Độc đáo tục lấy lửa thiêng đêm giao thừa ở làng biển hàng trăm năm tuổi

Làng biển Cảnh Dương, huyện Quảng Trạch (Quảng Bình) nằm bên dòng sông Loan êm đềm, núi Phượng thơ mộng, ven bờ biển dài với lịch sử hơn 380 năm hình thành và phát triển. Làng là một trong "bát danh hương" - 8 làng nổi tiếng nhất tỉnh Quảng Bình.

Làng biển Cảnh Dương có lịch sử hơn 380 năm hình thành và phát triển.

Cảnh Dương không chỉ được biết đến là làng biển trù phú, mà còn nổi tiếng với các giá trị văn hóa, lịch sử độc đáo. Qua thăng trầm của thời gian, đời sống nơi đây có nhiều thay đổi, vùng đất này dần hòa quyện yếu tố làng quê truyền thống và sự hiện đại đổi mới. Nhiều nét văn hóa độc đáo, các làn điệu hò khoan, hát ru, chèo cạn và những lễ hội đặc sắc vẫn được hậu nhân gìn giữ, phát huy. Những ngày cận Tết Nguyên đán, dân làng lại tất bật chuẩn bị cho lễ xin lửa đêm giao thừa.

Theo các bậc cao niên của làng, tục xin lửa bắt đầu xuất hiện từ hàng trăm năm trước dựa trên đặc trưng của cuộc sống ngư nghiệp. Trong những chuyến khơi xa dài ngày, lênh đênh giữa trùng khơi, ngư dân rất khó giữ ngọn lửa, vì thế họ thường xuyên gọi bạn thuyền để xin lửa.

Tục lấy lửa đêm giao thừa lưu truyền hàng trăm năm ở làng biển Cảnh Dương. Ảnh: T.T.

"Người Cảnh Dương quan niệm, ngọn lửa đem lại cho họ sự may mắn, no ấm. Tục lấy lửa chính là một tín ngưỡng tốt đẹp được tiền nhân lưu truyền cho thế hệ sau và duy trì hàng trăm năm nay. Tục lệ này nhằm kính nhớ tổ tiên, mang ánh sáng của những người đã khuất về độ trì cho con cháu trong năm mới", cụ Nguyễn Văn Biểu, trú tại xã Cảnh Dương cho biết.

Tục rước lửa đêm giao thừa trở thành tín ngưỡng tốt đẹp của người dân làng biển Cảnh Dương. Suốt mấy trăm năm tồn tại, nhiều nghi lễ trong tục rước lửa đã được tinh giản nhưng vẫn giữ nét độc đáo riêng biệt của làng.

Cụ Lê Thanh Tùy, trú xã Cảnh Dương cho biết, theo truyền thống, một đống lửa lớn sẽ được đốt giữa làng vào thời khắc giao thừa để mọi người đến cung kính lấy về. Người dân Cảnh Dương tin rằng việc đưa được ngọn lửa từ đình tổ về nhà sẽ giúp gia đình gặp may mắn trong những chuyến ra khơi năm tới, con cháu làm ăn thuận lợi, học hành tấn tới, hạnh phúc và thành đạt.

Đống củi lớn được sắp ở sân đình tổ giữa làng. Ảnh: T.T.

Để chuẩn bị cho lễ xin lửa đêm giao thừa, từ nhiều ngày trước, những trai tráng trong làng được phân công tìm nhiều khúc gỗ lớn dựng thành đống cao trước sân đình tổ giữa làng. Những loại gỗ được chọn thường là gỗ phi lao già tuổi, gỗ dẻ to để ngọn lửa đượm, cháy lâu.

Buổi chiều trước đêm giao thừa, ban tế lễ do những bậc cao niên đức cao vọng trọng đứng ra chuẩn bị hương án trong đình. Đến đêm, toàn bộ dân làng tập trung tại sân đình tổ, trên tay là dụng cụ lấy lửa chuẩn bị kỹ từ những ngày trước. Khi ba hồi trống được gióng dài lên, tục xin lửa chính thức bắt đầu. Đại diện ban tế lễ đến trước hương án, thắp hương, chấp tay khấn vái các vị thần linh của làng xin cho năm mới sóng yên biển lặng, hải sản đầy khoang, ngư dân mạnh khỏe.

"Người châm ngọn lửa từ đình lên đống củi phải là vị cao niên trọng vọng có đầy đủ các yếu tố như "kinh tế lưỡng vượng, phu thê thông toàn, con cái đủ cả trai cả gái", cụ Tùy chia sẻ.

Người châm ngọn lửa từ đình lên đống củi phải là vị cao niên trọng vọng có đầy đủ các yếu tố như "kinh tế lưỡng vượng, phu thê thông toàn, con cái đủ cả trai cả gái.

Khi dân làng cúi đầu hướng lên hương án cầu xin sự bình an, sức khỏe và công việc, học hành thì chủ lễ dùng bó hương cháy rực châm lửa đốt lên đống củi trước sân đình. Đúng vào thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, người dân dùng dụng cụ lấy lửa của mình để châm lửa rồi rước ngọn lửa thiêng đó về nhà mình.

Khắp các con đường là những ánh sáng nhấp nhô theo tay từng người trở về gia đình. Hòa cùng ánh lửa là tiếng hò reo, chúc tụng vang vọng cả làng biển. Lửa thiêng đình làng về đến từng hộ dân trở thành tài sản tâm linh hết sức quý báu.

Ngọn lửa từ đuốc, bùi nhùi được châm cháy để nhen bếp nấu bánh chưng, nấu lễ dâng cúng tổ tiên. Ngọn lửa ấy cũng được gìn giữ suốt 3 ngày Tết để thắp hương bàn thờ, để mưu cầu tài lộc trong năm mới.

Khắp các con đường là những ánh sáng nhấp nhô theo tay từng người trở về gia đình. Ảnh: T.T.

Với ngọn lửa thiêng đêm giao thừa, người dân làng biển Cảnh Dương tin tưởng, kỳ vọng một năm trời yên biển lặng cho những chuyến đi biển bội thu tôm cá. Hoạt động văn hóa độc đáo của người dân ở ngôi làng biển có lịch sử hình thành gần 400 năm tiếp tục được bảo tồn, phát huy.

Đan Thanh