Đề xuất áp giá FIT linh hoạt theo vùng để tăng điện mặt trời

Việc điều chỉnh Quy hoạch điện VIII được đặt ra nhằm đáp ứng mục tiêu tăng trưởng cao của kinh tế. Chính phủ chỉ đạo tối đa hóa tiềm năng năng lượng tái tạo, bao gồm điện gió trên bờ, điện gió ngoài khơi, điện mặt trời tập trung và điện mặt trời áp mái.

Hàng loạt địa phương muốn tăng điện tái tạo

Góp ý vào quy hoạch điều chỉnh, ông Phạm Đức Toàn, Phó chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Điện Biên đề xuất Chính phủ, Bộ Công thương trên quan điểm rà soát quy hoạch, ưu tiên phát triển nguồn năng lượng tái tạo, đặc biệt là nguồn điện gió, điện mặt trời nhằm giúp các địa phương khó khăn có điều kiện trong thu hút nguồn lực đầu tư để thực hiện nguồn lực tăng trưởng.

Tương tự, tỉnh Bạc Liêu được đánh giá có tiềm năng hơn 8.000 MW điện gió và 6.000MW điện mặt trời. Do đó, ông Huỳnh Chí Nguyện, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu xin bổ sung thêm 1.000 MW điện gió và 500MW mặt trời trong Quy hoạch điện VIII điều chỉnh.

Mục tiêu đến năm 2030, điện mặt trời (tập trung và áp mái) lên 46.459-73.416MW, từ mức khoảng 20.000MW hiện nay. Ảnh: EVN.

Theo dự thảo quy hoạch điều chỉnh, tổng công suất nguồn điện phục vụ nhu cầu trong nước (không bao gồm xuất khẩu, nguồn đồng phát và nhiệt điện rủi ro) đến năm 2030 là 183.291 - 236.363MW, tăng thêm khoảng 27.747 - 80.819MW so với Quy hoạch điện VIII.

Đáng chú ý, nguồn điện LNG chậm tiến độ nên chỉ còn mục tiêu công suất 8.824MW (chiếm 4,8-3,7 %), giảm 13.576MW so với Quy hoạch điện VIII. Còn 6.000 MW điện gió ngoài khơi sẽ lùi phát triển sau năm 2030, thay vì kế hoạch vận hành đến năm 2030 đã đặt ra trước đó.

Trong khi đó, các nguồn điện khác đều tăng mạnh so với Quy hoạch điện VIII. Như, thủy điện lên 33.294 - 34.667MW (chiếm 18,2-14,7%), tăng thêm 4.560 - 5.275MW; điện gió trên bờ lên 27.791 - 28.058MW (chiếm 13,2-14,4%), tăng thêm 3.949 - 5.321MW.

Đặc biệt, điện mặt trời (tập trung và áp mái) lên 46.459 - 73.416MW (chiếm 25,3 - 31,1%), tăng thêm 25.867 - 52.825MW. Đây là nguồn điện có thể triển khai nhanh, đáp ứng kịp thời khả năng cung ứng điện trong 2026 - 2027.

Năng lượng tái tạo tăng phát triển, nhưng nguồn điện này đỏng đảnh theo thời tiết, do đó, nguồn lưu trữ cũng dự kiến tăng cao hơn, lên 12.394 - 22.271MW (chiếm 6,8 - 9,4 %), tăng thêm 9.694 - 19.571MW so với Quy hoạch điện VIII…

Tuy nhiên, ông Lưu Văn Khôi, Giám đốc Sở Công thương Đắk Lắk cho hay, một số nhà đầu tư đến tỉnh này đề xuất khai thác điện gió và điện mặt trời có lắp hệ thống lưu trữ, nhưng hiện quy định pháp luật chưa có. Do đó, ông kiến nghị cần nhanh chóng xây dựng pháp luật liên quan…

Xem xét áp giá FIT linh hoạt theo vùng

Dù các chỉ số trên chưa phải là con số "chốt" cuối cùng, song để đáp ứng tăng trưởng nhu cầu điện 10,3% theo phương án cơ sở và 12,5% theo phương án cao, nhu cầu vốn đầu tư cho ngành điện rất lớn, trung bình khoảng 27 tỷ USD mỗi năm trong giai đoạn 2026 - 2030, Phó thủ tướng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh sự cần thiết phải có các giải pháp đột phá để huy động vốn đầu tư.

