Kinh tế Nga xuất hiện những 'vết nứt', lệnh trừng phạt từ Mỹ làm gia tăng nỗi đau, Moscow 'đã có cách'

Nga nằm trong 4 nền kinh tế lớn nhất thế giới xét theo sức mua tương đương (PPP). (Nguồn: Pravda)

Trong hơn ba năm, dù bị bao vây bởi hàng trăm nghìn lệnh trừng phạt, kinh tế Nga đã cho thế giới thấy nhiều bất ngờ. Năm 2023, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của xứ bạch dương tăng 4,1% và năm 2024 tăng 4,3%.

Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin cũng tiết lộ, Moscow hiện nằm trong 4 nền kinh tế lớn nhất thế giới xét theo sức mua tương đương (PPP). Tổng GDP của nước này năm 2024 đạt 200.000 tỷ Ruble, gần gấp đôi so với năm 2020.

Tuy nhiên, động lực tăng trưởng có vẻ đang yếu đi và nền kinh tế đang xuất hiện những "vết nứt".

Nhiều viện kinh tế dự đoán, tăng trưởng của Nga sẽ giảm một nửa, xuống chỉ còn 2%. Đơn cử như Viện Kinh tế thế giới Kiel (Đức) dự báo, tăng trưởng GDP của Moscow chỉ đạt 1,5% vào năm 2025 và chỉ 0,8% vào năm 2026.

Ngân hàng Trung ương Nga cũng thừa nhận điều này khi dự báo, tăng trưởng kinh tế đất nước ở mức 1% đến 2% cho năm 2025 và 0,5% đến 1,5% vào năm tới.

Những thách thức lớn

Một lực cản lớn với nền kinh tế xứ bạch dương là lãi suất cao ngất ngưởng - ở mức 21% - đang kìm hãm đầu tư tư nhân. Ngành công nghiệp ô tô và cơ khí bị ảnh hưởng nặng nề nhất, tiếp theo là xây dựng và thép.

Bên cạnh đó, giá đồng Ruble đã tăng khoảng 40% so với đồng USD, khiến giá cả hàng hóa nhập khẩu tăng vọt.

Theo ông Vasily Astrov, chuyên gia về Nga tại Viện Nghiên cứu Kinh tế quốc tế Vienna (WIIW), sự tăng giá của đồng Ruble phần lớn là bởi phản ứng trước lập trường hòa giải của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với Nga.

Vị chuyên gia này nói: "Khi Tổng thống Trump nhậm chức, ông nói sẽ có cách tiếp cận hoàn toàn khác với Moscow so với người tiền nhiệm Joe Biden.

Ông Trump đã ám chỉ về sự hợp tác chặt chẽ hơn và thậm chí nới lỏng hoặc bãi bỏ các lệnh trừng phạt của Mỹ. Điều này gây ra 'sự phấn khích' trên thị trường tài chính Nga, với cổ phiếu và đồng Ruble đều tăng giá đáng kể".

Hồi tháng 11/2024, Tổng thống đương nhiệm Joe Biden đã thắt chặt lệnh trừng phạt đối với Gazprombank của Nga, loại công ty này khỏi hệ thống tài chính Mỹ. Động thái này đã đóng băng tài sản của công ty này tại nền kinh tế lớn nhất thế giới và cắt đứt quan hệ kinh doanh với các công ty nước này.

Gazprombank đóng vai trò trung tâm trong việc xử lý các khoản thanh toán khí đốt và tài trợ cho các dự án liên quan đến quân sự.

Trong khi Liên minh châu Âu (EU) đã miễn trừ Gazprombank khỏi lệnh trừng phạt cho đến cuối năm 2024 để cho phép tiếp tục thanh toán khí đốt của Nga thì động thái của Mỹ có tác động ngay lập tức. Sau đó, đồng Ruble mất 1/4 giá trị so với USD, thị trường chứng khoán lao dốc.

Khi Tổng thống Trump nhậm chức, thị trường kỳ vọng, sự thay đổi chính sách của ông đối với Nga có thể nhắm đến các lĩnh vực như ngân hàng.

