Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật để kịp thời thích ứng với biến động của cuộc sống

Theo Tờ trình của Chính phủ, việc sửa Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật lần này nhằm kịp thời tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho việc xây dựng và vận hành hệ thống văn bản quy phạm pháp luật thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi, dễ tiếp cận, hiệu lực và hiệu quả, dễ áp dụng trên thực tế. Qua đó, khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Cơ quan soạn thảo đã bám sát ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị, ý kiến kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp, Đề án đổi mới quy trình xây dựng pháp luật của Đảng đoàn Quốc hội, Chính phủ, thể chế hóa, quy phạm hóa thành các quy định cụ thể, đột phá.

Thủ tướng Phạm Minh Chính tham gia phiên thảo luận tổ sáng 12.2. Ảnh: Quang Phúc

Nhất trí sửa Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, các đại biểu cho rằng, dự thảo Luật đã thể chế hóa nhiều chủ trương, định hướng đổi mới tư duy xây dựng pháp luật của lãnh đạo Đảng, Nhà nước nhằm kịp thời đáp ứng nhu cầu thực tiễn cuộc sống đặt ra.

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu. Ảnh: Quang Phục

ĐBQH Tô Văn Tám (Kon Tum) tán thành với tư duy đổi mới xây dựng pháp luật đã được thể hiện trong các quy định trong dự thảo Luật. Theo đại biểu, thực tiễn cuộc sống có nhiều vấn đề phát sinh. Việc đổi mới tư duy theo hướng các luật điều chỉnh các nội dung về kiến tạo phát triển chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, còn những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động thì giao Chính phủ quy định sẽ giúp chúng ta phản ứng kịp thời với các yêu cầu của thực tiễn.

Bên cạnh đó, ĐBQH Tô Văn Tám cho rằng, với cách tiếp cận mới như phân định rõ quy trình chính sách và quy trình soạn thảo, thời gian ban hành luật giảm được một nửa so với hiện tại.

Theo tính toán của cơ quan soạn thảo, thời gian ban hành luật rút ngắn từ 22 tháng xuống 10 tháng với những văn bản phải thực hiện quy trình chính sách và chỉ còn 5 tháng với những luật không cần thực hiện quy trình chính sách.

ĐBQH Tô Văn Tám (Kon Tum) phát biểu. Ảnh: Quang Phục

Do quy trình xây dựng chính sách đã được tách ra khỏi quy trình lập Chương trình lập pháp, dự thảo Luật đã bổ sung quy định nhằm nâng cao tính chủ động, đề cao trách nhiệm của cơ quan đề xuất chính sách, tăng cường cơ chế phối hợp và huy động sự tham gia của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, các bộ, cơ quan ngang bộ vào quá trình xây dựng chính sách thông qua cơ chế tham vấn.

Góp ý nội dung này, ĐBQH Tô Văn Tám đề xuất bổ sung quy định tham vấn đối với các nhân là các chuyên gia, các nhà khoa học nhằm tìm được giải pháp tối ưu, hoàn thiện chính sách làm cơ sở soạn thảo, cũng như bảo đảm tính khả thi của chính sách trong cuộc sống.

Thống nhất về sự cần thiết sửa đổi Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, ĐBQH Phạm Đình Thanh (Kon Tum) đề xuất bổ sung quy định về trường hợp: những văn bản do Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình Quốc hội thì có tiến hành thẩm tra không? Cơ quan nào tiến hành thẩm tra các văn bản này?

ĐBQH Phạm Đình Thanh (Kon Tum) phát biểu. Ảnh: Quang Phục

Phát biểu tại phiên thảo luận, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, sửa Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật lần này nhằm giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra và đơn giản hóa thủ tục.

Theo Thủ tướng, trong quá trình phát triển sẽ sinh ra mâu thuẫn mới, phải giải quyết mâu thuẫn này mới tiếp tục phát triển được.

Bên cạnh đó, chúng ta đang tiến hành cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy hiệu lực, hiệu quả, nâng cao chất lượng cán bộ công chức, viên chức. Đây là chủ trương lớn của Đảng, trên thực tế chúng ta đã làm sắp xong, trong tháng 2 cố gắng xong tất cả các tổ chức để tháng 3 bắt đầu vận hành. Khi mới vận hành, có thể có thuận lợi cũng có thể có vướng mắc, trục trặc, thì chúng ta tiếp tục điều chỉnh.

Sửa Luật lần này hướng tới “đúng vai thuộc bài”, phân biệt rõ cơ quan hành pháp, lập pháp. Càng rõ thì càng dễ đánh giá, xác định trách nhiệm; đồng thời, phân cấp theo tinh thần địa phương quyết, địa phương làm; giảm thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ của người dân. Một nguyên tắc nữa là từ thực tiễn có vướng mắc thì phải sửa Luật"", Thủ tướng nói.

Một thay đổi đáng chú ý của dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) là phân định rõ hơn quy trình chính sách và quy trình soạn thảo. Trong đó, cơ quan trình quyết định chính sách, thực hiện soạn thảo và trình Quốc hội quyết định dự thảo nhằm tạo sự linh hoạt, mở rộng tối đa quyền cho cơ quan trình, nhất là Chính phủ để Chính phủ linh hoạt, chủ động điều hành, ứng phó với các tình huống của thực tiễn.

“Đây là sự đổi mới. Phân định như vậy để rõ trách nhiệm, song vẫn phải có sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa cơ quan trình và cơ quan thẩm tra như hiện nay”, Thủ tướng nói.

Cũng theo Thủ tướng, việc dự thảo Luật bổ sung quy định về thẩm quyền của Chính phủ ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật là rất cần thiết vì thực tiễn có nhiều vấn đề cấp bách, quan trọng, cụ thể, Chính phủ phải ra Nghị quyết đề xử lý.

Dẫn thực tế Chính phủ phải ban hành các quy định để ứng phó dịch bệnh, thiên tai, Thủ tướng cho biết: “Mấy năm trước dịch Covid, Chính phủ phải ban hành nghị quyết để làm. Hay như bão Yagi vừa rồi, mưa bão lụt như thế thì phá đập hay không, có di dân hay không, bởi di dân là hàng chục nghìn người trong đêm. Phải có người quyết định. Chỗ này phải rạch ròi, đáp ứng nhu cầu thực tiễn, vấn đề biến động thì cần trao quyền cho cơ quan hành pháp”.

Theo Thủ tướng, nước ta bây giờ hội nhập sâu, rất nhiều thứ phải ứng phó mà luật pháp chưa dự báo hết được. Vì vậy, luật pháp cần quy định khung mang tính nguyên tắc, để dư địa cho cơ quan hành pháp linh hoạt thực hiện hiệu quả, miễn là đừng tham ô, tham nhũng, lợi ích nhóm. Đồng thời, cần đề ra không gian cho sự sáng tạo và bảo vệ người sáng tạo, chấp nhận rủi ro, như Nghị quyết số 57 vừa rồi là chấp nhận rủi ro, không truy cứu người không có động cơ vụ lợi.

Bên cạnh đó, Thủ tướng đề nghị dự thảo Luật quy định theo hướng: Ủy ban Thường vụ Quốc hội phải là cơ quan trình báo cáo thẩm tra các văn bản quy phạm pháp luật trước Quốc hội thay vì đại diện một Ủy ban của Quốc hội như hiện nay.

“Cơ chế tham vấn chuyên gia, nhà khoa học cũng rất cần thiết, bản thân tôi cũng hay hỏi chuyên gia, nên bổ sung vào dự thảo Luật”, Thủ tướng đề xuất.

Hà Lan