Hiệu ứng Nocebo: Vì sao nhiều người cảm thấy có triệu chứng bệnh sau khi đọc tin tức trên mạng?

Đây là một hiện tượng tâm lý khiến con người phát triển triệu chứng bệnh chỉ vì họ tin rằng mình mắc phải, và mạng xã hội đang khuếch đại hiệu ứng này mạnh hơn bao giờ hết.

Hiệu ứng Nocebo: Khi tâm trí tạo ra triệu chứng

Trong y học, các nhà nghiên cứu từ lâu đã biết đến hiệu ứng giả dược (placebo), khi một người trải qua các tác dụng tích cực của một loại thuốc dù chỉ sử dụng giả dược không có dược tính.

Ngược lại, hiệu ứng Nocebo xảy ra khi một người tin rằng mình sẽ gặp tác dụng phụ và cơ thể thực sự phản ứng với những triệu chứng đó, ngay cả khi không có nguyên nhân sinh học nào.

Theo Forbes, một nghiên cứu gần đây tại Úc đã phát hiện ra rằng mạng xã hội có thể làm gia tăng hiệu ứng Nocebo. Các bài đăng về tác dụng phụ của vaccine COVID-19, hay thậm chí là các căn bệnh khác, có thể khiến những người khác cũng cảm thấy những triệu chứng tương tự, dù họ hoàn toàn khỏe mạnh.

Mạng xã hội khuếch tán hiệu ứng Nocebo. Ảnh: Pexels

Mạng xã hội lan truyền hiệu ứng Nocebo

Mạng xã hội ngày nay hoạt động như một vòng phản hồi không ngừng, nơi người dùng tiếp xúc lặp đi lặp lại với các nội dung tương tự. Nếu nội dung đó mang tính tiêu cực, tác động tâm lý càng mạnh hơn.

Shebna N. Osanmoh I, y tá chuyên về tâm thần tại Savant Care, cảnh báo: "Hiệu ứng Nocebo có nghĩa là chỉ cần tin vào điều gì đó tiêu cực, chúng ta cũng có thể cảm thấy những triệu chứng tương ứng. Điều này vốn đã xảy ra trong y học lâm sàng, nhưng mạng xã hội làm nó lan rộng hơn nhờ hiệu ứng gợi ý hàng loạt".

Khi một người đọc về những triệu chứng mà người khác chia sẻ hoặc xem các câu chuyện lan truyền mang tính kích động, lo lắng của họ tăng lên, dẫn đến các phản ứng sinh lý như đau đầu, buồn nôn, mệt mỏi dù không có nguyên nhân.

Theo bác sĩ tâm thần Pamela Walters: "Bộ não con người vốn dĩ được lập trình để kết nối và kể chuyện. Giờ đây, nó lại liên tục tiếp nhận hàng loạt thông tin về sức khỏe, đôi khi được đóng khung theo cách đầy cảm xúc và đáng sợ". Điều này dẫn đến một vòng xoáy nguy hiểm, nơi người dùng mạng xã hội càng đọc về các triệu chứng, họ càng dễ cảm nhận chúng.

Đồng quan điểm, Tiến sĩ Shawn Guiling, phó giáo sư tâm lý học tại Đại học Đông Nam Missouri, nhận định rằng sự ám thị qua mạng xã hội là điều có thật và ngày càng phổ biến. "Chỉ cần nghe về tác dụng phụ của thực phẩm, thuốc, hoặc bất cứ thứ gì, một số người có thể ngay lập tức cảm thấy những triệu chứng đó", ông cho biết.

Điều này đặc biệt đáng lo ngại khi thông tin trên mạng xã hội thường không được kiểm chứng. Những bài đăng về phản ứng tiêu cực của thuốc, thực phẩm hoặc một căn bệnh hiếm gặp có thể lan truyền nhanh chóng, tạo ra nỗi sợ hãi không cần thiết.

Hiệu ứng Nocebo không phải là dấu hiệu của sự cả tin hay yếu đuối. "Tất cả mọi người đều dễ bị ảnh hưởng theo những cách khác nhau. Những người càng thông minh và quan tâm đến sức khỏe càng có xu hướng tìm kiếm thông tin trực tuyến, điều này lại khiến họ dễ bị tác động hơn", Walters nhấn mạnh.

Nick Borges, giám đốc điều hành tại Heartwood Recovery, một trung tâm điều trị sức khỏe tâm thần, cũng đồng tình: "Mọi người đang đặt quá nhiều niềm tin vào mạng xã hội mà không kiểm tra tính xác thực của thông tin. Khi thấy ai đó chia sẻ về một tác dụng phụ, họ dễ dàng tin rằng điều đó cũng có thể xảy ra với mình".

Làm sao để bảo vệ bản thân khi sử dụng mạng xã hội?

Mạng xã hội không phải là nguồn gốc tạo ra hiệu ứng Nocebo, nhưng nó khuếch đại hiệu ứng này lên mức độ chưa từng có. Vì vậy, cách tốt nhất để bảo vệ bản thân là giữ tư duy hoài nghi và cẩn trọng khi tiếp nhận thông tin trực tuyến.

Theo bác sĩ Walters, người dùng cần học cách tiếp cận thông tin sức khỏe một cách lý trí và khoa học, đây sẽ là chìa khóa để giảm tác động của hiệu ứng Nocebo.

Mạng xã hội có thể là một công cụ mạnh mẽ hỗ trợ công việc, học tập… nhưng nó cũng truyền bá thông tin sai lệch và gây ra những lo lắng không cần thiết. Hãy nhớ rằng không phải tất cả những gì bạn đọc đều là sự thật, và đôi khi, tin vào điều gì đó có thể gây hại cho chính sức khỏe của bạn.

Tiểu Minh