Ấn Độ và Trung Quốc đã mua hơn một nửa tổng lượng dầu xuất khẩu của xứ bạch dương. (Nguồn: RT)

Lệnh trừng phạt thứ cấp - nỗi lo của Nga?

Thế nhưng, gần đây, chính quyền Mỹ tiết lộ đã hoàn tất gói trừng phạt kinh tế mới nhằm vào Nga, bao gồm các biện pháp mạnh tay trong lĩnh vực ngân hàng và năng lượng. Gói trừng phạt này nhằm gây áp lực buộc Moscow chấp nhận nỗ lực hòa giải của Tổng thống Trump trong xung đột với Ukraine.

Song song với đó, các lệnh trừng phạt thứ cấp của Mỹ - được hình thành từ thời cựu Tổng thống Biden - cũng đang trở thành nỗi lo của xứ bạch dương. Lệnh trừng phạt thứ cấp ám chỉ đến các hình phạt áp dụng đối với các quốc gia thứ ba, các công ty hoặc cá nhân tiếp tục làm ăn với Nga.

Thượng nghị sĩ Mỹ Lindsey Graham viết trong một bài đăng trên X gần đây rằng, ông và một nhóm lưỡng đảng gồm gần 60 thượng nghị sĩ đang chuẩn bị luật mở rộng lệnh trừng phạt đối với bất kỳ quốc gia nào nhập khẩu sản phẩm năng lượng của Nga.

Chuyên gia Astrov cho biết, lệnh trừng phạt thứ cấp nói trên có thể chủ yếu nhắm vào Trung Quốc và Ấn Độ.

Hiện, Bắc Kinh là đối tác thương mại quan trọng nhất của Moscow, chiếm khoảng 40% lượng nhập khẩu và 30% lượng xuất khẩu vào năm 2024. Trong khi đó, Ấn Độ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nền kinh tế Nga vì nước này và Trung Quốc mua hơn một nửa tổng lượng dầu xuất khẩu của xứ bạch dương.

Dưới thời cựu Tổng thống Biden, các lệnh trừng phạt thứ cấp đã được thực thi nghiêm ngặt và các hành vi vi phạm sẽ bị trừng phạt.

Chuyên gia Astrov lưu ý rằng, đặc biệt là các ngân hàng Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ chấp nhận thanh toán từ Nga đã chịu áp lực nặng nề từ chính quyền cựu Tổng thống Biden.

Tuy nhiên, mọi thứ đang thay đổi. Chính quyền Tổng thống Trump đã thay đổi chính sách khi giải tán bộ phận trực thuộc Bộ Tài chính Mỹ chịu trách nhiệm trừng phạt vào tài sản của các nhà tài phiệt Nga và nới lỏng đáng kể việc thực thi các lệnh trừng phạt thứ cấp.

Ông Astrov nhận thấy, khó có thể dự đoán được mức độ ảnh hưởng của các lệnh trừng phạt thứ cấp mới dưới thời chính quyền ông Trump với các đối tác của Nga và nền kinh tế xứ bạch dương.

Nga đã có bước đi mới để đối phó với lệnh trừng phạt này.

Theo hãng tin Reuters (Anh), các ngân hàng lớn của Nga đã thiết lập một hệ thống thanh toán bù trừ có tên là The China Track cho các giao dịch với Trung Quốc. Mục đích của hệ thống là giảm khả năng bị các cơ quan quản lý phương Tây phát hiện và giảm thiểu rủi ro bị trừng phạt thứ cấp.

Hệ thống này đã hoạt động được một thời gian và được một số ngân hàng Nga bị trừng phạt sử dụng.

Theo Reuters, hệ thống này dựa vào các bên trung gian ở các quốc gia vẫn muốn giao dịch với Moscow và chưa gặp phải bất kỳ trở ngại lớn nào.

Sự chuẩn bị của Nga khiến người ta liên tưởng đến "cơn mưa" trừng phạt ngành dầu khí Nga từ phương Tây những năm qua. Nước này vẫn có cách lách trừng phạt, bán dầu khí ra khắp thế giới và đạt doanh thu khủng.

Với lệnh trừng phạt thứ cấp lần này, lịch sử cũng có thể lặp lại.

(theo DW, Reuters)

Linh Chi