Độc đáo bản sắc người Dao

Bộ tranh thờ và nghi lễ treo tranh thờ là nét độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa của đồng bào Dao.

Giữ gìn “hồn cốt”dân tộc Dao

Đối với mỗi dân tộc, tiếng nói, chữ viết luôn được coi là “hồn cốt”, giữ được tiếng nói, chữ viết là giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc và với đồng bào dân tộc Dao cũng không phải ngoại lệ. Là người am hiểu văn hóa, chữ viết của dân tộc Dao và là một trong hai người trực tiếp truyền dạy chữ Nôm Dao, ông Phùng Sinh Thịnh ở xã Xuân Thủy chia sẻ: “Hiện nay, số người đọc thông viết thạo chữ Nôm Dao rất ít. Vì vậy, khi được chọn là người truyền dạy chữ viết của dân tộc mình cho chính đồng bào mình tôi rất vui và tự hào. Mong sao sẽ có thêm nhiều người biết đọc, biết viết chữ của dân tộc Dao để qua đó góp phần vào việc bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống dân tộc”.

Không chỉ ở các địa phương mở lớp trong đợt này mà ở bản Dao Xuân Thắng xã Mỹ Lung cũng có những cách làm hay để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Trưởng khu Xuân Thắng, ông Dương Kim Hùng cho biết: “Trong đời sống hàng ngày, chúng tôi vẫn sử dụng tiếng Dao. Các cụ cao niên trong khu cũng dạy chữ viết và các phong tục, tập quán cho mọi người trong khu. Tết đến, Xuân về cũng là dịp để một số gia đình trong bản tổ chức Tết Nhảy hoặc Lễ cấp sắc khi có đủ điều kiện với sự tham gia của mọi người trong khu, cùng nhau giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc”.

Ông Phùng Sinh Thịnh (bên phải), xã Xuân Thủy hướng dẫn học viên viết chữ Nôm Dao.

Các lớp học chữ Nôm Dao chính là dịp để các nghệ nhân - chủ thể nắm giữ di sản văn hóa cùng với các học viên dân tộc Dao truyền dạy, trao đổi, tiếp thu những giá trị đặc sắc về tiếng nói và chữ viết của dân tộc mình. Qua đó, góp phần nâng cao nhận thức của đồng bào dân tộc Dao trong việc bảo tồn các giá trị văn hóa đặc sắc, góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần, động viên đồng bào Dao chủ động bảo vệ, phát huy giá trị di sản quý báu của cha ông.

Trao truyền cho muôn đời sau

Người Dao ở Yên Lập hiện đã có 2 di sản văn hóa được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia gồm “Nghi lễ cấp sắc của người Dao Quần Chẹt, xã Xuân Thủy” và “Tết nhảy của người Dao Quần Chẹt, xã Nga Hoàng”.

Để bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của đồng bào Dao, huyện Yên Lập đã triển khai thực hiện có hiệu quả đề tài khoa học “Tư liệu hóa và phục dựng một số di sản văn hóa truyền thống điển hình của người Dao Quần Chẹt trên địa bàn huyện Yên Lập”; Nghị quyết số 96-NQ/HU của BTV Huyện ủy Yên Lập và Kế hoạch số 1333/KH-UBND ngày 6/9/2021 của UBND huyện về giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện giai đoạn 2021-2025, qua đó đã góp phần gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Dao và các dân tộc khác.

Việc thành lập các CLB giữ gìn bản sắc văn hóa Dao là hoạt động thiết thực, góp phần nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn và truyền dạy tiếng nói, chữ viết của đồng bào Dao. Đây là cơ sở vững chắc để duy trì, phát huy giá trị riêng có của đồng bào như: Các nghi lễ cúng tổ tiên, treo tranh thờ; Lễ cấp sắc; Tết nhảy; nghi lễ cưới hỏi; cách vẽ sáp ong, thêu hoa văn lên trang phục truyền thống;các điệu múa Chuông, múa Rùa... đồng thời bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của dân tộc.

Điệu múa Chuông, múa Rùa mang đậm nét văn hóa của đồng bào Dao.

Anh Dương Kim Thức, xã Xuân Thủy cho biết: “Năm nay, tôi đã được gia đình tổ chức Lễ cấp sắc - Nghi lễ quan trọng nhất đối với người đàn ông dân tộc Dao, bởi theo quan niệm của người Dao Quần Chẹt chúng tôi, sau khi tổ chức Lễ cấp sắc, người đàn ông mới chính thức được tổ tiên và các vị thần linh chứng nhận là người trưởng thành, có đủ quyền tham gia vào các lễ cúng, có đủ tư cách đứng ra gánh vác công việc trước dòng tộc, cộng đồng”.

Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, đồng bào dân tộc Dao cả nước nói chung, huyện Yên Lập nói riêng đã tạo dựng nên nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, độc đáo, góp phần làm phong phú, đa dạng nền văn hóa các dân tộc trên địa bàn. Trong quá trình di cư và tụ cư, đồng bào Dao luôn có ý thức bồi đắp, gìn giữ những giá trị văn hóa đặc trưng, phong phú của dân tộc mình để trao truyền lại cho các thế hệ mai sau, coi đây là “của báu” trong đời sống văn hóa, tinh thần, không thể đánh mất.

Phương Thanh