Giữ rừng, giữ nhịp sống thiên nhiên giữa biến đổi khí hậu

Rừng bị tổn thương, động vật hoang dã biến mất

Sự biến mất của rừng tự nhiên kéo theo sự lụi tàn của các loài động vật hoang dã – những mắt xích quan trọng trong chuỗi sinh thái. Việt Nam từng là một trong những quốc gia có độ đa dạng sinh học cao bậc nhất khu vực, với hàng nghìn loài động vật đặc hữu. Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ, nạn phá rừng, săn bắt trái phép và mở rộng đất nông nghiệp, công nghiệp đã khiến môi trường sống tự nhiên bị chia cắt nghiêm trọng.

Giữ rừng, giữ nhịp sống hoang dã giữa biến đổi khí hậu. Ảnh minh họa.

Trong nhiều năm qua, không ít cánh rừng từng xanh thẳm của Việt Nam đã dần lùi vào ký ức. Những khu rừng đó không chỉ mất đi thảm thực vật quý giá, mà còn kéo theo cả sự biến mất âm thầm của nhiều loài động vật hoang dã.

Rừng nhiệt đới – vốn là nơi sinh sống của nhiều loài quý hiếm như voi châu Á, hổ Đông Dương, voọc chà vá chân nâu – chịu tổn thất nặng nề nhất. Sự suy giảm rừng không chỉ đẩy nhiều loài tới bờ vực tuyệt chủng mà còn làm giảm khả năng hấp thụ carbon, khiến khí nhà kính tăng mạnh hơn.

Bên cạnh đó, các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán kéo dài, mưa lũ thất thường đang ngày càng gia tăng. Theo các chuyên gia môi trường, một trong những nguyên nhân sâu xa chính là do độ che phủ rừng suy giảm, đất đai thoái hóa, chu trình nước bị phá vỡ. Điều này không chỉ ảnh hưởng tới động vật mà còn trực tiếp đe dọa sinh kế của con người – đặc biệt là cộng đồng sống dựa vào rừng.

Nếu không có hành động bảo vệ rừng kịp thời, số lượng loài hoang dã tuyệt chủng sẽ còn tiếp tục tăng nhanh, kéo theo hệ lụy sâu rộng tới toàn bộ hệ sinh thái.

Bảo vệ hoang dã – góp phần ứng phó khí hậu và phục hồi hệ sinh thái

Việc bảo vệ động vật hoang dã không chỉ đơn thuần là gìn giữ sự đa dạng sinh học, mà còn là giải pháp hữu hiệu để ứng phó với biến đổi khí hậu. Những loài như voi, hổ hay linh trưởng đóng vai trò then chốt trong việc duy trì cấu trúc và chức năng rừng. Ví dụ, voi giúp phát tán hạt giống, tạo ra những khoảng trống trong rừng để cây non phát triển. Nhờ vậy, rừng có thể phục hồi nhanh hơn sau những tổn thương.

Nhiều mô hình bảo tồn hiện nay đã chứng minh được hiệu quả của việc kết hợp bảo vệ rừng với bảo tồn động vật. Tại Vườn quốc gia Cúc Phương, nhờ những nỗ lực phục hồi loài chà vá chân nâu và rùa hộp trán vàng, mật độ rừng già đã có dấu hiệu cải thiện. Tại Kon Plông (Kon Tum), các chương trình bảo vệ voọc và các loài linh trưởng giúp giữ nguyên vẹn những cánh rừng nguyên sinh, đồng thời đem lại sinh kế bền vững cho người dân địa phương.

Các tổ chức như WWF, Fauna & Flora International (FFI), Save Vietnam’s Wildlife đang đẩy mạnh hoạt động bảo tồn thông qua việc cứu hộ, phục hồi và tái thả động vật hoang dã trở về tự nhiên. Một số sáng kiến còn kết hợp công nghệ như camera bẫy ảnh, AI theo dõi cá thể, bản đồ sinh cảnh số để nâng cao hiệu quả giám sát.

Việc khôi phục rừng và hệ sinh thái còn mang lại lợi ích kinh tế lâu dài. Du lịch sinh thái, giáo dục môi trường, hay thậm chí các dự án tín chỉ carbon đều đang nổi lên như một hướng đi mới. Khi các cánh rừng được phục hồi, động vật hoang dã quay trở lại, hệ sinh thái trở nên cân bằng – cũng là lúc con người được hưởng lợi từ một môi trường lành mạnh, trong lành và bền vững.

Bên cạnh đó, nhiều địa phương đang triển khai mô hình “kiểm lâm cộng đồng” – trao quyền và hỗ trợ người dân địa phương giám sát và bảo vệ rừng. Đây là hướng đi tích cực khi kết hợp được yếu tố sinh kế, văn hóa bản địa với mục tiêu bảo tồn thiên nhiên.

Bảo vệ động vật hoang dã không chỉ là bảo vệ những loài vật xa lạ trong rừng sâu, mà là gìn giữ những mắt xích sinh thái gắn bó mật thiết với đời sống con người. Mỗi khu rừng được giữ lại, mỗi loài thú được cứu sống là thêm một bước tiến giúp hành tinh đối phó với khủng hoảng khí hậu.

Tái tạo thiên nhiên – từ phục hồi rừng đến bảo tồn loài – cần sự chung tay của cả hệ thống: từ chính sách, tổ chức xã hội đến từng cá nhân. Những hành động dù nhỏ như không tiêu dùng sản phẩm từ động vật hoang dã, ủng hộ các dự án trồng rừng, hay đơn giản là lan tỏa nhận thức về bảo tồn, đều có thể góp phần giữ lại nhịp sống hoang dã giữa một thế giới đầy biến động.

Bích Ngọc