Đại biểu Quốc hội: chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, đặt trọng tâm vào việc tháo gỡ rào cản

Những quy định mang tính “cởi trói” với cách tiếp cận cởi mở, thực tiễn

Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu Quốc hội nhận định, cử tri, Nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân. Ngay trong kỳ họp này, Quốc hội đã thảo luận và xem xét thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân nhằm thể chế hóa các chủ trương của Đảng, nhất là Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Hồng Thanh điều hành nội dung thảo luận. Ảnh: Quochoi.vn

Các đại biểu cũng nhất trí với nội dung dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, đã quán triệt yêu cầu đổi mới tư duy, nhận thức về kinh tế tư nhân; có các quy định cụ thể về cơ chế, chính sách mang tính đặc biệt, với cách tiếp cận cởi mở, thực tiễn, đặt trọng tâm vào việc tháo gỡ rào cản và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh, để phát triển kinh tế tư nhân; thực sự là những quy định mang tính “cởi trói”, được cử tri, Nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp rất mong đợi.

Các đại biểu nhấn mạnh, đây là bước đi quan trọng, kịp thời thể chế hóa quan điểm chỉ đạo nhất quán của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, coi kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Việt Nam đang có trên 940.000 doanh nghiệp và hơn 5 triệu hộ kinh doanh. Khu vực kinh tế tư nhân đóng góp hơn 30% tổng thu ngân sách, 82% lao động và khoảng 50% GDP. Việt Nam đặt mục tiêu có 2 triệu doanh nghiệp đến 2030, tương ứng 20 doanh nghiệp trên 1.000 người dân. Trong số đó, ít nhất 20 tập đoàn lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Cùng với đó, kinh tế tư nhân tăng trưởng bình quân khoảng 10-12% một năm, cao hơn tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế. Khu vực này đóng góp khoảng 55-58% GDP, 35-40% tổng thu ngân sách, giải quyết 84-85% việc làm và năng suất lao động tăng bình quân tăng 8,5-9,5% mỗi năm.

Theo đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân (Đoàn TP Hồ Chí Minh), hiện nay mục tiêu nước ta hướng đến có 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030, để đạt kế hoạch này phải có giải pháp rất đặc biệt. “Bởi vì hiện nay mỗi năm bình quân chúng ta chỉ tăng 30-40 nghìn doanh nghiệp. Vậy làm sao 5 năm có thể tăng lên 2 triệu? Cần phải có chính sách hỗ trợ cho hộ kinh doanh cá thể để chuyển sang loại hình doanh nghiệp thì lúc đó mục tiêu mới có thể đạt được; đồng thời phải nâng cao, mở rộng thêm những doanh nghiệp có quy mô lớn”- đại biểu nói.

Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân (Đoàn TP Hồ Chí Minh) phát biểu thảo luận. Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Quốc hội Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hóa), nhận thức rõ vai trò quan trọng của kinh tế tư nhân, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân, nhưng trên thực tế cho thấy khu vực kinh tế tư nhân còn gặp phải nhiều rào cản, bất cập cần được tháo gỡ để phát triển mạnh mẽ hơn nữa.

Về hỗ trợ tiếp cận đất đai, mặt bằng sản xuất kinh doanh tại khoản 2 Điều 7 quy định: “Chủ đầu tư kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp, cụm công nghiệp, vườn ươm công nghệ được hỗ trợ đầu tư theo quy định tại khoản 1 Điều này phải dành một phần diện tích đất đã đầu tư hạ tầng để cho doanh nghiệp công nghệ cao thuộc khu vực kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thuê, thuê lại”.

