Tác phẩm đã được dịch sang tiếng Anh, mở ra cơ hội để độc giả nước ngoài tiếp cận với một tác phẩm thi ca đặc biệt của Việt Nam đương đại.

Lò mổ còn là một hành trình tự vấn, lời mời gọi suy tư về bản chất của sự sống. Kết hợp giữa thơ ca và hội họa, Nguyễn Quang Thiều tạo nên một tác phẩm nghệ thuật tổng hòa, đầy ám ảnh mà nhân văn, khiến độc giả suy ngẫm và tự tìm thấy câu trả lời riêng về hành trình tồn tại trong cuộc đời.

Sao Khuê