Để bảo hiểm thất nghiệp thực sự là 'phao cứu sinh'

Tuy nhiên, trên thực tế, khoản trợ cấp này chưa đáp ứng được nhu cầu sống cơ bản của người lao động sau khi mất việc làm.

Giải quyết thủ tục bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội. Ảnh: Quang Thái

Trợ cấp không đủ trang trải cuộc sống

Hơn 3 tháng nay, anh Võ Văn Hải bị mất việc làm do Công ty cổ phần Xây dựng Toàn cầu (địa chỉ ở phường Khương Trung, quận Thanh Xuân) cắt giảm nhân sự. Chưa tìm được việc làm mới nên anh nộp đơn xin hưởng bảo hiểm thất nghiệp.

Anh Võ Văn Hải chia sẻ: “Tôi đóng bảo hiểm ở mức 8 triệu đồng/tháng và đã đóng được 12 năm 3 tháng. Vì vậy, mỗi tháng tôi nhận được 4,8 triệu đồng bảo hiểm thất nghiệp, thời gian hưởng tối đa 12 tháng. Tuy nhiên, với số tiền trên không đủ để tôi trang trải cuộc sống”.

Còn chị Hoàng Thị Thùy, làm công nhân tại một công ty tư nhân trên địa bàn xã Mai Đình (huyện Sóc Sơn) chia sẻ sau khi nghỉ việc: “Theo quy định, mức hưởng bảo hiểm thất nghiệp là 60% nhưng doanh nghiệp mà tôi từng làm chỉ đóng theo mức lương tối thiểu vùng nên khi nghỉ việc, hằng tháng tôi nhận được khoảng 3 triệu đồng”.

Lâm vào hoàn cảnh tương tự, chị Lê Thị Mỹ Lan, làm công nhân may trên địa bàn xã Kim Chung (huyện Hoài Đức) chia sẻ: “Công ty có đóng bảo hiểm thất nghiệp cho công nhân nhưng vì kinh doanh gặp khó khăn nên đến thời điểm tôi nghỉ việc, công ty vẫn còn nợ bảo hiểm nên chưa chốt được sổ. Điều đó đồng nghĩa với việc tôi không được nhận trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp”.

Theo quy định, người lao động được hưởng trợ cấp bằng 60% bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp trong 6 tháng liền kề trước khi nghỉ việc nhưng không quá 5 lần mức lương cơ sở hoặc lương tối thiểu vùng.

Giải thích về vấn đề này Trưởng phòng Bảo hiểm thất nghiệp (Cục Việc làm, Bộ Nội vụ) Trần Tuấn Tú cho biết: “Một trong những nguyên nhân khiến bảo hiểm thất nghiệp chưa thực sự là “phao cứu sinh” cho người lao động là vì mức đóng không phản ánh đúng thu nhập thực tế.

Ví dụ, một công nhân may có thể thu nhập hơn 10 triệu đồng/tháng, nhưng doanh nghiệp chỉ khai lương đóng bảo hiểm thất nghiệp ở mức 6 triệu đồng. Như vậy, dù tỷ lệ hưởng là 60%, thì số tiền thực nhận chỉ khoảng 3,6 triệu đồng/tháng”. Nghịch lý này tồn tại đã lâu khiến người lao động bị thiệt thòi khi mất việc, mức trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp không đủ bảo đảm cuộc sống tối thiểu.

Cần nâng mức trợ cấp

Trải qua 16 năm triển khai (từ 2009), chính sách bảo hiểm thất nghiệp đang bộc lộ nhiều bất cập. Yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải nâng tầm chính sách để bảo hiểm thất nghiệp thực sự trở thành “phao cứu sinh” với người lao động thay vì chỉ đơn thuần nhận một khoản hỗ trợ tạm thời.

“Trợ cấp thất nghiệp phải giúp người lao động duy trì cuộc sống trong thời gian tìm việc hoặc học nghề khi mất việc làm. Nếu chính sách đóng không tương xứng sẽ rất khó thu hút người lao động tham gia”, Phó Trưởng ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) Hồ Thị Kim Ngân chia sẻ.

Đồng quan điểm trên, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm (Sở Nội vụ Hà Nội) Nguyễn Thị Thanh Liễu cho biết: “Việc giải quyết chế độ trợ cấp thất nghiệp chỉ là một phần chế độ ưu việt của bảo hiểm thất nghiệp, mục tiêu quan trọng về lâu dài là chính sách hỗ trợ người lao động nhanh chóng tìm việc làm và quay trở lại với thị trường lao động”.

Để khắc phục những hạn chế trên, tại kỳ họp thứ chín, Quốc hội khóa XV, trong phiên thảo luận về Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) các đại biểu Quốc hội đã đề cập đến nhiều nội dung mới nhằm phát huy tính ưu việt chính sách này. Đó là gắn kết chặt chẽ bảo hiểm thất nghiệp với đào tạo lại nghề, hỗ trợ tìm việc, mở rộng đối tượng tham gia và ứng dụng công nghệ số trong giải quyết hồ sơ...

Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Trà Vinh) cho rằng: “Luật quy định mức hưởng trợ cấp thất nghiệp bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng là quá thấp, khó bảo đảm mức sống trong hoàn cảnh người lao động bị mất việc làm, không có thu nhập. Cần điều chỉnh mức hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng lên khoảng 65% mức tiền lương bình quân đóng bảo hiểm thất nghiệp. Trường hợp khủng hoảng kinh tế, dịch bệnh... Chính phủ được phép nâng mức hưởng cho người lao động lên tối đa 75%”.

Ngoài ra, bảo hiểm thất nghiệp hiện chỉ áp dụng bắt buộc với người lao động có hợp đồng, trong khi đó, có tới hàng chục triệu người lao động phi chính thức lại không có cơ hội tiếp cận chính sách. Đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị) nêu ý kiến: “Đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức cũng là người lao động, cũng có thể thất nghiệp khi thực hiện tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế. Chính sách việc làm quy định trong dự thảo luật cần quan tâm đến đội ngũ này, để bảo đảm an sinh xã hội và bảo đảm tính công bằng giữa các lực lượng lao động trong xã hội”.

Dự kiến, Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) sẽ được Quốc hội thông qua vào ngày 11-6 tới. Đây là cơ hội để nâng tầm chính sách bảo hiểm thất nghiệp từ cứu trợ thụ động sang hỗ trợ chủ động, từ an sinh ngắn hạn sang đòn bẩy phục hồi dài hạn, giúp người lao động tự tin và có điều kiện ổn định cuộc sống.

Nguyên Hoa