Đại biểu Mai Văn Hải đề nghị cần rà soát lại quy định này để đảm bảo chặt chẽ và cũng phải khuyến khích được nhà đầu tư vào hạ tầng khu công nghiệp, cụm công nghiệp, vườn ươm công nghệ. Việc hỗ trợ đầu tư hạ tầng một số địa phương đã có cơ chế thu hút đầu tư hạ tầng khu công nghiệp, cụm công nghiệp nhưng việc thu hút nhà đầu tư thứ cấp ở một số khu công nghiệp, cụm công nghiệp cũng gặp không ít khó khăn, thu hút chậm.

“Việc quy định phải dành riêng một phần diện tích đất đã đầu tư hạ tầng để cho doanh nghiệp công nghệ cao thuộc khu vực kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thuê, thuê lại, là sẽ gặp khó khăn” - đại biểu nêu.

Đại biểu Quốc hội Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hóa) phát biểu. Ảnh: Quochoi.vn

Theo đại biểu, quy định một phần diện tích là bao nhiêu cũng là rất khó khăn để đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân; nếu để lại một phần diện tích mà không có doanh nghiệp thuê lại, để lãng phí đất sau đầu tư hạ tầng thì ai chịu trách nhiệm cho vấn đề này, như thế sẽ khó khăn cho việc thu hút các nhà đầu tư hạ tầng khu công nghiệp, cụm công nghiệp. Vì vậy, đề nghị nên quy định một số tỉnh, thành phố có quy hoạch các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, Nhà nước hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng, ưu tiên cho các doanh nghiệp công nghệ cao thuộc khu vực kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thuê đất.

Đại biểu cho rằng, nên quy định một số tỉnh, thành phố có quy hoạch các khu công nghiệp, cụm công nghiệp được Nhà nước hỗ trợ đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và ưu tiên cho các doanh nghiệp công nghệ thuộc khu vực kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng thuê lại đất; thay vì quy định chủ đầu tư kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp, cụm công nghiệp, vườn ươm công nghệ được hỗ trợ đầu tư phải dành một phần diện tích đất đã đầu tư hạ tầng cho doanh nghiệp công nghệ cao thuộc lĩnh vực kinh tế kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thuê lại.

Chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm

Dự thảo nghị quyết cũng quy định hoạt động thanh, kiểm tra tại doanh nghiệp tư nhân được chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Cụ thể, việc thanh, kiểm tra tại doanh nghiệp hộ kinh doanh không quá một lần trong năm (trừ trường hợp có bằng chứng vi phạm rõ ràng). Hành vi lạm dụng thanh, kiểm tra để nhũng nhiễu, gây khó khăn cho doanh nghiệp sẽ bị xử nghiêm. Quy định này thể hiện bình đẳng giữa doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân, trừ trường hợp vi phạm phải thanh tra theo yêu cầu, vụ việc bắt buộc.

Phát biểu tại nghị trường, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn tỉnh Hải Dương) đề cập đến quy định về nguyên tắc quản lý Nhà nước đối với khu vực kinh tế tư nhân và nhất trí với chủ trương chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, đặc biệt trong quản lý điều kiện kinh doanh; đây là hướng đi phù hợp với thông lệ quốc tế, góp phần giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, khuyến khích khởi nghiệp, sáng tạo và mở rộng sản xuất.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn tỉnh Hải Dương) phát biểu. Ảnh: Quochoi.vn

Tuy nhiên, theo đại biểu, nếu không có cơ chế hậu kiểm đủ mạnh, minh bạch và hiệu quả thì chính sách này rất dễ trở thành kẽ hở để các “công ty ma” lợi dụng. Thực tế đã cho thấy, nhiều đối tượng đã lợi dụng chính sách thông thoáng để lập ra hàng trăm công ty không hoạt động thực tế, mua bán hóa đơn, trốn thuế, rửa tiền, gây thất thu ngân sách và làm méo mó môi trường cạnh tranh. Có vụ việc cơ quan chức năng đã phát hiện tới hơn 600 doanh nghiệp “ma” xuất trên 1 triệu hóa đơn khống, với giá trị giao dịch lên tới gần 64.000 tỷ đồng.

