Không để chính sách miễn thuế đất nông nghiệp bị 'trục lợi' và gây lãng phí

Trong khi chính sách miễn thuế mang tính nhân văn và khuyến khích sản xuất, thì việc sử dụng đất không đúng mục đích lại tiềm ẩn nguy cơ làm méo mó chính sách, gây lãng phí nguồn lực đất đai.

Khoảng 60.000 ha đất nông nghiệp đang bị bỏ hoang

Theo dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp thì thời điểm bắt đầu có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026 đến hết ngày 31/12/2030. Việc tiếp tục thực hiện miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp được Chính phủ đánh giá là cần thiết để tiếp tục khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, góp phần tái cơ cấu ngành nông nghiệp.

Tuy nhiên, báo cáo giám sát tối cao của Quốc hội đã chỉ rõ hiện cả nước có trên 600 triệu m² (tức khoảng 60.000 ha) đất nông nghiệp đang bị bỏ hoang. Thực tế cho thấy, hầu hết các địa phương đều có một tỷ lệ đất nông nghiệp không được đưa vào sử dụng đúng mục đích. Trong khi đó, ngân sách nhà nước vẫn phải gánh khoản miễn thuế lên tới 7.500 tỷ đồng/năm mà hiệu quả sử dụng đất lại không tương xứng.

Tại phiên thảo luận nghị trường trước đó, Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội cho rằng, việc miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp một cách đại trà không tạo ra động lực cho việc sử dụng đất hiệu quả, tích tụ đất cho sản xuất nông nghiệp theo quy mô lớn và việc miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp thời gian vừa qua cũng có phần dẫn đến tình trạng sử dụng đất nông nghiệp còn lãng phí, để hoang hóa.

Đại biểu Nguyễn Minh Đức, Trung tướng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Quốc hội

Đồng quan điểm đại biểu Nguyễn Minh Đức, Trung tướng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội cho rằng, về nghị quyết tiếp tục kéo dài việc miễn giảm thuế nông nghiệp, được thực hiện từ năm 2004 đến nay, chúng tôi hoàn toàn đồng ý với chủ trương này của Đảng và Nhà nước trong việc miễn thuế nông nghiệp để kích thích sự phát triển. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn băn khoăn về thực tiễn hiện nay.

Luật Đất đai năm 2024 quy định rất rõ tại Điều 81 và 82 về việc thu hồi đất trồng lúa, nuôi trồng thủy sản nếu không sử dụng sau 12 tháng; đất trồng cây lâu năm sau 18 tháng; và đất trồng rừng sau 24 tháng. Nhưng thực tế, tình trạng này vẫn còn nhiều. Vậy nguyên nhân là gì? Tại sao đất bị bỏ hoang trong khi Nhà nước có chính sách ưu đãi miễn thuế nông nghiệp?

Đại biểu Đào Chí Nghĩa, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Cần Thơ nêu thực tế, mặc dù được miễn thuế, nhiều diện tích đất nông nghiệp vẫn không được đưa vào sản xuất, gây lãng phí tài nguyên và đi ngược lại mục tiêu của Nghị quyết. Đồng thời, ở một số địa phương, việc áp dụng chính sách vẫn chưa thống nhất, đặc biệt là trong khâu xác nhận đối tượng được miễn thuế, hoặc chưa xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan chuyên môn trong việc rà soát quỹ đất, phân loại, và tổ chức thực hiện.

Canh tác cầm chừng đợi giá lên, chờ đền bù…

Đại biểu Nguyễn Minh Đức phân tích, một số người canh tác trên diện tích đất nông nghiệp nhỏ không hiệu quả bằng việc đi làm công nhân ở thành thị hoặc trong các khu công nghiệp. Họ vẫn giữ ruộng, vẫn đi làm công nhân, và đất thì bỏ hoang. Điều này gây lãng phí.

Một nhóm khác vẫn canh tác cầm chừng để chứng minh với chính quyền là có sử dụng đất, tránh bị thu hồi theo Luật Đất đai. Họ nắm bắt được các quy hoạch phát triển hạ tầng, chờ đợi khu vực đó trở thành khu kinh tế, thương mại dịch vụ để được đền bù giải tỏa.

Luật Đất đai năm 2024 cũng cho phép người không sản xuất nông nghiệp được nhận chuyển nhượng đất nông nghiệp. Sự thông thoáng này nhằm mục đích phát triển nguồn lực xã hội, tránh bỏ hoang đất. Tuy nhiên, nó lại có mặt trái là người dân chờ đợi đền bù.

“Chúng ta phải giải quyết bài toán này để nghị quyết về miễn thuế nông nghiệp phát huy tối đa hiệu quả và đạt được mục tiêu cao cả mà Đảng và Nhà nước đã đề ra cho người nông dân”, ông Đức nhấn mạnh

Ông Đức đề nghị Nghị quyết này cần được mổ xẻ chặt chẽ, bổ sung để phù hợp với Luật Đất đai năm 2024, hạn chế tối đa việc bỏ hoang và canh tác cầm chừng để chờ cơ hội chuyển đổi mục đích sử dụng đất và được đền bù xứng đáng. Chúng ta không thể để chính sách nhân văn bị “trục lợi” và gây lãng phí. Đó là vấn đề về nghị quyết miễn thuế đất nông nghiệp. Chúng tôi trân trọng đề nghị các đồng chí tính toán thêm và Thường vụ Quốc hội bàn bạc kỹ lưỡng.

Để chính sách nhân văn không bị “trục lợi”

Đại biểu Đào Chí Nghĩa đề nghị, chính sách miễn thuế cần gắn với yêu cầu sử dụng đất đúng mục đích, tránh tình trạng miễn thuế cả cho diện tích đất bỏ hoang hoặc sử dụng sai mục đích. Quy định này không chỉ tăng cường kỷ cương pháp luật, mà còn khuyến khích người dân, doanh nghiệp có ý thức sử dụng đất hợp lý, góp phần thực hiện mục tiêu tích tụ, tập trung ruộng đất, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Cần Thơ

Cơ quan soạn thảo nghiên cứu quy định theo hướng: miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp chỉ áp dụng đối với diện tích được sử dụng đúng mục đích sản xuất nông nghiệp, có giấy tờ hợp pháp về quyền sử dụng đất, và không bị bỏ hoang liên tục từ 2 năm trở lên. Việc này sẽ giúp quy định trở nên chặt chẽ hơn và phát huy được hiệu quả thực tiễn.

Cần xác định rõ ràng hơn thời hạn kéo dài chính sách miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp. Mặc dù dự thảo đã nêu là kéo dài, nhưng cần thể hiện rõ về nội dung và đối tượng được miễn. Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Nghị quyết này, bao gồm: xác định rõ đối tượng được miễn thuế; phạm vi, diện tích đất nông nghiệp được miễn thuế; thủ tục xác nhận, trình tự thực hiện và trách nhiệm của các cơ quan có liên quan.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị rà soát, đánh giá thực trạng sử dụng đất nông nghiệp để có thể thiết kế chính sách miễn giảm thuế sử dụng đất nông nghiệp như một công cụ thúc đẩy hiệu quả sử dụng đất, tránh lãng phí nguồn lực đất nông nghiệp, góp phần thực hiện Chỉ thị số 27-CT/TW của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Vân Hồng/VOV.VN