Bộ Công thương kiến nghị cần sớm xây dựng danh mục các dự án khẩn cấp giai đoạn 2026 - 2030 và cơ chế kèm theo để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án này.

Trong đó, ban hành cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời và nguồn điện gió, đặc biệt là ở miền Bắc.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Năng lượng Việt Nam. Ảnh: Ban Kinh tế Trung ương.

Trao đổi với PV Báo Giao thông, ông Nguyễn Anh Tuấn, nguyên Phó viện trưởng Viện Năng lượng, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Năng lượng Việt Nam đồng tình với quan điểm ưu tiên phát triển nguồn điện ở miền Bắc khi miền Nam và miền Trung đã dư thừa. Ông lưu ý, cần có cơ chế tốt cho điện mặt trời.

Cơ sở đưa ra ý kiến trên, theo ông Tuấn: "Đức có 96.000 MW điện mặt trời với chỉ 900 giờ nắng mỗi năm, trong khi miền Bắc Việt Nam có tới 1.200 giờ nắng".

Hơn nữa, việc phân bổ đầu tư đồng đều giữa các vùng để tối ưu hóa nguồn lực và giảm áp lực về vốn.

Để đáp ứng công suất nguồn điện mặt trời đặt ra, đại diện Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho rằng, sẽ phải phát triển hàng nghìn dự án điện mặt trời từ nay cho đến năm 2030. Do đó, cần cơ chế để làm hàng loạt.

"EVN không có người, không có thời gian để đàm phán", ông Tuấn nói và đề nghị, xem xét áp giá FIT trong giai đoạn này (giá ưu đãi cố định, áp dụng trực tiếp trong một khoảng thời gian nhất định mà không phải đàm phán).

Cụ thể, giá FIT phải linh hoạt theo vùng miền, miền Bắc giá cao nhất, thời gian hưởng cũng ngắn hơn mức 20 năm (mức hưởng của giá FIT trước đây).

"Giá FIT này nên được xây dựng theo hướng bù trừ chi phí của hệ thống, không cần ngưỡng cao như FIT cũ", ông Tuấn nói.

Ông cũng lưu ý, với điện mặt trời mái nhà, không chỉ tự sản xuất, tự tiêu thụ và bán điện dư không quá 20% lên lưới, mà nên mở rộng ra - có thể bán lên lưới trên 80%...

Giá FIT dễ thực hiện, tuy nhiên, cơ chế này cũng gây nên nhiều hệ lụy thời gian qua khi các nhà đầu tư chạy đua để hưởng giá cao khiến nhiều dự án "mặc cạn", hoặc vướng sai phạm về thủ tục, quy trình… dẫn đến lãng phí khi vẫn đang "treo".

Ông Tuấn nói rằng: "Tôi đã phản biện trong các cuộc họp về việc 'còn hàng loạt tồn đọng cần giải quyết, như 85 dự án điện tái tạo chuyển tiếp chưa đàm phán được giá chính thức, chưa kể hàng trăm dự án đang vướng sai phạm"… Thế nhưng, trong bản quy hoạch không phân tích. Vậy, bao giờ giải quyết?".

Ngoài cơ chế giá, lãnh đạo Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cũng nhấn mạnh, với hàng nghìn dự án nhỏ, phân tán thì việc quản lý, vận hành, điều độ, lưới cũng phải tính đến, bởi lưới điện phải làm gấp 3 lần mới "cõng" được những cái mới…

Hồng Hạnh