“Do đó, để triển khai Nghị quyết, Chính phủ cần bổ sung rõ các yêu cầu cụ thể đối với hệ thống hậu kiểm: Liên thông dữ liệu giữa các cơ quan thuế, hải quan, ngân hàng; kiểm tra thực địa; ứng dụng công nghệ số trong giám sát; và chế tài đủ sức răn đe. Đồng thời, cần quy định rõ các ngành, lĩnh vực buộc phải tiền kiểm, trên cơ sở rủi ro và kinh nghiệm quốc tế, để tránh áp dụng tràn lan hoặc lỏng lẻo” - đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị.

Đại biểu cũng góp ý về các chính sách hỗ trợ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và đào tạo nhân lực. Đây là nhóm chính sách có ý nghĩa quyết định trong việc nâng cao năng suất lao động - điểm yếu cố hữu của khu vực kinh tế tư nhân hiện nay.

"Mặc dù sử dụng tới 85% lực lượng lao động, khu vực này chỉ đóng góp khoảng 50-58% GDP, cho thấy năng suất lao động còn thấp, thậm chí rất thấp ở khối doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Tuy nhiên, dự thảo Nghị quyết đang quy định rất chung chung và chưa đủ mạnh. Ví dụ, việc "cung cấp miễn phí một số dịch vụ tư vấn pháp lý, đào tạo về quản trị doanh nghiệp, kế toán, thuế, nhân sự, pháp luật cho doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh" là cần thiết nhưng còn quá chung chung. Đề nghị giao Chính phủ quy định cụ thể hơn đối với danh mục các loại dịch vụ được cung cấp miễn phí, các công việc được hỗ trợ để khâu tổ chức thực hiện được thống nhất và rõ ràng”- đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nêu.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí (Đoàn Hà Nội) phát biểu. Ảnh: Quochoi.vn

Quan tâm về nguyên tắc xử lý các sai phạm và giải quyết các vụ việc trong hoạt động kinh doanh, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí (Đoàn Hà Nội) đề nghị cần làm rõ hơn và giải quyết thật nghiêm nhưng không để làm ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh, không gây đình trệ và chấm dứt việc cung cấp dịch vụ của doanh nghiệp tư nhân đó, không “dễ dãi” gắn mác tang vật vụ án trên công cụ sản xuất, máy móc, thiết bị của doanh nghiệp, nếu có thì phải nhanh chóng giải quyết để sớm đưa vật tư, thiết bị, máy móc vào hoạt động sản xuất.

Về vấn đề bảo đảm nguyên tắc suy đoán vô tội, không áp dụng quy định hồi tố đối với doanh nghiệp trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử của dự thảo Nghị quyết, đại biểu Tạ Văn Hạ (Đoàn Quảng Nam) cho rằng, quy định này đã được Hiến pháp quy định người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh. Đại biểu cho rằng đây không phải là cơ chế đặc biệt để cho doanh nghiệp, do đó cần cân nhắc không bổ sung nội dung này trong dự thảo.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Thủy (Đoàn Bắc Kạn) đề nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội cho phép được áp dụng thí điểm Nghị quyết số 164/2024/QH15 của Quốc hội về thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự đối với các vụ án thuộc diện Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực chỉ đạo. Chính phủ báo cáo Quốc hội cho phép được áp dụng đối với Nghị quyết đặc thù về kinh tế tư nhân vì trong đó có những biện pháp cho phép doanh nghiệp được đặt tiền bảo đảm vào để giải tỏa tài sản bị phong tỏa, tiếp tục đưa vào kinh doanh.

Bên cạnh đó, cho phép chủ sở hữu doanh nghiệp được được quản lý, sử dụng, khai thác tiếp tài sản đó và bảo đảm việc khai thác đúng quy định, thay vì hiện nay bị “đóng băng”, không đưa được vào nền kinh tế.

Nguyễn Vũ